Η εκδήλωση οργανώθηκε από το Παράρτημα Μεσσηνίας της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ (Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) και την Τομεακή επιτροπή Μεσσηνίας του ΚΚΕ, στην περιοχή που έγινε η μάχη, στο χώρο του μνημείου που έχει στηθεί από την ΠΕΑΕΑ, ενώ η κεντρική ομιλία έγινε στο Πυργάκι.
Η εκδήλωση άνοιξε με χαιρετισμό εκ μέρους της ΠΕΑΕΑ -ΔΣΕ προς τους παρευρισκόμενους, συνεχίστηκε με ομιλία από το μέλος του ΔΣ της ΠΕΑΕΑ, Δημήτρη Καλογερόπουλο, για την περιγραφή της μάχης βασισμένη στη μαρτυρία του Νίκου Μέλιου (μόνιμο αξιωματικό, Διοικητή του 2ου Λόχου του 9ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ) που πήρε μέρος στη μάχη.
Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων από τους παρευρισκόμενους φορείς και συγγενείς των 18 σκοτωμένων.
Στη συνέχεια οι συγκεντρωμένοι πήγαν στο διπλανό χωριό, τον Πύργο Τριφυλίας, όπου και πραγματοποιήθηκε η κεντρική ομιλία από το δημοτικό σύμβουλο του ΚΚΕ στο Δήμο Τριφυλίας Σαράντο Κουκούμη.
Απόσπασμα από την ομιλία του Σαράντου Κουκούμη:
«Σήμερα τιμάμε τους αλύγιστους του λαού μας. Τιμάμε τους συμπατριώτες μας αγωνιστές, που από την πρώτη στιγμή, από την άνευ όρων παράδοση του εθνικού στρατού στη Γερμανία δεν το έβαλαν κάτω, δεν κρύφτηκαν στο Κάιρο, δεν συνεργάστηκαν με τον κατακτητή, δεν έγιναν προδότες όπως τα τάγματα ασφαλείας.
Έμειναν στο τόπο που γεννήθηκαν, διάλεξαν το δρόμο της αντίστασης και της αλληλεγγύης. Με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές ιδρύθηκε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, το ΕΑΜ, το ένοπλο τμήμα του, ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός, ο ΕΛΑΣ, η θρυλική ΕΠΟΝ, η πρωτοπόρα οργάνωση της νεολαίας και αργότερα, από αυτές τις οργανώσεις επανδρώθηκε ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας, που φέτος είναι η επέτειος από τα 70χρόνια από την ίδρυση του και αποτελεί την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα.
Χιλιάδες ήταν αυτοί που έδωσαν τη ζωή τους να μην πεινάσει ο λαός μας και για να διώξει τον κατακτητή από την πατρίδα μας.
Χιλιάδες ήταν οι αγρότες, οι εργάτες και οι νέοι που έδωσαν απλόχερα τη ζωή τους για την τιμή, την αξιοπρέπεια και την υπερηφάνεια του εργαζόμενου λαού....
......Κάποιοι σήμερα, αναφερόμενοι στην Αντίσταση, στον Εμφύλιο, μιλάνε για αδελφοκτόνο αγώνα. Είναι οι ίδιοι που εχθρεύονται τις απεργίες, τα συλλαλητήρια, τις καταλήψεις, τις ανεβασμένες μορφές λαϊκής πάλης. Είναι αυτοί που θέλουν ένα λαό γονατισμένο, πεινασμένο, αποπροσανατολισμένο και που δικαιολογούν κάθε μορφής ιμπεριαλιστική επέμβαση, πόλεμο, κυρώσεις, αποκλεισμούς. Αυτοί χρησιμοποιούν και την ειρήνη και τον πόλεμο, για να πολλαπλασιάζουν τα καπιταλιστικά κέρδη και να διευθετούνται υπέρ του ενός ή του άλλου καπιταλιστικού στρατοπέδου οι ενδοκαπιταλιστικοί ανταγωνισμοί. Έχουν ιδρύσει και αξιοποιήσει δολοφονικούς μηχανισμούς όπως το "Ισλαμικό Κράτος" ή τους "Ταλιμπάν", αφού είναι γνωστό πως αυτοί συγκροτήθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από τις ΗΠΑ και κράτη - μέλη της ΕΕ, αλλά και άλλες χώρες όπως η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία...
....Σήμερα η πολιτική του ΚΚΕ μπορεί να συνεγείρει πολλές νέες χιλιάδες εργατών, ανέργων, συνταξιούχων, νεολαίων, γυναικών, μικρομεσαίων αγροτών και αυτοαπασχολούμενων. Για αυτό ανησυχούν τα τσιράκια του κεφαλαιούχου, όλα τα αστικά κόμματα, ξεκινώντας από το ΣΥΡΙΖΑ και φτάνοντας μέχρι τα μαντρόσκυλα των αφεντικών, τους θρασύδειλους χρυσαυγίτες. Να κάνουμε όσο γίνεται πιο ισχυρό το ΚΚΕ, να το φτάσουμε ψηλά, με ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική δύναμη ικανή να προχωρήσει μια μεγάλη συσπείρωση δυνάμεων, με ενίσχυση των προϋποθέσεων για τη δημιουργία μιας νέας μεγάλης Κοινωνικής Αντικαπιταλιστικής Αντιμονοπωλιακής Συμμαχίας για την εργατική - λαϊκή εξουσία.
Η ίδια επιλογή που είχαν οι μαχητές του ΕΛΑΣ και αργότερα του ΔΣΕ είναι η μοναδική και για μας τους κομμουνιστές, για τον εργάτη και την εργάτρια, για τους φτωχούς αγρότες και αυτοαπασχολούμενους που γίνονται κάθε μέρα όλο και πιο πολλοί....
Αποσπάσματα από την περιγραφή της μάχης (Νίκος Μέλιος)
«17 Ιούλη 1944, η πολιτική οργάνωση της περιοχής δίνει την πληροφορία ότι η γερμανική φάλαγγα αυτοκινήτων θ’ αποχωρήσει τις προσεχείς μέρες από την Πύλο, με κατεύθυνση Γαργαλιάνους – Κυπαρισσία. 18 Ιούλη 1944 και πριν καλά καλά ξημερώσει, τα τμήματα του τάγματος προωθούνται και καταλαμβάνουν τις θέσεις που προκαθορίστηκαν κατά την αναγνώριση. Έτσι, ο 1ος και 2ος λόχος έλαβαν θέσεις μάχης μέσα στο χώρο της ενέδρας και τα πολυβόλα τοποθετήθηκαν σε θέσεις κατάλληλες για να εκτελέσουν αξονικά πυρά στο δημόσιο δρόμο και, αν χρειαστεί, να υποστηρίξουν τα τμήματά μας της ενέδρας. Η όλη διάταξη καλύφθηκε από την κατεύθυνση της Κυπαρισσίας από μια Διμοιρία του 2ου Λόχου, από την κατεύθυνση της Πύλου από μια ομάδα του 1ου Λόχου. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε τη σοβαρή βοήθεια που έδωσε στη διεξαγωγή της επιχείρησης ο εφεδρικός ΕΛΑΣ της περιοχής, που έσπευσε από την πρώτη στιγμή να ταχθεί υπό τις διαταγές του τάγματος.
...Η μέρα της μάχης, η 19η Ιούλη, ξημερώνει. Με την ίδια τάξη, πειθαρχία και συνοχή, το τάγμα ξαναπιάνει τις θέσεις του στην ενέδρα και περιμένει. Το καμουφλάρισμα των μαχητών είναι τέλειο....
...Όλος ο λαός της περιοχής κι αν αντιλήφθηκε κάτι το κράτησε μυστικό. Γιατί έβλεπε τα παιδιά του, τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, να πολεμάνε για την πατρίδα, σκληρούς τιμωρούς του φασίστα κατακτητή, που τόλμησε να μολύνει αυτά εδώ τα χώματα, ζυμωμένα με το αίμα των προγόνων του στους αγώνες για τη λευτεριά. Λίγο μετά το μεσημέρι, το παρατηρητήριό μας επισημαίνει κίνηση αυτοκινήτων στο δημόσιο δρόμο από Κορυφάσιο προς Χώρα. Αμέσως δίνεται στα τμήματα η διαταγή συναγερμού και οι τελευταίες οδηγίες. Όσοι από μας μπορούνε να βλέπουν, καρφώνουνε τα μάτια τους πέρα στην τελευταία στροφή του δρόμου, εκεί όπου να 'ναι θα φανεί ο εχθρός. Και πράγματι, θα ‘ναι η ώρα μιάμιση, όταν το πρώτο αυτοκίνητο μπαίνει στην ενέδρα. Τώρα η ένταση αποκορυφώνεται, η ακινησία μας είναι απόλυτη. Σφίγγουμε τα όπλα μας στον ώμο και με την κόχη του ματιού μετράμε τ’ αυτοκίνητα: πέντε… οχτώ… δώδεκα… δεκατρία… Και ξαφνικά ΠΥΡ, δίνεται το σύνθημα της μάχης με μια φωτοβολίδα από το Σταθμό Διοίκησης του 1ου Λόχου. Όλα τα όπλα μας, απ’ όλες τις μεριές στέλνουνε καυτό μολύβι απάνω στους Γερμανούς. Ο εχθρός αιφνιδιάστηκε και απάνω στη σύγχυσή του, τα πυρά μας γίνονται ακόμα φονικότερα......
...Το σύνθημα για την τελική έφοδο το έδωσε ο ηρωικός Διοικητής του Τάγματος ο θρυλικός Μπαρμπαλιάς Σφακιανάκης. Με το περίστροφο στο χέρι και με τις κραυγές «ελευθερία ή θάνατος», «θάνατος στους φασίστες», πετιέται από το πόστο του και ρίχνεται καταπάνω στους ναζήδες. Μα εκεί τον πετυχαίνει το φαρμακερό βόλι. Ο σεμνός και γενναίος ηγέτης και λαϊκός αγωνιστής, πέφτει θανάσιμα τραυματισμένος και τις βραδινές ώρες ξεψυχάει στην έδρα του τάγματος, στο Ιερό Μανιάκι, αφού έμαθε πρώτα τη νίκη μας και την ολοκληρωτική πανωλεθρία του εχθρού. Οι συναγωνιστές του τού απέδωσαν τις πρέπουσες τιμές και τον έθαψαν στο βάθρο της αναμνηστικής στήλης του μεγάλου εθνικού ήρωα του ’21 του Παπαφλέσσα. Αποτέλεσμα της μάχης: Η εξόντωση της γερμανικής φάλαγγας ήτανε πλήρης: τα 13 αυτοκίνητα καταστράφηκαν, 180 Γερμανοί σκοτώθηκαν, 12 πιάστηκαν αιχμάλωτοι μαζί και ο στρατιωτικός παπάς τους (μετά την απελευθέρωση τον στείλαμε στη Γερμανία).
Μετά το τέλος της μάχης, ο δρόμος ήταν σπαρμένος με τα συντρίμμια των γερμανικών αυτοκινήτων, με πτώματα Γερμανών, όπλα και άλλα εφόδια. Τα λάφυρα ήταν: δύο βαρία πολυβόλα, 12 μυδράλια, 2 ταχυβόλα και όλος ο ατομικός οπλισμός της συνοδείας με άφθονα πυρομαχικά. Επίσης 1 αυτοκίνητο ζάχαρη, 1 αλεύρι και 1 άλλο με διάφορα τρόφιμα. Δικές μας απώλειες:18 αντάρτες και καπεταναίοι έδωσαν τη ζωή τους σ’ αυτή την περίλαμπρη μάχη. Ανάμεσά τους και ο Διοικητής του Τάγματος, ο ηρωικός Ταγματάρχης Ηλίας Σφακιανάκης. Δέκα οχτώ λεβέντες μας δεν έδωσαν το «παρών» στο βραδινό προσκλητήριο, που έγινε στο Κεφαλόβρυσο της Χώρας».