Στην εκδήλωση που διοργάνωσε η Α΄ ΕΛΜΕ Μεσσηνίας στο αμφιθέατρο του Μουσικού Σχολείου, η ομότιμη καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συγγραφέας και εμβληματική μορφή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, πρότεινε μια φόρμα διδασκαλίας με την οποία ο εκπαιδευτικός θα εμπνεύσει τους μαθητές του συνδέοντας τη γνώση με τη συγκίνηση, αλλά και τον ενθουσιασμό.
«Αυτή τη στιγμή περνάμε πολύ δύσκολα. Η λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει; Βεβαίως. Ένα τρομερά επίκαιρο λογοτεχνικό έργο, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει καταπληκτικά ως υλικό διδασκαλίας είναι «Οι δαιμονισμένοι», το βιβλίο του Ντοστογιέφσκι. Με δαίμονες παλεύουμε σήμερα» παρατήρησε η Πέπη Ρηγοπούλου, ενώ αναφέρθηκε και στο «Middlesex» του Τζέφρυ Ευγενίδη, ο οποίος στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα αναφέρεται στο πολυσυζητημένο τελευταία θέμα του φύλου. «Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο αν θέλει κανείς να το χρησιμοποιήσει για να δώσει υλικό σε παιδιά να σκεφτούν».
Μια άλλη πρότασή της ήταν η δραματοποίηση του «Επιταφίου», που ευτυχώς, όπως είπε, επέστρεψε στο σχολείο. «Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον μια δραματοποίηση αυτού του συγκλονιστικού έργου, παράλληλα με τη γνώση για τις εξετάσεις».
Αφήγηση, μύθος, βιογραφίες
Η αφήγηση και ο μύθος είναι, σύμφωνα με την Π. Ρηγοπούλουλου, δύο πολύ καλοί τρόποι τους οποίους μπορεί να χρησιμοποιήσει ο δάσκαλος για να διδάξει. Ο δάσκαλος που έχει να παλέψει «με την κακογουστιά, τα προϊόντα της υποκουλτούρας, την εξάπλωση της απάθειας και του απαραίτητου συμπληρώματός της που είναι η βία».
Αναγκαίες χαρακτήρισε και τις βιογραφίες καλλιτεχνών που επίσης μπορούν να εμπνεύσουν τους μαθητές. «Πολλές φορές είναι πολύτιμες οι βιογραφίες, τα ιστορικά γεγονότα της εποχής και ο περίγυρος, το κοινωνικό στοιχείο, για να καταλάβουμε ένα έργο. Γιατί όσο αυτόνομη κι αν είναι η τέχνη, πάντα υπάρχει μέσα στο σήμερα, στο τώρα, και επηρεάζεται από αυτό. Όχι όμως σαν καθρέφτης, αφού συχνά στην ιστορία της ανθρωπότητας βλέπουμε ότι ενώ πηγαίνουν χάλια τα πράγματα κοινωνικά, βγαίνουν καταπληκτικά έργα τέχνης».
Σχολείο σε κρίση, τέχνη σε κρίση
Η τέχνη ως σχολικό μάθημα, όπως σημείωσε η κα Ρηγοπούλου, έχει και σημασία αισθητική, κοινωνική, πολιτική - όχι πάντως κομματική, στρατευμένη. «Όταν μιλάμε για την τέχνη και το σχολείο μιλάμε για το σήμερα. Ένα “σήμερα” πάντα δεμένο με το παρελθόν και το μέλλον, καλό ή κακό, αλλά που παραπέμπει σε μια ιδιαίτερη κατάσταση τώρα στην Ελλάδα, που δεν μπορούμε να παραβλέπουμε. Πρόκειται γι’ αυτή την περίοδο που ονομάζουμε κρίση, η οποία έχει μπει στη ζωή και την ψυχή μας, με δραματικές συνέπειες και στην καθημερινή μας συμπεριφορά. Μια κρίση όχι απλώς οικονομική αλλά βαθύτατα ανθρώπινη. Μιλάμε για σχολείο σε κρίση, για τέχνη σε κρίση. Αλλά όταν λέμε κρίση δεν εννοούμε σώνει και καλά παρακμή, κάθε άλλο μάλιστα. Κρίση σημαίνει μια κατάσταση όπου τα πράγματα κρίνονται, διακυβεύονται εκ θεμελίων και τείνουν να οδηγηθούν στο χειρότερο ή το καλύτερο».
Τα παιδιά δεν είναι «tabula rasa»
Για το πώς ο δάσκαλος μπορεί να εμπνεύσει το μαθητή και να του ξυπνήσει το δημιουργικό στοιχείο: «Δε μπορούμε να “γεννήσουμε” ξανά τα παιδιά. Τα παιδιά δεν είναι tabula rasa (λευκή σελίδα). Έχουν τις παρακαταθήκες τους. Εμείς μπορούμε απλώς, όπως έλεγε ο Πλάτων στο 7ο βιβλίο της «Πολιτείας» του, να προσανατολίσουμε το όργανο της ψυχής του μαθητή προς το φως. Προς κάτι που εμείς θεωρούμε ότι είναι θετικό. Δε μπορούμε όμως να του το “φυτέψουμε” αυτό. Αυτό το έχει με τον δικό του τρόπο κι εμείς απλώς το ανακαλύπτουμε».
Και συνέχισε: «Τα παιδιά είναι εν δυνάμει δημιουργοί και αμφισβητίες. Ο ρόλος του δασκάλου είναι δύσκολος και λεπτός. Από τη μια πρέπει να είναι έτοιμος να γίνει μαθητής των μαθητών του, δηλαδή να αναθεωρήσει ιδέες και αξίες, να δεχτεί την έκπληξη, τη διαφορά, να σκεφτεί πριν καταδικάσει τον ήλιο που κάποιο παιδί ζωγράφισε τετράγωνο ή μαύρο ή κόκκινο, να μη βιαστεί να το μαλώσει γιατί οι γραμμές των σπιτιών δεν είναι ίσιες, να κατανοήσει ακόμα και το γεγονός ότι μπορεί να γίνει ο ίδιος στόχος αμφισβήτησης, που δεν είναι υποχρεωτικά και αντίθετη προς την εκτίμηση. Μπορεί ένα παιδί να αμφισβητεί γιατί αγαπάει πολύ βαθιά ένα δάσκαλο ή μια δασκάλα... Από την άλλη ο δάσκαλος πρέπει να γίνεται όλο και πιο πολύ δάσκαλος με το λόγο και τη σιωπή του, με το έργο και βεβαίως βασικά με το παράδειγμά του. Αρνούμενος να κρυφτεί πίσω από μία κούφια αυθεντία ή μια ύποπτη επιτρεπτικότητα, να προτείνει, να μη φοβάται να θέτει όρια, να αναλαμβάνει ευθύνες. Να μπορεί να δώσει στον έμφυτο ναρκισσισμό κάθε ανθρώπινου πλάσματος, το σωστό του ρόλο, κάνοντας τους νέους να τολμούν να εκτίθενται χωρίς να γίνονται επηρμένα παγώνια. Να επιδιώξει να κατέβει από την υλική και συμβολική έδρα και να ανέβει στη σκηνή όπου θα δώσει παράδειγμα δημιουργίας και διακινδύνευσης, να γίνει δηλαδή ένας δάσκαλος performer (ερμηνευτής-καλλιτέχνης), τελεστής που μυεί τους μαθητές και μελλοντικούς του συναδέλφους στη μαγεία της δημιουργίας. Ε, αυτό είναι το πιο δύσκολο».
Μαρία Νίκα
