ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ 

Της Μαρίας Νίκα
Για πρώτη φορά το Μουσείο Μπενάκη παρουσίασε χθες δημόσια και με λεπτομέρειες, τα σχέδιά του για την οικία του συγγραφέα Πάτρικ Λη Φέρμορ στην Καρδαμύλη. Σε εκδήλωση που διοργάνωσε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Μάνης… 

στο ξενοδοχείο Elite στην Καλαμάτα, η αναπληρώτρια διευθύντρια του Μουσείου, Ειρήνη Γερουλάνου, μίλησε για τις ενέργειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα σχετικά με την αξιοποίηση της δωρεάς του συγγραφέα, «ένα από τα ωραιότερα ακίνητα του κόσμου» όπως είπε. 
Σύμφωνα με την επιθυμία του Πάτρικ Λη Φέρμορ, ο χώρος σχεδιάζεται να χρησιμοποιηθεί για την τιμητική φιλοξενία ανθρώπων του πνεύματος, αλλά και για τη φιλοξενία συγγραφέων, ποιητών και γενικά ανθρώπων της τέχνης και των γραμμάτων που θέλουν να εργαστούν, να πραγματοποιήσουν μελέτη ή έρευνα. Στη δεύτερη περίπτωση θα γίνεται διεθνής προκήρυξη και θα υποβάλλονται αιτήσεις.
Οι φιλοξενούμενοι θα καλούνται να προσφέρουν στο χώρο, κατά την παραμονή τους, οτιδήποτε μπορεί να προσθέσει κύρος στη λειτουργία του κέντρου (μια διάλεξη, ένα σεμινάριο, κ.λπ.). Όρος για τη φιλοξενία θα είναι η μνεία του χρόνου διαμονής στην οικία σε οποιοδήποτε παραγόμενο έργο, καθώς και να δίνεται στο Μουσείο, σε ορισμένες περιπτώσεις, το προνομιακό δικαίωμα έκδοσης ή δημοσίευσης του παραγόμενου έργου.
Στόχος είναι, επίσης, κάθε δύο περίπου χρόνια να διοργανώνεται ένα συμπόσιο στη μνήμη του Φέρμορ, όπου θα προσκαλούνται δημιουργοί ή ακαδημαϊκοί των οποίων το έργο σχετίζεται με τις βασικές θεματικές ενότητες που καθόρισαν τη ζωή του δωρητή. Ακόμη, η διοργάνωση σεμιναρίων, μαθημάτων και εργαστηρίων κυρίως το καλοκαίρι για διεθνές κοινό. Οι διδάσκοντες θα φιλοξενούνται στην οικία και οι συμμετέχοντες θα διαμένουν σε ξενοδοχεία της Καρδαμύλης.
Όλες οι δραστηριότητες και οι επιλογές των προσώπων θα βασίζονται σε θεματικούς άξονες που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τη ζωή, τη γραφή και τα ενδιαφέροντα του δωρητή: Ταξιδιωτική λογοτεχνία, Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Φιλελληνισμός, Ελληνική Ιστορία και Πολιτισμός με έμφαση στον 20ο αιώνα, Μάνη.
Από τον σχεδιασμό δε λείπουν και οι ανοιχτές δράσεις στο ευρύτερο κοινό (μουσικές εκδηλώσεις, διαλέξεις, ξεναγήσεις στο χώρο) και τους ανθρώπους της περιοχής, όπως η ετήσια ανοιχτή πρόσκληση στους κατοίκους της Καρδαμύλης ως υπόμνηση της εκδήλωσης που οργάνωνε κάθε χρόνο στην ονομαστική του γιορτή ο Πάτρικ Λη Φέρμορ. 

Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος»
Με τι χρήματα όμως θα γίνουν όλα αυτά; Όπως ανέφερε η κα Γερουλάνου, με παρότρυνση της υπουργού Τουρισμού Όλγας Κεφαλογιάννη, η οποία επισκέφθηκε την οικία, το Μουσείο Μπενάκη κατέθεσε μια λεπτομερέστατη πρόταση με σχετικούς αναλυτικούς προϋπολογισμούς στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο έχει ανταποκριθεί χρηματοδοτώντας κατ’ αρχήν μια μελέτη κόστους - ωφέλειας, ενώ αναμένεται η απάντησή του για την υποστήριξη του εγχειρήματος. Παράλληλα, ιδρύθηκε πρόσφατα στην Αγγλία το Δίκτυο Φίλων του Πάτρικ Λη Φέρμορ, με στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων. Σύντομα στην ιστοσελίδα του Μουσείου Μπενάκη θα ανέβει όλο το πρόγραμμα του Μουσείου για την οικεία και ο ειδικός λογαριασμός για τη συγκέντρωση δωρεών. 

Ιδανικό περιβάλλον
Το Μουσείο Μπενάκη απέκτησε την πλήρη κυριότητα του ακινήτου το 2011, αμέσως μετά το θάνατο του Πάτρικ Λη Φέρμορ. Το προσωπικό αρχείο του συγγραφέα παραδόθηκε στη Βιβλιοθήκη της Σκωτίας, όπως ο ίδιος όρισε, ενώ στους στενούς του φίλους δόθηκε από ένα αντικείμενο του σπιτιού. Όλα τα υπόλοιπα (βιβλιοθήκη, έργα τέχνης κ.λπ.) έμειναν στην οικία.
Περιγράφοντας αυτό το ιδιαίτερο σπίτι, η κα Γερουλάνου αναφέρθηκε σε ένα ακίνητο που βρίσκεται στην περιοχή Καλαμίτσι, συνολικής επιφάνειας 9 περίπου στρεμμάτων. «Η άμεση επαφή του με τη θάλασσα, τα χαμηλά, διακριτικά πετρόχτιστα κτίσματα και ο μεσογειακός κήπος που κατεβαίνει ως το νερό, αποτελούν ιδανικό περιβάλλον για συγκέντρωση και δημιουργία. Η φιλοξενία στο χώρο αυτό είναι ένα μεγάλο δώρο που μπορεί να προσφέρει η Ελλάδα σε σημαντικούς ανθρώπους του πνεύματος. Η μοναδική τοποθεσία της οικίας, η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της μορφή και η αίγλη την οποία προσέδωσε στο χώρο η προσωπικότητα του ιδίου (του Φέρμορ) σε συνδυασμό με την εποπτεία του μουσείου Μπενάκη, αποτελούν μια εγγύηση για τη δημιουργία ενός ξεχωριστού κέντρου φιλοξενίας που θα κατακτήσει άμεσα μία υψηλή θέση ανάμεσα στα πολλά ανάλογα κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής. Η κινητικότητα και η δημοσιότητα που αναμένεται να δημιουργηθεί γύρω από την οικία θα συμβάλει στην τοπική τουριστική και οικονομική ανάπτυξη της Καρδαμύλης και της ευρύτερης περιοχής της Μάνης».
Όσον αφορά στις επισκευές και παρεμβάσεις που απαιτούνται, ώστε το κτήριο να είναι απόλυτα λειτουργικό χωρίς να χάσει καθόλου τα στοιχεία εκείνα που το καθιστούν μοναδικό, η κα Γερουλάνου σημείωσε ότι ανατέθηκε στο καλαματιανό τεχνικό γραφείο του Δημήτρη Πάστρα η λεπτομερέστατη αποτύπωση του ακινήτου και των κτισμάτων. Απομένει να ολοκληρωθούν η αρχιτεκτονική μελέτη εφαρμογής και οι τυπικές διαδικασίες για την έκδοση της σχετική άδειας.
Το σπίτι, που είχε σχεδιάσει ο αρχιτέκτων Νίκος Χατζημιχάλης, φίλος του Φέρμορ, περιλαμβάνει τέσσερα κτίσματα, με βασικότερο την κύρια κατοικία, πέτρινη με κεραμίδια στη στέγη, που έχει σχήμα Γ και αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα λόγω της κλίσης του εδάφους. «Το πιο γοητευτικό μάλλον κτίσμα, ίσως και λόγω της χρήσης που είχε, είναι το γραφείο του ίδιου του Φέρμορ, εκεί που έγραφε όλα αυτά που εμείς σήμερα διαβάζουμε. Είναι κι αυτό πέτρινο με επίπεδη στέγη που σκιάζεται από μία πέργκολα. Επίσης υπάρχει μια πέτρινη βοηθητική κατοικία και ένα μεγάλο κοτέτσι, πέτρινο κι αυτό με κεραμιδένια στέγη. Όλα αυτά τα κτήρια είναι αρμονικά σκορπισμένα μέσα στο μαγευτικό μεσσηνιακό τοπίο πάνω στη θάλασσα».
Σύμφωνα με τις παρεμβάσεις που θα γίνουν, στο σπίτι θα μπορούν να φιλοξενηθούν ταυτόχρονα 5 άτομα ή ζευγάρια.

O ατίθασος Πάτρικ
Στην προσωπικότητα του Πάτρικ Λη Φέρμορ αναφέρθηκαν κατά τη χθεσινή εκδήλωση η ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Γεωργία Ξανθάκη - Καραμάνου και ο δημοσιογράφος της «Καθημερινής» Ηλίας Μαγκλίνης, ο οποίος έχει μεταφράσει και το βιβλίο της Άρτεμης Κούπερ «Πάτρικ Λη Φέρμορ, μια περιπέτεια», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Η Γεωργία Ξανθάκη μίλησε κυρίως για τη δράση του ενάντια στη ναζιστική κατοχή κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς και την απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε και τη μεταφορά του από την Κρήτη στην Αίγυπτο, όπου ο Φέρμορ πρωτοστάτησε μαζί με Κρήτες μαχητές.
Ο Ηλίας Μαγκλίνης είπε για τον ατίθασο Πάτρικ, που καταγόταν από μεγαλοαστική αλλά όχι εύπορη οικογένεια, τον απίστευτα φιλομαθή, ο οποίος όμως το έσκαγε από τα καλά σχολεία που τον έστελναν για να συναντήσει κορίτσια, να πιει και να γνωρίσει το νυχτερινό Λονδίνο.
Μέσα από τα Αρχαία Ελληνικά αγάπησε την Ελλάδα. Στα 17 του ξεκίνησε ένα ταξίδι με προορισμούς το Άγιο Όρος και την Κωνσταντινούπολη. Με ένα σακίδιο και όσα χρήματα είχε, Δεκέμβρη του 1933, φτάνει με το πλοίο στην Αμβέρσα και από εκεί διατρέχει όλη την Ευρώπη με τα πόδια. Αρχές του 1934 περνά από τη Γερμανία, παρακολουθεί παρελάσεις των Ταγμάτων Εφόδου - ο Χίτλερ είναι ήδη στην εξουσία από το 1933 - την Αυστρία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία - όπου θα γνωρίσει τον πρώτο μεγάλο έρωτα της ζωής του - τη Βουλγαρία. Φτάνει στην Κωνσταντινούπολη και το Άγιο Όρος, ζει από κοντά το Κίνημα του Βενιζέλου το ΄35 στην Ελλάδα. Το 1939 ξεσπά ο πόλεμος και επιστρέφει στη Βρετανία για να καταταγεί. Λόγω του απείθαρχου χαρακτήρα του συνεχώς απορρίπτεται. Ωστόσο, επειδή ξέρει ελληνικά και ρουμανικά, προτείνεται να τον βάλουν στην κατασκοπεία. Εκπαιδεύεται στη Μέση Ανατολή και στέλνεται στην Κρήτη.
Μετά τον πόλεμο επιστρέφει στην Αγγλία και ύστερα πάλι στην Ελλάδα. Εν τω μεταξύ, στη Μέση Ανατολή έχει γνωρίσει τον άλλο μεγάλο έρωτα της ζωής του, τη φωτογράφο Τζόαν Ράινερ, με την οποία έρχεται στην Ελλάδα, όπου ζουν τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής τους, τα περισσότερα στο σπίτι που έχτισαν στη Μάνη.
Εκείνη έφυγε πρώτη από τη ζωή, Ιούνιο του 2003. Εκείνος Ιούνιο του 2011. Αν ζούσε σήμερα, θα ήταν ακριβώς 100 ετών…

Φωτογραφίες: 

Από την εκδήλωση της Κυριακής στην Καλαμάτα για τον Πάτρικ Λη Φέρμορ

Σοφία Καπετανάκη και Αθηνά Ξανθάκη από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γυναικών Μάνης, ο δημοσιογράφος Ηλίας Μαγκλίνης, η αν. διευθύντρια του Μουσείου Μπενάκη Ειρήνη Γερουλάνου και η ομ. καθηγήτρια Γεωργία Ξανθάκη

Η βιογραφία του συγγραφέα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο

Σημείο από το σπίτι του Πάτρικ Λη Φέρμορ στην Καρδαμύλη (φωτο: Το Βήμα)