Ταχύτατα τα ένοπλα αυτά τμήματα, απόκτησαν ισχύ, δικό τους εθνικό και πολεμικό δίκαιο και αθεράπευτα φίλοι και υποστηρικτές του σκλαβωμένου λαού. Άρχισαν σκληρές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων και δεν άφηναν μύγα να καθίσει στο σπαθί τους να το μολέψει. Οι   <<γιατάκηδες >> στα χωριά χωρίς να τους παίρνουν πρέφα οι Τούρκοι ήταν οι έμπιστοί τους. Φρόντιζαν για την τροφοδοσία, την απόκρυψη και την πληροφοριοδότηση των κλεφτών.  Το 1806 -1808 τους μυρίστηκαν οι Τούρκοι για τις υπηρεσίες τους στους κλέφτες και με επιχειρήσεις τους κατάφεραν πλήγμα και προξένησαν φοβερές ζημιές σε όλη την κλεφτουριά. Οι κλέφτες αναγκάστηκαν να μεταπηδήσουν στο απέναντι οικείο περιβάλλον των εφτανήσων.

      Η ζωή τους στα όρη και στα βουνά, σκληρή, γεμάτη κινδύνους αλλά και με στωική καρτερικότητα.  Οι κοτζαμπάσηδες εναντίον τους με τη βοήθειά τους αμέριστη να τη δίνουν στους Τούρκους για να τους κυνηγούν. Πλειστάκις οι Τούρκοι εξαγοράζοντας τους << γιατάκηδες >> με προδοσία εξολόθρευαν  τους κλέφτες και κατέστρεφαν τα κλέφτικα λημέρια τους. Πλήθος κλεφτών του Κολοκοτρώνη εξολοθρεύτηκε με το δόλο και την προδοσία. Στην  κλέφτικη ομάδα εκτός των μάχιμων, υπήρχαν και οι άνθρωποι της εργασίας. Τουφεξήδες, τεχνικοί των αρμάτων, ραφτάδες, τσαρουχάδες. Ως και ο τραγουδιστής, ο έχων το χάρισμα της ποιητικής έμπνευσης να φτιάχνει τραγούδια και να τα τραγουδάει ο ίδιος ή όλοι μαζί. Τα δημιουργήματα αυτά της λαϊκής μούσας υμνούσαν τα κατορθώματα της κλεφτουριάς, γνώριζαν στο λαό τα γεγονότα κι έδιναν θάρρος στους ραγιάδες, μιλώντας για τη δική τους ανδρεία και τη δειλία των κατακτητών.

    Το αμέριστο ενδιαφέρον γι’  αυτό που έκαναν εκδηλωνόταν με τη βοήθεια και τη συμπαράσταση των μυστικών οργανώσεων του παροικιακού  ελληνισμού αλλά και από τα ευρωπαϊκά επαναστατικά καθεστώτα.  Οι Γάλλοι ενίσχυσαν με όπλα τους Σουλιώτες, η Μ. Αικατερίνη τον Κατσώνη, το ίδιο και το Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο του Παρισιού με όπλα τους κλέφτες. Έτσι η σφοδρότητα να πολεμάνε τον εχθρό ενισχύθηκε, βοήθησε την ενότητα του λαού  ενώ η δύναμή τους ολοένα αυξανόταν ενάντια στον αγώνα για τη λευτεριά.

    Οι αρματολοί ήταν άλλη περίπτωση.  Οι κατακτητές όπλιζαν ντόπια στρατιωτικά σώματα και τα επιφόρτιζαν  με τη διατήρηση της τάξης και της ευνομίας. Άφθονα έρρεαν το οικονομικά ανταλλάγματα και οι πολιτικές εξουσίες για να τους καταφέρουν να τους μαντρώσουν στα σχέδιά τους. Συνήθως στο θεσμό του αρματολικιού  ο καπετάνιος ήταν πρώην κλέφτης,  αμνηστευμένος από τους Τούρκους. Με το σώμα  οπλοφόρων επέβαλε την τάξη στην περιοχή του, ενώ η συντήρησή τους γινόταν από τη φορολόγηση των αγροτών, τον περίφημο λουφέ.  Εκτός από τους δυσμάχητους   κλέφτες και τους πιστούς ανθρώπους στην τούρκικη εξουσία το αρματολίκι δινόταν και σε Αλβανούς. Στο Δερβέναγα ήταν υποχρεωμένος να υπακούει και να λογοδοτεί ο αρχηγός του αρματολικιού.  Όταν δεν ήταν πρώην αμνηστευμένος κλέφτης ο  αρχηγός, τότε θα ήταν Τούρκος ή Αλβανός. Στα διάφορα καθήκοντα των αρματολικιών  το κυριότερο ήταν η εξόντωση των κλεφτών.  Ουσιαστικά δε γινόταν αυτό γιατί  οι αρματολοί σπάνια έκαναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις  εναντίον των κλεφτών ενώ αντιθέτως ενίσχυαν αυτούς και συνεργάζονταν μαζί τους. Ως ενιαίο πλέον σώμα στρέφονταν εναντίον των Τούρκων. Άσε που οι αρματολοί μεταπηδούσαν στην κλέφτικη ομάδα έχοντας πλέον κοινό εχθρό τον Τούρκο. Με τον καιρό οι αρματολοί αποσυντέθηκαν και διαλύθηκαν. Πολλοί σημαντικοί του 21 πέρασαν από το αρματολίκι. Εν κατακλείδι κλεφτουριά και αρματολίκι ήταν ένα πολεμικό σχολείο που βοήθησε τους σκλάβους Έλληνες να βρουν τη λευτεριά τους.

ellinikoxronografima. blogspot.gr