Στον απόηχο της δίκης για το φόνο του Μένη Κουμανταρέα, μοιραία ξεκινήσαμε από εκεί. Τον ρωτάω εάν πιστεύει ότι έχει σπιλωθεί το όνομα του συγγραφέα μετά απ’ όσα ακούστηκαν στη δίκη. «Όχι, το όνομα του Κουμανταρέα δεν μπορεί να σπιλωθεί. Το έργο είναι αυτό που καταξιώνει και αποδεικνύει ποιος ήταν ο εσωτερικός κόσμος του καλλιτέχνη, του συγγραφέα» απαντά.
Αν κι έχουν περάσει δύο χρόνια από εκείνη τη βραδιά, ο τρόπος που έφυγε ο Μένης Κουμανταρέας παραμένει για τον Θάνο Φωσκαρίνη ένα γεγονός ανεξήγητο. «Επειδή βλεπόμασταν πολύ συχνά, σχεδόν κάθε βράδυ, έτυχε να έχω αυτή τη θλιβερή ιδιότητα του να είμαι μαζί του τη μοιραία βραδιά. Ο τρόπος που έφυγε είναι ένα γεγονός τρομερό, δε μπορεί μέσα στα πλαίσια της λογικής να εξηγηθεί. Δεν του άξιζε, όπως δεν θα άξιζε σε κανέναν άνθρωπο, ένας τέτοιος φριχτός θάνατος. Παρ’ όλ’ αυτά, ο Κουμανταρέας είναι μια ζωντανή μονάδα, παραμένει ζωντανός με τα βιβλία του, τα οποία έχουν μεγάλη αγοραστική κίνηση και παραμένει ένας συγγραφέας που αγαπάμε διαβάζοντάς τον».
Πολυγραφότατος και τελειομανής
Ο Μένης Κουμανταρέας άφησε πολλά και καλά βιβλία, καθώς ήταν συγγραφέας που «βασάζινε» το γραπτό του και και αν πίστευε ότι δεν έπρεπε να το δώσει για έκδοση δεν το έδινε. Έτσι ο Θάνος Φωσκαρίνης ανακάλυψε πολλά ανολοκλήρωτα έργα του που δεν είχαν εκδοθεί.
«Δεν θα έλεγα ότι ξεχωρίζω μόνο ένα βιβλίο του, υπάρχουν όμως βιβλία που θα μπορούσα να ξαναδιαβάσω πολλές φορές όπως “Το Αρμένισμα”, ο “Νώε” -ένα από τα κείμενα που είχα ανακαλύψει στο αρχείο του και τα εξέδωσε- “Οι αλεπούδες του Γκόσπορτ” -επίσης ένα βιβλίο που έγινε επειδή ανακάλυψα τις πρώτες μορφές στο αρχείο του- ή “Ο ωραίος λοχαγός” και “Η κυρία Κούλα”. Νομίζω ότι είναι ένας συγγραφέας που όλοι όσοι διαβάζουμε λογοτεχνία, έχουμε να πούμε ένα βιβλίο του διαφορετικό. Δεν είναι ο συγγραφέας του ενός βιβλίου».
Αδημοσίευτη δουλειά του Μένη Κουμανταρέα υπάρχει κι άλλη στο αρχείο του, το οποίο πρόκειται να δοθεί στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας. «Πρόκειται για παλιότερες μορφές αφηγημάτων που ο ίδιος είχε αφήσει ημιτελείς, είχε απορρίψει ή εγκαταλείψει γιατί ξαφνικά εμφανίστηκε μια άλλη ιδέα. Θεώρησα ότι και αυτά τα κείμενα θα έπρεπε να δουν το φως της δημοσιότητας. Ο Μένης με τιμούσε με την εμπιστοσύνη του και συζητούσαμε για τα κείμενα που επρόκειτο να δημοσιεύσει. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εκδόθηκαν και ο “Νώε” με τις “Αλεπούδες του Γκόσπορτ”. Υπάρχουν κι άλλα τέτοια και έχουν κατατεθεί στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας όπου θα πάει όλο το αρχείο του. Προς τιμήν του, αν και είναι ένας συγγραφέας που ήξερε πολύ καλά να γράφει και να κατακτά τον αναγνώστη, εντούτοις η κριτική του ματιά δεν χαριζόταν ποτέ, ειδικά στον ίδιον του τον εαυτό, και αν ένα κείμενο θεωρούσε ότι ήταν υποδεέστερο από κάποια άλλα, δε δίσταζε να το κάνει στην άκρη. Ήταν τελειομανής και αυτό το καταλαβαίνει ο αναγνώστης των βιβλίων του από το πρώτο (“Τα μηχανάκια”) μέχρι το τελευταίο (“Ο θησαυρός του χρόνου”, όπου αναφέρεται στη γυναίκα του Λιλή, αφού εκείνη έχει φύγει από τη ζωή). Μόνο για τη μεταθανάτια έκδοση του μυθιστορήματος “Η Σειρήνα της ερήμου”, ένα κείμενο που επεξεργαζόταν τον τελευταίο καιρό, δεν υπήρξε δεύτερη και τρίτη μορφή. Η αξία ενός συγγραφέα είναι ότι μπορούμε να διαβάζουμε ένα κείμενό του, το οποίο ρέει απνευστί, χωρίς να υποπτευόμαστε πόση πολλή δουλειά έχει γίνει πάνω σ’ αυτό το κείμενο. Και αυτό το πετυχαίνει ο Κουμανταρέας. Μιλάει κατευθείαν στο νου και την καρδιά χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη και να τον βάζει να προσπαθήσει, να πιέσει το κείμενο για να βγάλει κάποιο νόημα. Τα θέματα και η ματιά του μας κατακτούν».
Θέμα του πάντα ο άνθρωπος
Και βέβαια βασικό θέμα του είναι πάντα ο άνθρωπος. «Ο άνθρωπος σε όλες του τις πλευρές. Δεν τον ενδιέφερε να τον ωραιοποιήσει, ήθελε να ανακαλύψει τους λόγους για τους οποίους ο άνθρωπος φέρεται έτσι ή αλλιώς, πώς και γιατί αντιδρά, ποιες είναι οι συνθήκες που τον οδηγούν να αντιδράσει έτσι ή αλλιώς».
