Τετάρτη, 12 Απριλίου 2017 21:38

Σαϊτολόγος είναι «νάχεις ψυχή και νάσαι αποφασισμένος»…

Το μπουλούκι του καπετάν Ανέστη Βύζαλη μπαίνει στο πεδίο της μάχης (φωτογραφία Τάκη Ροϊδάκη) Το μπουλούκι του καπετάν Ανέστη Βύζαλη μπαίνει στο πεδίο της μάχης (φωτογραφία Τάκη Ροϊδάκη)

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΖΕΡΙΤΗ 
Οι σαϊτολόγοι είναι από τους πιο καθαρούς στην καρδιά και τη συμπεριφορά ανθρώπους που έχω γνωρίσει, με τις εξαιρέσεις πάντα, που όμως επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Απευθύνθηκα σε έναν φίλο που μελετάει και όσο περισσότερο μελετάει τόσο περισσότερο εκτιμάει αυτούς τους ανθρώπους. Ζήτησα από τον Χρήστο Ζερίτη να μου μιλήσει για τους σαϊτολόγους και τον σαϊτοπόλεμο της Καλαμάτας. Μέσα από τις απαντήσεις του στις ερωτήσεις μου περιγράφεται ο κώδικας τιμής αυτών των ανθρώπων, η πολύχρονη διαδικασία μύησής τους στο πνεύμα που διέπει την εσωτερική λειτουργία ενός μπουλουκιού και τελικά υπογραμμίζεται η λαϊκότητα του εθίμου του σαϊτοπολέμου και η μεγάλη του αξία…

ZERITHS.jpgΣυνέντευξη στον Σταύρο Χ. Μαρτίνο

Κύριε Ζερίτη, κάνετε έρευνα για το σαϊτοπόλεμο πολλά χρόνια. Και συνεχίζετε… Τι είναι αυτό που δεν σας αφήνει να σταματήσετε;
-Από το 1998 ασχολούμαι συγγραφικά με τον Σαϊτοπόλεμο. Στην αρχή ήταν περιγραφικά και σχολιαστικά. Από το 2005 γράφω πάνω σε δύο άξονες. Ο ένας είναι ο αναδρομικός, με βάση δηλαδή τις περιγραφές σε παλιές εφημερίδες από το 1887-που συνάντησα την πρώτη αναφορά στον Σαϊτοπόλεμο της Καλαμάτας- και μετά. Ο δεύτερος άξονας είναι αυτός της συγκροτημένης μελέτης πλέον, με κατασταλαγμένες και αποδεικνυόμενες απόψεις για την εμφάνιση και εξέλιξη του εθίμου. Επιπλέον η γραφή μου στην λαϊκή «τσιφορίστικη» γλώσσα, δίνει το στίγμα πως τα λαϊκά έθιμα τα αγαπούν και τα στηρίζουν οι λαϊκοί άνθρωποι, με δικό τους κώδικα επικοινωνίας και από αυτούς εξαρτάται η επιβίωσή τους.

SAITOPOLEMOS-VRADY.jpg

- Ο σαϊτοπόλεμος εξακολουθεί ως σήμερα να είναι ένα λαϊκό δρώμενο;
Δρώμενο δεν είναι, διότι  «Δρώμενο» είναι μια ομάδα συνεχών μικροτελετών που έχουν σκοπό και προσδοκάται κάποιο αποτέλεσμα. Ο Σαϊτοπόλεμος είναι Λαϊκό Έθιμο της Καλαμάτας και της ευρύτερης περιοχής, που ο πυρήνας της δημιουργίας του σκοπό είχε:
α) να ζυμώσει τη σχέση των καλαματιανών με ηρωικές συμπεριφορές,
β) να συνδέσει το παρόν με το ένδοξο ιστορικό πολεμικό παρελθόν και
γ) να αναδείξει τους γενναίους και τους σώφρονες.
Όσο και αν σήμερα έχουν τρόπο τινά αλλάξει πολλά πράγματα, μέσα μυαλό των Σαϊτολόγων υπάρχει το ηρωικό συναίσθημα (γκραβούρες του 1821 στα τσαρδιά τους), η αγάπη για το πολεμικό παρελθόν (αναφορές στη μάχη της Βέργας), η συμπεριφορά τους είναι βασισμένη σε κώδικες τιμής, όπως μπέσα-καλές εξηγήσεις-λίγα λόγια-σεβασμός στους μεγαλύτερους, ανιδιοτέλεια, ψυχαδελφοσύνη. Όλα αυτά εμφανίζονται συμπυκνωμένα στον θεατή ως μια πασχαλινή ψυχαγωγία. Μόνο οι ίδιοι οι Σαϊτολόγοι γνωρίζουν το μεγάλο κόπο που βάνουν και τις μυστικές διαδρομές της ψυχής τους, για να καταλήξουν και να έρθει να δει ο θεατής μόνο το αποτέλεσμα.

 

GIANNHS-PAPADAKOS-REPOUMPLAKIAS-LIANA-PETRAKOU.jpg

- Αν δεν κάνω λάθος η φράση το «ζεϊμπέκικο της φωτιάς», για τον σαϊτολόγο την ώρα που ρίχνει, είναι δική σας. Μιλήστε μας λίγο για τον σαϊτολόγο. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του;
Οι Σαϊτολόγοι είναι μια πολύ ξεχωριστή ομάδα συμπολιτών μας και την φράση «Ζεϋμπέκικο της Φωτιάς» την απέδωσα γνωρίζοντας, αλλά και βλέποντας, πως η ρίψη της σαΐτας είναι συνδυασμός εσωτερικών και εξωτερικών διεργασιών. Ο Σαϊτολόγος καταλήγει στην ιδιαίτερη στιγμή του να συμπεριφερθεί ως φασματικό όν, να «φύγει» από τον πραγματικό κόσμο για να κατορθώσει να συμπεριφερθεί αναλόγως. Εκείνη την στιγμή παύει να είναι ο εαυτός του και καθοδηγείται στην υπέρβασή του από μοναδικής σύστασης χαρακτηριστικά, τα οποία έχουν αποκτήσει οι μυημένοι στο μυστήριο της Σαΐτας, από μικρά παιδιά οι περισσότεροι. Δεν υπάρχει σαϊτολόγος που να του ήρθε ξαφνικά η διάθεση να ρίξει σαΐτες, να του το επέτρεψαν και να τα κατάφερε. Ο κάθε ένας που προορίζεται για Σαϊτολόγος περνάει από πολλές δοκιμασίες και τελετές μύησης και οφείλει να αποδείξει με τις πράξεις του και τη συμπεριφορά του πως πράγματι μπορεί, και αυτό δεν γίνεται μέσα σε λίγα χρόνια. Για να γίνει αποδεκτός από την ομάδα και για να μπορέσει να ρίξει κάποιος σαΐτες, θα πρέπει να μυηθεί τουλάχιστον για 8-10 χρόνια. Έγραφα πριν κάποια χρόνια πως «Το ζεϋμπέκικο είναι χορός μοναχικός και «προθανάτιος». Χορεύεται σε άφατη θλίψη, σε βαρύ πόνο και όταν υπάρχει έκσταση. Για να χορευτεί το ζεϋμπέκικο πρέπει να είσαι έτοιμος και αποφασισμένος να «φύγεις», έστω για λίγο, από τούτο τον κόσμο. Χορεύεται με αρρενωπότητα, με κοφτές κινήσεις, τα χέρια είναι σηκωμένα σα φτερούγες για να πετάξεις πάνω από τα προβλήματα και τις σκοτούρες.
Είναι χορός σοβαρός και πρόσβαρος. Προτού χορέψεις πίνεις το κρασί σου και σα σηκωθείς χύνεις το υπόλοιπο, σπονδή στους φίλους και τους συγγενείς που είναι στο Κάτω Κόσμο, «έρχομαι» τους λες, δεν είναι χορός «παίξε-γέλασε». Για να φτάσεις στο σημείο να ρίξεις σαΐτες πρέπει νάχεις ψυχή και νάσαι αποφασισμένος. Δυο και τρεις μήνες προετοιμασία, χαρμάνια, χαρτόνια, λαιμοπινίγματα, καβίλιες, περμανίτες, στουπώματα, βαριές και καλέμια, χρόνος πολύς, κουβέντα και αδελφική φιλία, συμβουλές στους νέους και προτάσεις στους παλιούς, σέρτικο τσιγάρο, μπύρα και κρασάκι. Ώρες ατέλειωτες στο τσαρδί του καπετάνιου, κούραση και αγωνία, δοκιμές, δοκιμές, δοκιμές……ξαναχαρμάνιασμα, «φωνές», τριβέλισμα…»

ALH-TSEKOURAS.jpgΟ καπετάν Τεσκούρας ή Νίκος Τσικούρης από τη Αιθαία με τον γιο του
- Μπορείτε να μας μιλήσετε και για την ενδυμασία των σαϊτολόγων, την ορολογία του σαϊτοπολέμου, τα τελετουργικά; -
Δεν υπάρχει τυποποιημένη ενδυμασία. Στο μυαλό των περισσοτέρων υπάρχουν τα στρατιωτικού τύπου ρούχα. Αρκετοί είναι ξεμπράτσωτοι. Όλοι φορούν κάθε τύπου καπέλο και κοτσάρουν ένα γαρύφαλλο. Σχετικά με την ορολογία «Σαϊτοπόλεμος» είπα πιο πάνω πως μας «συνδέει με το ένδοξο ιστορικό πολεμικό παρελθόν» και αυτός ίσως να είναι ο βασικός λόγος. Ένας επιπλέον λόγος είναι και το ανταγωνιστικό για την καλύτερη ομάδα, που υπάρχει και σήμερα αλλά τα παλαιότερα χρόνια είχε και απονομή βραβείου στους πρώτους. Και τους πρώτους τους αναδείκνυε το χειροκρότημα των θεατών. Τα τελετουργικά υπάρχουν σε κάθε μπουλούκι και έχουν σχέση με την ψυχική και σωματική προετοιμασία.

KAPETAN-ANESTHS-VYZALHS.jpg

-Φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια ανακόπτεται η φθίνουσα πορεία που ακολουθούσε ο σαϊτοπόλεμος. Είναι έτσι και αν ναι, τι βοήθησε;
Όσο και αν ακουστεί υπερβολικό ο Σαϊτοπόλεμος στα πρώτα του βήματα υπήρξε έθιμο που το ανέδειξαν, το ανέπτυξαν και το συντήρησαν οι λαϊκές τάξεις της πόλης μας στις ενορίες τους βασιζόμενες στην «αυτοχρηματοδότηση». Οι λαϊκές τάξεις είχαν και πολλά μέλη που οι συμπεριφορές τους ήταν στο όριο της νομιμότητας. Από την στιγμή όμως, εκεί γύρω στα 1903, που το έθιμο αγκαλιάστηκε από τους εύπορους καλαματιανούς, μπήκε σε άλλη κλίμακα.  Μέχρι το 1930 κάτι οι συνεχείς πόλεμοι, κάτι οι απαγορεύσεις και βέβαια οι διώξεις, το είχαν οδηγήσει σε μαρασμό. Μετά το 1932 το έθιμο μπαίνει σε άλλη εποχή και η υποστήριξη που παρείχαν οι δήμαρχοι και οι ευκατάστατοι συμπολίτες μας το έφεραν ψηλά στα λαοπρόβλητα τοπικά έθιμα. Σας λέω μόνο πως αμέσως μετά την απελευθέρωση, το Πάσχα του 1945, ρίχτηκαν σαΐτες και οι πολιτικές διαφορές υπετάχθησαν για λίγες μέρες. Σαΐτες έπεφταν μέχρι και το 1973. Σταμάτησαν για λίγα χρόνια και μετά το 1982 που ξανάρχισε το έθιμο, πέρασαν πολλά χρόνια σαϊτοευημερίας. Η κάμψη ήρθε όταν το έθιμο μεταφέρθηκε από το κέντρο της Καλαμάτας στο ξερό γήπεδο της περιοχής Κορδία και οι θεατές λιγόστεψαν. Ευφυέστατα η δημοτική αρχή το επανέφερε στο κέντρο της Καλαμάτας και έτσι, μαζί με την μερική δημοτική χρηματοδότησή του, επανήλθε στο πασχαλινό προσκήνιο και γίνεται κάθε χρόνο πόλος έλξης χιλιάδων θεατών, ντόπιων και επισκεπτών.

GIANNHS-KONTOS-MPOURMPOUNAS.jpg

- Έχετε κάποιες προτάσεις ώστε ο σαϊτοπόλεμος να προβάλλεται πιο σωστά ως λαϊκό έθιμο και όχι απλά ως θέαμα και κίνητρο για να αυξηθούν οι πασχαλινοί επισκέπτες στην περιοχή;
Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Σαϊτολόγων Δήμου Καλαμάτας που θα εκλεγεί μετά το Πάσχα, πιστεύω πως θα αποφασίσει και θα προτείνει κάποιες διορθωτικές κινήσεις, οι οποίες θα συντελέσουν στην προβολή των ιδιαιτεροτήτων του Σαϊτοπολέμου και κυρίως των Σαϊτολόγων, προκειμένου και να μην χαθεί ο χαρακτήρας του ως λαϊκού πασχαλινού εθίμου, και να μην αλλοιωθούν τα ιδιαίτερα στοιχεία των συντελεστών του, αλλά και να μην βρεθεί σε δύσκολη θέση η δημοτική αρχή και να συνεχίσει έστω και μερικώς να συμμετέχει στην χρηματοδότησή του. Πιστεύω ακράδαντα πως δεν είναι κακό να οργανώνεται και να επιδιώκεται ο ερχομός επισκεπτών για να θαυμάσουν τον Σαϊτοπόλεμο. Όπως θα έπρεπε το έθιμο αυτό να αποτελεί και μέρος της αναπαραστάσεως της 23ης Μαρτίου, διότι το ίδιο γινόταν τα παλαιότερα χρόνια. Και της Αναλήψεως έπεφταν σαΐτες στην Παραλία και δεν θα ήταν καθόλου άσχημο να επανέλθει το έθιμο της γιορτής αυτής με τα «Σαράντα κύματα» και με τον Σαϊτοπόλεμο.
Εν κατακλείδι το ζητούμενο από την σημερινή αστική κοινωνία συμπυκνώνεται στις φράσεις «χωριάτικος κόκορας» και «χωριάτικο ψωμί», όχι τόσο με την έννοια της επαναφοράς των αυθεντικών γεύσεων, που παρήλθαν ανεπιστρεπτί, όσο με την έννοια της «επαναφοράς των γιορτών που είναι συνδεδεμένες με το ρομαντικό παρελθόν της Καλαμάτας» και μπορούν να ψυχαγωγήσουν τους ντόπιους και να ελκύσουν επισκέπτες που θα ερωτευθούν την Καλαμάτα.

VAGGELIS-TSIRONHS.jpg

- Ποιοι είναι ή ήταν οι σπουδαιότεροι σαϊτολόγοι και γιατί;
Στο φετινό κείμενό μου που πρόκειται να δημοσιευθεί στην εφημερίδα «Θάρρος» αναφέρονται αναλυτικά οι σπουδαίοι πρωτοπόροι του Σαϊτοπολέμου. Και αυτούς κυρίως πρέπει να μνημονεύουμε. Τους πιονιέρους. Εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες μεταγενέστεροι, συνέχισαν τον δρόμο που χάραξαν οι Χρήστος Αρβανιτάκης, ο Καρνέρης, ο Κατασχετής, ο Αντώνης Στραβάκος, ο Κουραμάνας, ο Μαντραγούδας, ο Χαλές και ένα πλήθος άλλων με ασίγαστο πολεμικό μένος και αγάπη για την λαϊκή και τοπική παράδοση.

- Εσάς δημόσια δεν σας έχω δει να ρίχνετε σαΐτα παρότι πασχίζετε για τη διατήρηση του εθίμου. Ρίχνετε ή όχι;
Πράγματι δεν ρίχνω σαΐτες διότι δεν ευκαιρώ να προσφέρω στην κατασκευή τους και θεωρώ μεγάλη ασέβεια προς εκείνους που νυχθημερόν εργάζονται πάνω στην κατασκευή, να ζητήσω να ρίξω για να «την βγάλω τσέτουλα». Εξ άλλου νιώθω μεγάλη ικανοποίηση που με τον δικό μου τρόπο προσφέρω τον σεβασμό μου και την αναγνώριση στον Σαϊτοπόλεμο και στους Σαϊτολόγους και το πάθος μου για όλα αυτά μοιάζει με μπαρουταποθήκη.

 

 SAITA-F-STELIOS-KRHTIKAKHS.jpg


SAITOLOGOS-F-STELIOS-KRHTIKAKHS.jpg


SAITOPOLEMOS-KOTSIARHS-NYXTA.jpg
φωτογραφία Νικήτα Κώτσιαρη

SAITA-TAKHS-ROIDAKHS.jpg

KARAMANEAS.jpg