Προϋπαντήσαμε ως Κόμμα αυτή την επέτειο, με τη δημοσίευση της διακήρυξη της Κεντρική Επιτροπής, στην οποία μπαίνουν οι βασικές κατευθύνσεις για συζήτηση, αλλά και παραπέρα ψάξιμο και μελέτη. Σήμερα είναι η πρώτη κουβέντα που κάνουμε. Δεν θα εξαντλήσουμε λοιπόν το θέμα, αντίθετα, θέλουμε να βάλουμε ορισμένες πλευρές για να βοηθήσουμε το διάβασμα της διακήρυξης. Επίσης θέλουμε να αναδείξουμε ορισμένες εκδόσεις που έχουμε κάνει ως Κόμμα και αφορούν την πείρα από την οκτωβριανή επανάσταση και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Τέτοιες είναι, τα 4 μέρη της Έκδοσης του ΚΣ της ΚΝΕ αλήθειες και ψέματα για το σοσιαλισμό, η έκδοση της ΙΕ η πορεία των μπολσεβίκων προς τη νίκη, τα κείμενα του Λένιν που είναι στις συλλογές για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, από τη μαχητική πείρα των μπολσεβίκων και αλλού, τις αποφάσεις του 18ου συνεδρίου του Κόμματος, την πρόσφατη έκδοση για τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού. Υπάρχουν βέβαια και μια σειρά λογοτεχνικές και άλλες εκδόσεις που με πιο λογοτεχνικό τρόπο μεταφέρουν μια πείρα και μια εξιστόρηση των γεγονότων για την περίοδο που μιλάμε.

Μας ρωτάνε καθημερινά, άλλοι καλοπροαίρετα και άλλοι υποτίθεται για να μας εκθέσουν:  πού γίνονται αυτά που λέτε;

Λέμε ότι γίναν στο σοσιαλισμό που οικοδομήθηκε τον 20ο αιώνα, όπου παρά τις αδυναμίες και τα λάθη είχε πρωτόγνωρες κατακτήσεις σε μια σειρά τομείς, ενδεικτικά να πούμε ότι μόνο σε αυτές τις χώρες υπήρχε μηδέν ανεργία. Ας μας πούνε όμως τώρα και οι υπόλοιποι, τα αστικά κόμματα και οι παρατρεχάμενοι τους, που υπάρχει η "δίκαιη ανάπτυξη" του καπιταλισμού που λένε απ' το πρωί μέχρι το βράδυ, σε ποια μεριά του πλανήτη γίνεται να κονομάνε τα αφεντικά και οι εργάτες ταυτόχρονα, χωρίς το κέρδος του αφεντικού να στερεί δικαιώματα της εργατικής τάξης.

Η εποχή που εγκαινίασε η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι η εποχής μας, είναι εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό - κομμουνισμό, άσχετα από τις αντεπαναστατικές ανατροπές το 1991, άσχετα από το σημερινό αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων. Τον χαρακτήρα την εποχής τον καθορίζει το γεγονός ότι η εργατική τάξη είναι στο προσκήνιο της κοινωνικής εξέλιξης, είναι ο φορέας των νέων, των κομμουνιστικών σχέσεων. Είναι αυτή που θα γίνει αναπόφευκτα ο νεκροθάφτης όλων των εκμεταλλευτών.  Όπως έγραψε ο Λένιν μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση:

“Εμείς αρχίσαμε αυτό το έργο. Πότε ακριβώς, σε πόσο χρονικό διάστημα, οι προλετάριοι ποιανού έθνους θα αποτελειώσουν το έργο αυτό δεν είναι το ουσιαστικό ζήτημα. Το ουσιαστικό είναι ότι ο πάγος έσπασε, ο δρόμος άνοιξε, ότι ο δρόμος χαράχτηκε"

Ακούμε καθημερινά ότι "εκεί που έγινε αυτό που λέτε, δεν κατάφερε να  στεριώσει." Η ιστορία όμως μας διδάσκει ότι κανένα κοινωνικό - οικονομικό σύστημα ποτέ και πουθενά δεν εδραιώθηκε μια κι έξω. Συγκεκριμένα, μετά τη μεγάλη εξέγερση των δούλων, ο Σπάρτακος σταυρώθηκε, αλλά η δουλεία ξεπεράστηκε μετά από χρόνια. Μετά τη γαλλική αστική επανάσταση του 1789, ο Ροβεσπιέρος καρατομήθηκε, όμως η φεουδαρχία δεν είχε πλέον μέλλον.

Η αστική τάξη κρύβει ότι χρειάστηκε περίπου 4 αιώνες για να εδραιωθεί στην εξουσία, από τα πρώτα ξεσπάσματα τον 14ο αιώνα, μέχρι τις αστικές επαναστάσεις του 18ου και του 19ου αιώνα.

Η ύπαρξη και οι επιτυχίες της σοσιαλιστικής κοινωνίας, απέδειξαν ότι μπορεί να υπάρξει κοινωνία χωρίς αφεντικά. Αυτό, δεν αναιρείται από το γεγονός ότι δεν κατάφερε να νικήσει οριστικά στη συγκεκριμένη περίοδο.

Το ότι ο σοσιαλισμός είναι επίκαιρος και αναγκαίος σήμερα, πηγάζει από τον ίδιο τον καπιταλισμό. Αυτός δημιουργεί τη συγκεντρωμένη παραγωγή.  Όμως, η καπιταλιστική ιδιοκτησία στερεί τη δυνατότητα να ικανοποιούνται οι αυξανόμενες ανθρώπινες ανάγκες. Να έχουν όλοι δουλειά χωρίς τον εφιάλτη της ανεργίας, να εργάζονται λιγότερες ώρες, να έχουν καλύτερο επίπεδο ζωής, υψηλού επιπέδου δημόσια και δωρεάν Παιδεία Υγεία, Πρόνοια.

Η ουσία είναι ότι άλλοι παράγουν και άλλοι αποφασίζουν για τους στόχους και την οργάνωση της παραγωγής. Οι κρίσεις, που είναι στο DNA του καπιταλισμού γίνονται όλο και πιο βαθιές, με συνέπεια να αυξάνεται απότομα η ανεργία, να επεκτείνεται η κακοπληρωμένη και ανασφάλιστη δουλειά, η ζωή χωρίς δικαιώματα, οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι για το μοίρασμα αγορών, εδαφών, ενεργειακών πηγών και πάει λέγοντας.

Αυτές είναι τεράστιες αντιφάσεις που ισχύουν και οξύνονται. Από τη μία δηλαδή μπορεί να παραχθούν μια σειρά αγαθά που θα κάνουν τη ζωή ολόκληρης της κοινωνίας ευκολότερη, όμως επειδή δεν είναι κερδοφόρα, η ζωή μας χειροτερεύει. Σκεφτείτε λοιπόν τι θα γινόταν αν, η κοινωνία ξεφορτωνόταν το κέρδος ως κίνητρο παραγωγής.

Σήμερα, ο αρνητικός συσχετισμός σε βάρος της εργατικής τάξης αναπαράγει την εντύπωση ότι είναι ανίκητες η εξουσία και η επιθετικότητα του κεφαλαίου. Όμως, δεν μπορεί να κρύψει τη σήψη του καπιταλισμού, δεν μπορεί να κρύψει την αντικειμενική δυνατότητα να καταργηθεί η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, να κοινωνικοποιηθούν απ' την εργατική εξουσία και να χρησιμοποιηθούν, με κεντρικό σχεδιασμό και κίνητρο το κοινωνικό όφελος.

Όλη η Ιστορία της Οχτωβριανής Επανάστασης και ότι προηγήθηκε αποδεικνύουν ότι ο αρνητικός συσχετισμός δεν είναι αιώνιος και αμετάβλητος.

Για να γίνει βέβαια επανάσταση, δεν αρκεί να έχουν διαμορφωθεί οι προϋποθέσεις για την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας. Σε αντίθεση με τους νόμους της φύσης που πραγματοποιούνται πέρα από την παρέμβαση του ανθρώπου, η κοινωνική εξέλιξη προϋποθέτει τη δραστηριότητα των ανθρώπων, την ταξική πάλη.

Το ξέσπασμα λοιπόν της σοσιαλιστικής επανάστασης προϋποθέτει την εμφάνιση μιας κατάστασης στην οποία αδυνατίζει η ικανότητα της κυρίαρχης τάξης να ενσωματώνει, να καταστέλλει, να καθησυχάζει το λαό. Επαναστατική κατάσταση σύμφωνα με τον Λένιν σημαίνει ότι

-- Οι «πάνω» δεν μπορούν να κυβερνήσουν και να διευθύνουν όπως παλιά.

-- Οι «κάτω» δεν θέλουν να ζουν όπως παλιά.

-- Ενώ παράλληλα σημειώνεται μια ασυνήθιστη άνοδος της δραστηριότητας των μαζών.

Έτσι, η εξαθλίωση των «κάτω» και η δυσαρέσκειά τους ανεβάζουν την πολιτική δράση τους, ενώ στους «πάνω» κυριαρχούν η αμηχανία, η αδυναμία, οι αντιθέσεις, η αναποφασιστικότητα.

Η εμφάνιση μιας τέτοιας ευνοϊκής κατάστασης είναι αντικειμενική, απορρέει από την απότομη όξυνση των αντιθέσεών του καπιταλισμού.

Δεν μπορούμε να προβλέψουμε πότε και πως θα ξεσπάσει επαναστατική κατάσταση, όμως, η ιστορία μέχρι τώρα έχει δείξει  ως σημαντικούς παράγοντες την εκδήλωση βαθιάς και συγχρονισμένης καπιταλιστικής κρίσης, συνδυασμένης με το ξέσπασμα του ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Ο Λένιν με επιτυχία πρόβλεψε το ενδεχόμενο επαναστατικής κατάστασης στη Ρωσία, την πιθανότητα να αναδειχτεί η Ρωσία σε αδύναμο κρίκο της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας στις συνθήκες του Α΄ Παγκόσμιου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου.

Για τα ζητήματα αυτά, μπορούμε να διαβάσουμε:

στην έκδοση-«Οκτώβρης 1917, η πορεία των Μπολσεβίκων προς τη νίκη» που αφορά κυρίως την σύντομη γνωριμία με τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου. Η έκδοση αυτή Προσφέρει πλούσια στοιχεία για την ιστορική πορεία του εργατικού κινήματος από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης. Παρουσιάζει, μέσα από τα ιστορικά γεγονότα, την ανάπτυξη της δράσης του κόμματος των Μπολσεβίκων και τον αναντικατάστατο ρόλο του, στην καθοδήγηση της πάλης του προλεταριάτου για την εξουσία. Η μελέτη του βιβλίου βοηθάει να κατανοηθεί με ποιον τρόπο κατάφεραν οι Μπολσεβίκοι, σε δύσκολες συνθήκες, να διαμορφώσουν επαναστατική γραμμή, να υπερνικήσουν την επιρροή των αστικών και μικροαστικών δυνάμεων στις λαϊκές μάζες και να καθοδηγήσουν την εργατική τάξη στην πραγματοποίηση της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αναδεικνύεται ολόκληρη η πορεία του μπολσεβίκικου κόμματος, από το διαχωρισμό του από τα συμβιβασμένα κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας, τη διαρκή πάλη ενάντια στον οπορτουνισμό, τη σφυρηλάτηση αγωνιστικών - μαχητικών δεσμών με την εργατική τάξη κατά την επανάσταση του 1905 αλλά και όλη την επόμενη περίοδο.

Η  έκδοση «Από τη μαχητική πείρα των μπολσεβίκων» περιλαμβάνει κείμενα του Λένιν της περιόδου 1905-1917, που γράφτηκαν ως άρθρα για τον Τύπο της εποχής, αλλά και ως προτάσεις – εισηγήσεις και αποφάσεις κομματικών σωμάτων των μπολσεβίκων. Στο σύνολό τους, φωτίζουν αρκετές ιστορικές πτυχές της θεωρητικής και της πρακτικής δράσης των μπολσεβίκων, από τη συγκρότησή τους ως επαναστατικό ρεύμα στο 2ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ το 1903 μέχρι και τη νίκη της Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης το 1917

Αυτή η έκδοση  και τα θέματα που καταπιάνεται είναι σχετικά άγνωστα στο ευρύ κοινό. Δεν αφορά τόσο τα θεωρητικά ζητήματα αλλά κυρίως οργανωτικά, δηλαδή την οργανωτική ετοιμότητα που απαιτείται από το κόμμα και την εργατική τάξη, το  σχέδιο, την εκπαίδευση για να μπορεί να ανταπεξέλθει στο καθήκον καθοδήγησης της ένοπλης επαναστατικής εξέγερσης για την κατάκτηση της εξουσίας. Αφορά την πείρα των μπολσεβίκων γύρω από την πρακτική και τεχνική υποδομή τόσο του κόμματος όσο και μιας ευρύτερης δύναμης εργατών, αποφασισμένων ν' αποτελέσουν τη δύναμη κρούσης της επανάστασης.

Δηλαδή, αναγκαία η επαναστατική θεωρία και το επαναστατικό πρόγραμμα, αλλά το Κόμμα πρέπει να είναι και οργανωτικά ικανό, προετοιμασμένο και έτοιμο για να γίνουν αυτά πράξη.

-        Τα κείμενα αφορούν την επανάσταση του 1905 που ηττήθηκε. Αφορούν άλλες επιμέρους συγκρούσεις κι εξεγέρσεις. Αφορούν την πάλη των χρόνων 1908-1912, όπου η πάλη πήρε έως ένα βαθμό το χαρακτήρα παρτιζάνικων – αντάρτικων θα λέγαμε συγκρούσεων. Αφορούν την Επανάσταση του 1917 και την πραγματοποίηση της ένοπλης εξέγερσης που είναι  απαραίτητο συστατικό κάθε επανάστασης,  καθώς και την κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας.

Ας δούμε εν συντομία, τι έγινε εκείνη την περίοδο:

Στην Ρωσία, πριν τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και  αναπτυσσόταν ο καπιταλισμός, επιβίωναν στοιχεία του παλιού κράτους, με επικεφαλής τον τσάρο, ενώ συνυπήρχε μια τεράστια μάζα αγροτών στην ύπαιθρο, με κατάλοιπα της φεουδαρχίας.

Την περίοδο της επανάστασης του 1905, γεννήθηκαν τα Σοβιέτ ως πυρήνες οργάνωσης και επαναστατικής δράσης της εργατικής τάξης. Αποτέλεσαν νέα μορφή οργάνωσης των εργατών με εκλεγμένους αντιπροσώπους και λειτούργησαν ως φύτρα και μορφές της μελλοντικής εργατικής εξουσίας.

Τότε, η γραμμή των μπολσεβίκων, ήθελαν να εξασφαλίσει δύο σημαντικά ζητήματα: α) την πολιτική αυτοτέλεια της εργατικής τάξης στην αστική επανάσταση, ώστε να μη μετατραπεί το προλεταριάτο σε ουρά της αστικής τάξης. β) την καθοδήγηση ολόκληρου του λαϊκού κινήματος από την εργατική τάξη την κοινωνική συμμαχία δηλαδή, ώστε η επανάσταση να έχει ριζοσπαστικό χαρακτήρα σε σχέση με την ιστορική εποχή

Ο Λένιν εκτιμούσε ότι η επαναστατική ανατροπή θα έπρεπε να εγκαθιδρύσει μια προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση, τη «δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς». Αυτή η εξουσία θα ξεκαθάριζε ριζικά με τα υπολείμματα του τσαρισμού, ενώ θα έδινε το έναυσμα της προλεταριακής επανάστασης στην αναπτυγμένη καπιταλιστική Δυτική Ευρώπη, η οποία θα γινόταν στήριγμα για την προλεταριακή επανάσταση στη Ρωσία.

Οι μπολσεβίκοι, δηλαδή, σωστά εκείνη την περίοδο, συνέδεσαν την αστική επανάσταση με τη σοσιαλιστική.

Η «δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς», όπως έλεγε ο Λένιν, μπορούσε να είναι ενιαία όσον αφορά το τσάκισμα της απολυταρχίας, αλλά όχι όσον αφορά το σοσιαλισμό. Όσο θα εξελισσόταν η επανάσταση, θα οξυνόταν η διαπάλη μέσα στην ίδια τη συμμαχία και θα οδηγούσε τελικά στον πλήρη διαχωρισμό της εργατικής τάξης από τους μεσαίους και πλούσιους αγρότες.

Ο Λένιν διαμόρφωσε αυτή τη γραμμή σε συνθήκες έντονης αντιπαράθεσης με τον οπορτουνισμό που από τη μία έλεγε ότι δεν χρειάζεται διαχωρισμός της εργατικής τάξης (μενσεβίκοι) και από την άλλη ότι δεν χρειάζεται καμία συμμαχία με τους αγρότες (Τρότσκι).

Η είσοδος της Ρωσίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όξυνε τις κοινωνικές αντιθέσεις. Οι επανειλημμένες ήττες του ρωσικού στρατού στο μέτωπο, οι απώλειες εδαφών προκάλεσαν σημαντική δυσαρέσκεια, όχι μόνο στους εργάτες και τους αγρότες που υπέφεραν από τις καταστροφές του πολέμου, αλλά και στην αστική τάξη της Ρωσίας.

Τα σχέδια της αστικής τάξης για ανατροπή του τσάρου συνδέθηκαν με μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις και απεργίες, που πραγματοποιήθηκαν τον Φλεβάρη του 1917, ως αποτέλεσμα των ελλείψεων σε τρόφιμα, της μαζικής ανεργίας και της ραγδαίας όξυνσης των κοινωνικών προβλημάτων. Η διαμόρφωση επαναστατικής κατάστασης, η μαζική πολιτική δράση των οργανωμένων στα Σοβιέτ εργατών και αγροτών, η αποσύνθεση στις γραμμές του στρατού, οδήγησαν τελικά στην επαναστατική ανατροπή του τσάρου.

Η επαναστατική κατάσταση γεννήθηκε στο έδαφος μια σειράς παραγόντων: την όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, τα δεινά που ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος είχε συσσωρεύσει τα προηγούμενα 3 χρόνια στις πλάτες του λαού, τον σπάσιμο της συμμαχίας του τσάρου με την αστική τάξη, που δεν επέτρεπε πια στους «πάνω» να κυβερνούν όπως πριν, την πολιτική και οργανωτική δουλειά των μπολσεβίκων πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου στις γραμμές της εργατικής τάξης και των στρατιωτών.

Η απότομη όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ αστικής τάξης και τσάρου σε συνθήκες κρίσης και ιμπεριαλιστικού πολέμου, είχε ως αποτέλεσμα η αστική τάξη να πάρει το πάνω χέρι στην επανάσταση του Φλεβάρη.

Η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση συγκροτήθηκε από εκπροσώπους των αστικών φιλελεύθερων κομμάτων της Ρωσίας και αποτέλεσε όργανο της αστικής εξουσίας. Ταυτόχρονα, όμως, η μαζική πολιτική πάλη των εργατών και των αγροτών έφερε στην επιφάνεια την οργάνωση των ένοπλων μαζών που συμμετείχαν στην ανατροπή του τσάρου μέσω των Σοβιέτ.

Στα Σοβιέτ εκείνη την περίοδο κυριαρχούσαν οι μενσεβίκοι και οι εσέροι, οι οποίοι έθεταν ως καθήκον τη στήριξη της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. Εμφανίστηκε, λοιπόν, μια κατάσταση που ο Λένιν χαρακτήρισε «δυαδική εξουσία», για να περιγράψει μια μεταβατική στιγμή της επαναστατικής διαδικασίας, όπου η αστική τάξη είχε μεν πάρει την εξουσία, όμως δεν ήταν τόσο ισχυρή, για να διαλύσει την οργάνωση των λαϊκών μαζών που ήταν ένοπλη.

Ο Λένιν, θεωρούσε ότι έπρεπε να ξεδιπλωθεί μια συγκεκριμένη πολιτική, για να πειστούν οι εργάτες μέσα από την πείρα τους για την ανάγκη:

α) Να μη στηρίζουν την Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, η οποία ήταν κυβέρνηση της αστικής τάξης.

β) Να συνειδητοποιήσουν ότι ο πόλεμος που συνεχιζόταν ήταν ιμπεριαλιστικός, ληστρικός και άδικος.

γ) Να εγκαταλείψουν τους μενσεβίκους και τους εσέρους, για να αλλάξει ο συσχετισμός υπέρ των μπολσεβίκων στα Σοβιέτ.

δ) Τα Σοβιέτ να πάρουν την εξουσία ως προϋπόθεση για να λυθούν όλα τα φλέγοντα αιτήματα των λαϊκών στρωμάτων (ειρήνη, ψωμί, γη).

Στις περίφημες «Θέσεις του Απρίλη», ο Λένιν έκανε μια πολύ σαφή εκτίμηση του χαρακτήρα της επανάστασης του Φλεβάρη. Εκτιμούσε ότι η εξουσία άλλαξε χέρια, πέρασε στα χέρια της αστικής τάξης. Υπενθύμιζε ότι το βασικό ζήτημα στη μέχρι τότε στρατηγική των μπολσεβίκων, το ζήτημα της κοινωνικής συμμαχίας των εργατών και αγροτών, είχε ήδη πραγματοποιηθεί με τη μορφή των Σοβιέτ, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι σε αυτά η πλειοψηφία του προλεταριάτου παρασυρόταν κι εμπιστευόταν τους εκπροσώπους των μικροαστικών στρωμάτων, οι οποίοι δρούσαν σαν ουρά της αστικής τάξης.

Απέναντι στη θέση των «παλιών μπολσεβίκων» (Κάμενεφ, Ζηνόβιεφ κ.ά.) ότι η αστικοδημοκρατική επανάσταση δεν είχε ολοκληρωθεί και ότι δεν είχαν πραγματοποιηθεί μια σειρά από στόχους (π.χ. Συντακτική Συνέλευση, αγροτική μεταρρύθμιση), ο Λένιν απάντησε ότι το κύριο ζήτημα σε κάθε επανάσταση ήταν το ζήτημα της εξουσίας. Με αυτήν την έννοια, η αστικοδημοκρατική επανάσταση είχε τελειώσει.

Απαιτούνταν, λοιπόν, αλλαγή της στρατηγικής των μπολσεβίκων. Από τον Φλεβάρη και μετά, το πρώτο και το βασικό ζήτημα που έπρεπε να λυθεί ήταν το ανέβασμα της συνείδησης του προλεταριάτου, η κατάκτηση της πρωτοπορίας του στο πλαίσιο της κοινωνικής συμμαχίας. Κάτι τέτοιο απαιτούσε πάλη μέσα στα ίδια τα Σοβιέτ, τη συσπείρωση με τους φτωχούς αγρότες, προκειμένου να προετοιμαστεί το έδαφος για τη σοσιαλιστική επανάσταση.

Τον Ιούλη, η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση προχώρησε σε αυστηρά κατασταλτικά μέτρα ενάντια στους μπολσεβίκους και στο εργατικό κίνημα. Οι μπολσεβίκοι απέσυραν το σύνθημα «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ». Ο Λένιν προβλέπει ότι η αντικειμενική κατάσταση θα οδηγούσε είτε σε ολοκληρωτική νίκη της αστικής δικτατορίας είτε σε νίκη της ένοπλης εξέγερσης των εργατών. Όξυνε τη διαπάλη απέναντι στις αυταπάτες για ειρηνικό κοινοβουλευτικό πέρασμα στο σοσιαλισμό και διακήρυξε ότι ο σκοπός της ένοπλης εξέγερσης μπορούσε να είναι μόνο το πέρασμα της εξουσίας στα χέρια του προλεταριάτου, με την υποστήριξη της φτωχής αγροτιάς, για την πραγματοποίηση των προγραμματικών στόχων του Κόμματος.

Τον Σεπτέμβρη του 1917, οι μπολσεβίκοι πλειοψηφούσαν πλέον στα Σοβιέτ Πετρούπολης και Μόσχας, επανέφεραν το σύνθημα «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ» με καινούργιο περιεχόμενο. Όχι όπως προηγουμένως ως σύνθημα που θα αποκάλυπτε τον συμβιβασμό, τη συμφιλίωση των μενσεβίκων με την αστική κυβέρνηση, αλλά ως σύνθημα ανατροπής της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, ως σύνθημα επαναστατικής εξέγερσης. Οι μπολσεβίκοι το κάναν αυτό, χωρίς να περιμένουν ούτε τις εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση, ούτε το συνέδριο των Σοβιέτ.

Η αποφασιστικότητα του Λένιν οδήγησε τελικά στη νικηφόρα σοσιαλιστική επανάσταση στις 25 Οκτώβρη (7 Νοέμβρη, με βάση το νέο ημερολόγιο) 1917.

Η πείρα της Οχτωβριανής Επανάστασης ανέδειξε ότι η σοβιετική εργατική εξουσία, η δικτατορία του προλεταριάτου, ήταν αυτή που αντιμετώπισε τα φλέγοντα ζητήματα των εργαζομένων (γη, ψωμί, ειρήνη), σε πείσμα όσων έλεγαν ότι η Ρωσία ήταν υπανάπτυκτη και δεν μπορούσε να σταθεί.

Η πορεία προς τη νίκη ήταν αποτέλεσμα συνεχούς, επίπονης θεωρητικής και πολιτικής επεξεργασίας. Αποφασιστική συμβολή στη διαμόρφωση της στρατηγικής της σοσιαλιστικής επανάστασης είχε η μελέτη των χαρακτηριστικών του μονοπωλιακού καπιταλισμού (με το έργο «Ο ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού»), τη στάση απέναντι στο αστικό κράτος και τον χαρακτήρα της εργατικής εξουσίας, δηλαδή της δικτατορίας του προλεταριάτου («Κράτος και Επανάσταση») και η γενικότερη εμβάθυνση στη διαλεκτική υλιστική σκέψη και ανάλυση των εξελίξεων (με το έργο «Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός»), ενώ είχε προηγηθεί η οικονομική ανάλυση της τσαρικής Ρωσίας (με το έργο «Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία»).

Αυτές οι επεξεργασίες φώτισαν τις δυνατότητες κοινωνικοποίησης των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής και τις δυνατότητες που δημιουργούσε η ανισόμετρη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη και η όξυνση των αντιθέσεων, για να σπάσει η ιμπεριαλιστική αλυσίδα στον αδύναμο κρίκο της και να ξεκινήσει η προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης σε μια χώρα ή μια ομάδα χωρών.

Ο Λένιν, αναπτύσσοντας τη στρατηγική των μπολσεβίκων, αντιπαρατέθηκε στην πράξη με τις οπορτουνίστικές  θέσεις (Πλεχάνοφ, Κάουτσκι, άλλων στελεχών των μπολσεβίκων) που θεωρούσαν ότι η Ρωσία έπρεπε να περάσει υποχρεωτικά από το στάδιο της ονομαζόμενης ωρίμανσης του καπιταλισμού.

Όπως ήταν φυσικό, η ωρίμανση της στρατηγικής των μπολσεβίκων δεν ήταν ένα μονόπρακτο έργο. Το Κόμμα των μπολσεβίκων κατέκτησε την ικανότητα να αντλεί συμπεράσματα από την επαναστατική πρωτοβουλία που ανέπτυσσαν οι μάζες σε στιγμές όξυνσης της ταξικής πάλης και να αξιοποιεί τους θεσμούς που δημιουργούσαν (Σοβιέτ) προς όφελος της επαναστατικής εξέγερσης.

Στη δύσκολη πορεία από το 1905 έως το 1917, οι μπολσεβίκοι αντιμετώπισαν στην πράξη όχι μόνο τη βία του τσαρικού κράτους, αλλά και την αντεπαναστατική δράση μικροαστικών και καθυστερημένων λαϊκών στρωμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι Μαύρες Εκατονταρχίες στην Επανάσταση του 1905, που ο Λένιν πρόκρινε την έμπρακτη αντιμετώπισή τους ως πεδίο εκπαίδευσης μαχητικών εργατικών ομάδων. Ήταν τιτάνια η προσπάθεια που έκαναν οι μπολσεβίκοι για να ωριμάσει η ταξική συνείδηση των εργατών εκείνα τα χρόνια. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι σε μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στην Πετρούπολη το 1905, το πλήθος κρατούσε εικόνες αγίων και του ίδιου του τσάρου και έψελνε ύμνους, πριν δεχτεί ένοπλη επίθεση από την τσαρική φρουρά.

Η μελέτη της στρατηγικής των μπολσεβίκων στην Οχτωβριανή Επανάσταση, καθώς και της εξέλιξης για τη διαμόρφωσή της (από το 1905 έως το 1917) οδηγεί σε ουσιώδη συμπεράσματα. Δίνει πολύτιμη πείρα για την προσέγγιση των κομμουνιστών με εργάτες και λαϊκά στρώματα με ανώριμη ταξική συνείδηση. Οι μπολσεβίκοι κατάφεραν να συνδυάσουν πετυχημένα τη μελέτη των εξελίξεων, εσωτερικών και διεθνών, τη θεωρητική δουλειά καθώς και τη μελέτη της πείρας από τη σκληρή ταξική πάλη στη Ρωσία. Αυτός ο συνδυασμός είναι σήμερα περισσότερο αναγκαίος από ποτέ, για να καταφέρουν οι κομμουνιστές να δουλεύουν αποτελεσματικά σε σύνθετες και δύσκολες συνθήκες, όπου ο συσχετισμός δυνάμεων είναι αρνητικός.

Το Κόμμα των μπολσεβίκων και η Οχτωβριανή Επανάσταση αποτέλεσαν την ιστορική συνέχεια της δράσης της επαναστατικής πτέρυγας των μαρξιστών στο πλαίσιο της Α΄ και της Β΄ Διεθνούς. Συνέβαλαν στο ξέσπασμα των εργατικών εξεγέρσεων που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια, όπως στο Βερολίνο, στη Βουδαπέστη, στο Τορίνο, οι οποίες ηττήθηκαν. Γενικότερα, η Οχτωβριανή Επανάσταση επιτάχυνε την ανάπτυξη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και οδήγησε στη δημιουργία της Γ' Κομμουνιστικής Διεθνούς. Ωστόσο, στη συνέχεια δεν αφομοιώθηκε και δεν κυριάρχησε σ' όλη τη διάρκεια της Κομμουνιστικής Διεθνούς η θετική πείρα της Οχτωβριανής Επανάστασης. Αντίθετα, μέσα από μια αντιφατική πορεία, υπερίσχυσε σε σημαντικό βαθμό η στρατηγική αντίληψη που, σε γενικές γραμμές, έθετε ως στόχο μια ενδιάμεσου τύπου εξουσία ή κυβέρνηση ανάμεσα στην αστική και στην εργατική, ως μεταβατική για τη σοσιαλιστική εξουσία. Αυτή η επιλογή αιτιολογήθηκε με βάση την αρχική επεξεργασία των μπολσεβίκων του 1905, η οποία όμως διαμορφώθηκε εκ νέου από τον Λένιν και οδήγησε στη νικηφόρα επανάσταση του 1917.

Η Οχτωβριανή Επανάσταση έφερε στο προσκήνιο μια ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας, τελείως διαφορετική με όλα τα προηγούμενα συστήματα. Ποια ήταν η διαφορά; ότι εδώ δεν υπήρχε εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Κανένας δεν μπορούσε να έχει τον άλλο «στη δούλεψή του». Αυτό είναι το πιο σημαντικό, από εκεί ξεκινούσαν και όλες οι άλλες κατακτήσεις για τη ζωή των εργαζομένων, σε συνδυασμό βέβαια με τον κεντρικό σχεδιασμό ως κοινωνική σχέση παραγωγής.

Στην ΕΣΣΔ, εξασφαλίστηκε για πρώτη φορά στην πράξη το δικαίωμα στην εργασία, καταργήθηκε η ανεργία. Μπήκαν τα θεμέλια για την κατάργηση όλων των διακρίσεων σε βάρος της γυναίκας και μάλιστα σε περιοχές με τεράστια οπισθοδρόμηση αυτόν τον τομέα. Αναπτύχθηκαν ταχύτατα οι επιστήμες, η δωρεάν Παιδεία και η δωρεάν ποιοτική Υγεία για όλο τον λαό, εξασφαλίστηκε η καθολική πρόσβαση στον πολιτισμό και στον αθλητισμό.

Για πρώτη φορά στην Ιστορία δημιουργήθηκαν θεσμοί που εξασφάλιζαν την συμμετοχή των εργαζομένων στη διαχείριση της κοινωνίας τους. Βγήκαν οι μάζες από το περιθώριο. Για πρώτη φορά, το δικαίωμα του εργαζόμενου να εκλέγει και να εκλέγεται έγινε ουσιαστικό. Αυτές οι κατακτήσεις αποτέλεσαν σημείο αναφοράς, βοήθησαν, στην απόσπαση κατακτήσεων από το εργατικό κίνημα στα καπιταλιστικά κράτη.

Τα παραπάνω γίνονται εντυπωσιακά, αν σκεφτούμε τις συνθήκες στις οποίες έγιναν. Η καθυστέρηση που είχε η προεπαναστατική Ρωσία σε σχέση με τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη.

Η διαφορά όμως ήταν ότι τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη στήριξαν την ανάπτυξή τους στην εκμετάλλευση του δικού τους και άλλων λαών. Αντίθετα, η νεαρή σοβιετική εξουσία προσπάθησε να δημιουργήσει τις οικονομικές βάσεις του σοσιαλισμού με τις δικές της δυνάμεις σε συνθήκες όξυνσης της ταξικής πάλης. Είχαμε δηλαδή και μαχητική αντίδραση στο εσωτερικό και διασύνδεσή της με το εξωτερικό. Είχαμε ενεργητική υπονόμευση της παραγωγής, ένοπλη, εξωτερική επέμβαση, δολοφονιών μπολσεβίκων κλπ.

Είναι χαρακτηριστική η εισβολή 14 κρατών - με τη συμμετοχή και της Ελλάδας επί πρωθυπουργίας Ελ. Βενιζέλου - στην Ουκρανία το 1919.

Οι συνέπειες των  Παγκόσμιων Πολέμων έβαλαν νέα εμπόδια στη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Τέτοιου μεγέθους καταστροφές δεν γνώρισε καμία άλλη χώρα.

Η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ δεν προχώρησε ευθύγραμμα, ανοδικά και ομαλά. Ας δούμε ορισμένους βασικούς ιστορικούς σταθμούς της.

Μετά την Καταστροφική εξωτερική επέμβαση και τον εμφύλιο πόλεμο (1917 - 1922) και τη Νέα Οικονομική Πολιτική (1922 - 1929), ήρθε η χάραξη του πρώτου πεντάχρονου σχεδίου το 1929 που σήμανε την έναρξη της επίθεσης των δυνάμεων του σοσιαλισμού. Από τότε, μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διεξαγόταν με επιτυχία η πάλη για την ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής. Αναπτύχθηκαν οι νέοι θεσμοί εργατικής συμμετοχής, που είχαν ως πυρήνα τους τον χώρο δουλειάς. Αυτό στη συνέχεια παραβιάστηκε κάτω και από την πίεση της προετοιμασίας για την ενεργό συμβολή όλου του λαού μπροστά στον επερχόμενο πόλεμο. Υποβαθμίστηκαν οι συνελεύσεις αντιπροσώπων σε κάθε παραγωγική μονάδα ως πυρήνες οργάνωσης της εργατικής εξουσίας. Στην πράξη, αυξήθηκε η δυσκολία ανάκλησης αντιπροσώπων από τα ανώτερα κρατικά όργανα.

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τόσο η ανοικοδόμηση όσο και η περαιτέρω ανάπτυξη των κομμουνιστικών σχέσεων έθεσαν νέες απαιτήσεις και προκλήσεις που χρειάζονταν προσαρμογή της επαναστατικής στρατηγικής. Τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο, στο εσωτερικό του ΚΚΣΕ κυριαρχούσε κατεύθυνση, για προσήλωση στον στόχο της ανάπτυξης των κομμουνιστικών σχέσεων.

Όμως, παρά την επιτυχία του πρώτου μεταπολεμικού οικονομικού πλάνου, η αγροτική παραγωγή παρουσίαζε καθυστέρηση.

Η ζωή έδειξε ότι δεν υπήρχε συλλογικά κατακτημένη θεωρητική άποψη που θα μπορούσε να προσαρμόσει την κομμουνιστική στρατηγική στις νέες απαιτήσεις.

Τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν ερμηνεύτηκαν ως αναπόφευκτες αδυναμίες και όχι ως αποτέλεσμα από τις επιβιώσεις του παλιού. Έτσι, αντί η λύση να αναζητηθεί προς τα εμπρός, αναζητήθηκε προς τα πίσω, στην αξιοποίηση εργαλείων του καπιταλισμού. Η λύση αναζητήθηκε στη διεύρυνση της αγοράς, στον «σοσιαλισμό με αγορά».

Ως σημείο στροφής ξεχωρίζει το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956), επειδή σε αυτό, με όχημα τη λεγόμενη «προσωπολατρία», υιοθετήθηκαν μια σειρά οπορτουνιστικές θέσεις για τα ζητήματα της στρατηγικής του κομμουνιστικού κινήματος, των διεθνών σχέσεων, και της οικονομίας.

Λίγα χρόνια μετά, με αφετηρία τη λεγόμενη «μεταρρύθμιση Κοσίγκιν» (1965), υιοθετήθηκε η λογική του «επιχειρησιακού κέρδους» της κάθε μεμονωμένης παραγωγικής μονάδας και η σύνδεση με αυτό των αμοιβών των διευθυντών και των εργαζομένων. Έτσι λοιπόν, αντί να μετράνε την παραγωγικότητα με βάση το πόσα παράγεις, τη μετρούσαν με το πόσα βγάζει σαν αξία και αποσυνδέθηκαν από τον κεντρικό σχεδιασμό. Παράλληλα, μέχρι το 1975 όλα τα κρατικά αγροκτήματα, τα σοβχόζ, είχαν περάσει σε καθεστώς πλήρους ιδιοσυντήρησης. Όλα αυτά οδήγησαν στη δημιουργία προϋποθέσεων ατομικού σφετερισμού και ιδιοκτησίας, σχέσεις που νομικά ήταν απαγορευμένες.

Αυξήθηκαν οι διαφορές εργασιακού εισοδήματος μεταξύ εργαζομένων και διευθυντών σε κάθε επιχείρηση, αλλά και μεταξύ εργαζομένων σε διαφορετικές επιχειρήσεις. Ενισχύθηκε το ατομικό συμφέρον σε βάρος του κοινωνικού. Αντικειμενικά, δέχτηκε πλήγμα η κομμουνιστική συνείδηση, η στάση υπεράσπισης και προώθησης της κοινωνικής ιδιοκτησίας.

Εμφανίστηκε το λεγόμενο «σκιώδες κεφάλαιο» ως αποτέλεσμα πλουτισμού από το επιχειρησιακό κέρδος, αλλά και της «μαύρης» αγοράς. Αυτοί ήθελαν αυτό το  κεφάλαιο να το ρίξουν στην παραγωγή, δηλαδή την ιδιωτικοποίηση των μέσων παραγωγής και μίσθωσης ξένης εργασίας, την παλινόρθωση του καπιταλισμού. Οι κάτοχοί του αποτέλεσαν την κινητήρια κοινωνική δύναμη της αντεπανάστασης.

Την ίδια περίπου περίοδο αναθεωρήθηκε και η μαρξιστική - λενινιστική αντίληψη για το εργατικό κράτος. Το κράτος, χαρακτηρίστηκε ως παλλαϊκό και το ΚΚ ως κόμμα του λαού (22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ 1961). Αυτές οι θέσεις επέφεραν άμβλυνση και στη συνέχεια μετάλλαξη των επαναστατικών χαρακτηριστικών και της κοινωνικής σύνθεσης του κόμματος. Η μετατροπή του οπορτουνιστικού εκφυλισμού του ΚΚΣΕ σε ανοιχτή αντεπαναστατική δύναμη εκδηλώθηκε το 1987, με την ψήφιση νόμου που κατοχύρωνε θεσμικά τις καπιταλιστικές σχέσεις με πρόσχημα την πολυμορφία των σχέσεων ιδιοκτησίας, την περίφημη πολιτική της «περεστρόικα» και της «γκλάσνοστ». Αυτό το γεγονός σηματοδοτεί και την τυπική έναρξη της περιόδου της αντεπανάστασης.

Όσο η ηγεσία του ΚΚΣΕ υιοθετούσε επιλογές που αποδυνάμωναν τον κοινωνικό χαρακτήρα της ιδιοκτησίας και δυνάμωναν το ατομικό και ομαδικό συμφέρον, διαβρωνόταν η ταξική συνείδηση των εργαζομένων. Άνοιγε ο δρόμος στην αδιαφορία, στον ατομισμό όσο η πράξη απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από τις διακηρύξεις. Αυτή η πορεία εξηγεί το γεγονός ότι  δεν υπήρξε αντίδραση στο μεγάλο μέρος του λαού, κατά τις ανατροπές.

Μετά τις ανατροπές, και την εκδήλωση της εσωκομματικής κρίσης το 1991, το Κόμμα μας ξεκίνησε την πορεία της επαναστατικής ανασυγκρότησής του.

Σε δύσκολες συνθήκες έγινε προσπάθεια να μελετάει τις σύγχρονες εξελίξεις, να αντλεί συμπεράσματα από την ιστορική πείρα της ταξικής πάλης στην Ελλάδα και διεθνώς και ταυτόχρονα να βαθαίνει και να επεκτείνει τους αγωνιστικούς δεσμούς του με την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Τα βασικά συμπεράσματα όλης αυτής της πορείας, μετά από μια πρώτη μελετητική προσπάθεια τη δεκαετία του '90, αποκρυσταλλώθηκαν στις Εκτιμήσεις για τον Σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ (18ο Συνέδριο, 2009) και στο Πρόγραμμα που ψήφισε το 19ο Συνέδριο το 2013. Φυσικά, η σχετική προσπάθεια συνεχίζεται. Βασικό καθήκον μας είναι να μην αποσπάται ο καθημερινός αγώνας από το κύριο επαναστατικό πολιτικό καθήκον για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου.

Οι παράγοντες που θα οδηγήσουν στην επαναστατική κατάσταση δεν μπορούν να προβλεφθούν. Όμως, η οικονομική κρίση που βαθαίνει, οι αντιθέσεις ανάμεσα στα ιμπεριαλιστικά κέντρα που οξύνονται και που φτάνουν έως τις πολεμικές αναμετρήσεις, είναι δυνατό να δημιουργήσουν τέτοιες συνθήκες στην Ελλάδα.

Η ισχυροποίηση του ΚΚΕ σε όλα τα επίπεδα, απασχόλησε το 20ό Συνέδριο του Κόμματος, αποτελεί προϋπόθεση για την προώθηση της επαναστατικής στρατηγικής.

Σήμερα, 25 χρόνια μετά τις ανατροπές έχει γκρεμιστεί η θεωρία που έλεγε ότι ανοίγει μια νέα εποχή  που θα άνοιγε τον δρόμο στη φιλία και την ειρήνη μεταξύ των λαών. Όπως και οι θεωρίες  και πολιτικές εξανθρωπισμού του καπιταλισμού, σοσιαλισμού του 21ου αιώνα κλπ. Οι αντιθέσεις μεταξύ των καπιταλιστών δημιουργούν όλο και περισσότερες εστίες πολεμικών συγκρούσεων με υπαρκτό τον κίνδυνο γενίκευσής τους.

Όλοι αυτοί που πανηγύριζαν για τις αντεπαναστατικές ανατροπές των ετών 1989 - 1991 έχουν εκτεθεί ανεπανόρθωτα, έχουν συμβάλει στη διάβρωση του εργατικού κινήματος, στο κυρίαρχο κλίμα της μοιρολατρίας και του συμβιβασμού. Το ΚΚΕ, αντίθετα, είναι περήφανο που την κρίσιμη στιγμή, τη μέρα που κατέβαινε η κόκκινη σημαία από το Κρεμλίνο, είχε τη δύναμη να απευθύνει μέσω του «Ριζοσπάστη» στους κομμουνιστές το κάλεσμα: «Σύντροφοι, ψηλά τη σημαία».

Το ΚΚΕ δίνει σκληρή μάχη από σήμερα για την κατάκτηση εκείνων των χαρακτηριστικών που θα του δώσουν τη δυνατότητα να δρα ως επαναστατική πρωτοπορία «παντός καιρού». Η πάλη στις σημερινές συνθήκες για την οριστική κατάργηση της ταξικής - εκμεταλλευτικής και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας αποτελεί έμπρακτη απόδοση τιμής στην Οχτωβριανή Επανάσταση και τους σκοπούς της.

*Μέλος της Τομεακής Επιτροπής Μεσσηνίας του ΚΚΕ

*Ομιλία κατά το αφιέρωμα στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, από την Τομεακή Επιτροπή, την Τετάρτη 12 Ιούλη, στον πολυχώρο της ΚΝΕ «Μικρόβιο-Γιώργος Βουβαλέας»