Ήρωας της υπόθεσης ο κομμουνιστής Ναπολέων Σουκατζίδης με κομματική αποστολή διερμηνέα του στρατοπέδου Χαϊδαρίου. Ο Σουκατζίδης θα μπορούσε να γλιτώσει, αλλά αρνήθηκε το χαμόγελο της τύχης. Προτίμησε να δώσει τη ζωή του, παρά να καταδικάσει κάποιον άλλον. «Πατερούλη, πάω για εκτέλεση. Να’ σαι περήφανος για το μονάκριβο γιό σου. Να αγαπάς και να λατρεύεις την κορούλα σου και την αδελφούλα μου, και οι δυο τους μεγάλοι άνθρωποι. Γειά, γειά, πατερούλη» έγραφε το σημείωμά του!
*Ο Ναπολέων Σουκατζίδης γεννήθηκε στην Προύσα το 1909. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Αρκαλοχώρι του Ηρακλείου. Σπούδασε οικονομικά και έγινε λογιστής. Ήταν πολύγλωσσος, ήξερε Ρωσικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά και Τούρκικα. Είχε επίσης συγγραφικό έργο: Δημοσίευσε επιφυλλίδες με χαρακτήρα μικρών δοκιμίων σε εκλαϊκευμένη μορφή καθώς και χρονογραφήματα. Ήταν μέλος της ΟΚΝΕ από το 1927. Συμμετέχει ενεργά στο εργατικό κίνημα και γίνεται πρόεδρος του Σωματείου Ιδιωτικών Υπαλλήλων. Είναι η εποχή όπου οξύνεται το σταφιδεργατικό πρόβλημα και στις 4-8-1935 στο Ηράκλειο σημειώνονται αιματηρές συγκρούσεις εργατών και στρατού κατά τις οποίες δολοφονούνται 3 εργάτες και τραυματίζονται 15. Μετά την μεγάλη πανελλαδική απεργία της 13ης Μάη του 1936 το Κράτος προχωρεί σε αθρόους εκτοπισμούς δημοκρατικών και κομμουνιστών. Στις 13-6-1936 η Ασφάλεια συλλαμβάνει 5 κομμουνιστές προέδρους Σωματείων και στελέχη του Εργατικού Κέντρου Ηρακλείου. Ανάμεσά τους και ο Σουκατζίδης που εκτοπίζεται στον Αϊ Στράτη. Από εκεί τον Απρίλη του 1937 μεταφέρεται στην Ακροναυπλία. Το 1940 ενώ οι κρατούμενοι Ακροναυπλιώτες κομμουνιστές δηλώνουν ότι επιθυμούν να πολεμήσουν κατά των Ιταλών εισβολέων, οι αρχές δεν τους το επιτρέπουν και αντ’ αυτού, τον Απρίλη του 1941 τους παραδίδουν στους Γερμανούς. 625 ήταν συνολικά όλοι οι Ακροναυπλιώτες. Την περίοδο 1940-41 πολλοί πεθαίνουν από τις κακουχίες, την πείνα και τη φυματίωση. 239 θα εκτελεστούν από τους κατακτητές (58 στο Κούρνοβο στις 6 Ιούνη 1943, 4 στο Χαϊδάρι στις 12-12-1943 και 160 την Πρωτομαγιά του 1944 στους 200 – οι υπόλοιποι εξ αυτών ήταν πρώην Αναφιώτες). Στην Κατοχή ο Σουκατζίδης θα είναι ανάμεσα σε αυτούς που μεταφέρονται στις φυλακές Τρικάλων, έπειτα Λάρισας και το Σεπτέμβρη του 1943 στο Χαϊδάρι…
Γύρω από τον πρωταγωνιστή Σουκατζίδη κινούνται οι υπόλοιποι δεσμώτες του Χαϊδαρίου. Δεν αποτελούν ένα παραδομένο στο έλεος του εξευτελισμού “μπουλούκι”, αλλά μια συγκροτημένη κοινωνία, όπου καθένας βρίσκει συμπαράσταση για να νικά τον φόβο για τον επικείμενο θάνατο, τον πόνο και την απελπισία. Οι κρατούμενοι ετοιμάζουν ένα μακρύ παντελόνι στον δεκατριάχρονο που αντρώνεται δίπλα τους και θα τους διαδεχτεί ως άξιος αγωνιστής. Οργανωτής της κοινότητας αυτής είναι το Κόμμα που ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του έμπειρου Καθοδηγητή. Λέει: “Εικοσιπέντε χρόνια αγώνα και θυσία δεν πήγαν χαμένα. Πεθαίνω σαν άνθρωπος… Για μια δίκαιη Κοινωνία”! Είναι τα χρόνια ζωής του ΚΚΕ (1918-1944). Εκεί στο στρατόπεδο έχει στηθεί ένας παράνομος μηχανισμός άμεσης πληροφόρησης για τα επίκαιρα πολιτικά γεγονότα και εμψυχώνονται οι κρατούμενοι με τις ειδήσεις για την προέλαση του Κόκκινου Στρατού και τις επιτυχίες των ΕΑΜικών και ΕΛΑΣίτικων δυνάμεων ενάντια στα κατοχικά στρατεύματα. Ο Καθοδηγητής με τις εύστοχες παρεμβάσεις του και τις νηφάλιες συμβουλές του, εμψυχώνει τους κρατούμενους να μη λυγίσουν και αποτρέπει τον Σουκατζίδη να παραιτηθεί -κάτω από την αφόρητη συνειδησιακή πίεση- από τον άχαρο αλλά “αναγκαίο” ρόλο του διερμηνέα.
Οι ήρωες στην ταινία δεν αποδίδονται σαν υπεράνθρωποι αλλά σαν “νορμάλ” άνθρωποι που πονούν, ερωτεύονται, λαχταρούν τα μικρά καθημερινά πράγματα της ζωής, παλεύουν με τις αντιφάσεις τους. Στο “κοντραστ” όμως με εκείνους τους ανοργάνωτους κρατούμενους που οδηγούνται με τα εσώρουχα στην εκτέλεση και κάποιοι εκλιπαρούν κλαίγοντας για να τους λυπηθούν, οι 200 κομμουνιστές την παραμονή της εκτέλεσης τους πλένονται, ξυρίζονται, ντύνονται ευπρεπώς και χορεύουν περιφρονώντας τους κατακτητές και τον θάνατο!
Οι 200 του Χαϊδαρίου είναι διαλεχτά στελέχη της Εργατικής Τάξης και γνωρίζουν πως δεν ήταν τυχαία η επιλογή τους για εκτέλεση, ούτε η μέρα της Εργατικής Πρωτομαγιάς που αυτή πραγματοποιήθηκε! Άξιοι κληρονόμοι της προγονικής ανυποταγής, κινάνε πάνοπλοι στη μάχη ενάντια στο θάνατο! Δεν θέλουν να τους δέσουν τα μάτια… Συγκλονιστική η σκηνή κατά την οποία οι στημένοι στον τοίχο, σηκώνουν αγκαλιά το σύντροφό τους με τα κομμένα πόδια για να σταθεί στο μπόι των υπολοίπων δεχόμενος τα βόλια… Με την υποδειγματική στάση τους, οι 200 όφειλαν να στείλουν το μήνυμα όχι μονάχα στις οικογένειές τους, αλλά στον ελληνικό λαό που αγωνίζεται μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εναντίον του κατακτητή, αλλά και στην Παγκόσμια Εργατική Τάξη. Είναι το μήνυμα της αναπότρεπτης νίκης αυτής ενάντια στην βαρβαρότητα της ταξικής εκμετάλλευσης!
Η εικόνα της τελευταίας εικοσάδας των εκτελεσμένων που πέφτουν στο έδαφος με αλύγιστη, υψωμένη τη γροθιά τους, αποτελεί και το «τελευταίο σημείωμα» (μήνυμα) που μας παραδίδουν! «Όταν ο άνθρωπος δίνει τη ζωή του για ανώτερα ιδανικά, δεν πεθαίνει ποτέ…», έγραφε το μήνυμα του Μήτσου Ρεμπούτσικα! Ένα από τα δεκάδες χαρτάκια σκορπισμένα κοντά στα άψυχα σώματα των αγωνιστών…
Στόχος της ταινίας δεν είναι μόνο το συναίσθημα, η συγκινησιακή φόρτιση και τα δάκρυα που προκαλούν οι σκηνές, αλλά η ανάγκη να ψάξει κανείς βαθύτερα την ιστορική αλήθεια και να εξοπλιστεί με τα απαραίτητα διδάγματα για τους απαραίτητους αγώνες του σήμερα.
**Η ταινία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και για την περιοχή μας, καθότι ανάμεσα στους εκτελεσθέντες υπήρξαν και 7 Μεσσήνιοι: Ο Χρήστος Κουβελιώτης, ηγέτης των «σταφιδικών» γεγονότων από τον Πήδασο, ο Ηλίας Κοτσοβός, ο οποίος πήρε και αυτός μέρος στα «σταφιδικά» από τις Βαράγγες Μεθώνης, ο Βασίλης Ν. Παπαδήμας από την Πύλο, συνδικαλιστής στο εργοστάσιο οινοποιϊας της Γιάλοβας. Επίσης ο Τριφύλιος Γιώργος Γκότσης, ο Γιώργης Δασκαλόπουλος με καταγωγή από Χώρα, ο Κώστας Κλαμπατσέας από τη Σαϊδώνα και ο Βλάσης Βλασόπουλος, οι οποίοι έδρασαν και συνελήφθησαν στην Αθήνα.
e
(Πηγές: Aπό βιβλίο Ιατρού Αντώνη Φλούντζη «Χαϊδάρι», αρχεία ΕΡΤ, αρχεία ΚΚΕ, κείμενα «Ριζοσπάστη»).
*Οδοντίατρος, ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας
