Το τί είναι οι ΜΚΟ είναι ένας από τους μεγαλύτερους, άλυτους, σύγχρονους γρίφους. Για να παραφράσω το γνωστό αστείο, αν ρωτήσεις τρεις πολιτικούς επιστήμονες για το τί είναι οι ΜΚΟ, θα πάρεις πέντε διαφορετικές απαντήσεις. Ακόμα και η ονομασία τους στα ελληνικά είναι μάλλον λάθος, αφού αποτελεί την μετάφραση του αγγλικού όρου Non Governmental Organization, που σωστότερα θα μεταφραζόταν ως Μη Κρατικές Οργανώσεις.
Για να το κάνουν λίγο πιο σαφές κάποιοι τις ορίζουν ως οργανώσεις πολιτών, που δεν ανήκουν στο κράτος, βασίζονται τυπικά στην εθελοντική συμμετοχή, έχουν διάφορες πηγές χρηματοδότησης ιδιωτικές και μη και έχουν έναν κοινωνικό ή κοινωφελή σκοπό. Αν δεχθούμε αυτόν τον ορισμό, δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι στις ΜΚΟ ανήκει και η Χριστιανική Εκκλησία. Και η αλήθεια είναι ότι στις ΗΠΑ, διάφορες εκκλησίες έχουν την μορφή ΜΚΟ.
Αφού, απ’ ό,τι φαίνεται, δεν μπορούμε να δώσουμε έναν ακριβή ορισμό τους, ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να καταλάβουμε τις αιτίες που κάνουν τις ΜΚΟ να γεννιούνται. Εδώ οι πολιτικοί επιστήμονες εισάγουν έναν άλλον ασαφή, πολυερμηνευμένο όρο: την κοινωνία των πολιτών. Αυτή είναι που εκφράζεται μέσω των ΜΚΟ. Ο όρος έλκει την καταγωγή του από ένα Βρετανό του 16ου αιώνα, τον Ρίτσαρντ Χούκερ. Τον πραγματεύονται όμως και οι Χομπς, Λοκ και Χέγκελ. Στον 20ο αιώνα γίνεται πολύ δημοφιλής και φτάνει στο απόγειό του με την κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων, όπου ορίζεται ως ομάδες πολιτών, χωρίς κομματική ταυτότητα που αντιστρατεύεται την κρατική εξουσία. Έκτοτε χρησιμοποιείται από όλο το πολιτικό φάσμα, με διαφορετικό κάθε φορά περιεχόμενο και ερμηνεία.
Για μην μπλέξουμε με δυσνόητους ορισμούς, όπως αυτός του Γκράμσι, θα παραθέσω έναν πιο βατό ορισμό, αυτόν ενός σύγχρονου Έλληνα στοχαστή, του Δημήτρη Δημητράκου: “η κοινωνία των πολιτών είναι ένας ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στο κράτος και τον πολίτη, ένα πλέγμα διαδράσεων ανάμεσα σε εθελοντικές οργανώσεις, όπως είναι οι οργανωμένες εκκλησίες, οι λέσχες, οι σχολές, οι επαγγελματικές οργανώσεις κλπ. Η κοινωνία των πολιτών είναι ένα αντιστήριγμα στην πολιτική κοινωνία, δηλαδή το κράτος, και συγχρόνως εκούσια συμμετοχή σ’ ένα πολιτικό και κοινωνικό σύνολο. Το αντιστήριγμα αυτό παίζει ρόλο ανταγωνιστικό και συγχρόνως συμπληρωματικό ως προς την πολιτική κοινωνία.”
Όλοι αυτοί οι ορισμοί, παρά τις διαφορετικές ερμηνείες, έχουν μια κοινή παραδοχή: ότι υπάρχει ένας “χώρος” ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος. Αν ανατρέξουμε όμως σ’ αυτά που μαθαίναμε στο σχολείο και πιστέψουμε σ’ αυτά που λένε οι πολιτικοί μας και τα ΜΜΕ, τέτοιος χώρος στη Δημοκρατία δεν υπάρχει ή τουλάχιστον δεν θά ‘πρεπε να υπάρχει. Οδηγούμαστε λοιπόν ασφαλώς στο συμπέρασμα ότι αυτός ο “χώρος” δεν είναι τίποτε άλλο από ένα έλλειμμα δημοκρατίας και ότι η κοινωνία των πολιτών αναδύεται λόγω αυτού του ελλείμματος, προσπαθώντας να το καλύψει. Και βέβαια δεν τίθεται θέμα τροποποίησης του πολιτικού συστήματος ώστε να μην υπάρχει αυτό το έλλειμμα αλλά απλά περίθαλψης των τραυμάτων του και υποστήριξής του. Ο πλέον κατάλληλος και ευεπίφορος φορέας αυτών των ενεργειών είναι οι ΜΚΟ, οι οποίες αποκτούν πολιτική νομιμοποίηση από το κράτος και ηθική από τους πολίτες, ως τραυματιοφορέας-περιθάλπων του υπάρχοντος πολιτικοκοινωνικού συστήματος.
Επειδή κάποιος μπορεί να θεωρήσει ότι τα συμπεράσματα, στα οποία καταλήγω είναι αυθαίρετα, θα σας φέρω ένα παράδειγμα. Το 1992 υπογράφεται η, γνωστή σε όλους μας, συνθήκη του Μάαστριχτ. Έξι χρόνια μετά, το 1998, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με επίσημο έγγραφό της, διαπιστώνει ότι οι οικονομικοί όροι της Συνθήκης δημιουργούν στις χώρες της Ε.Ε. δημοκρατικό έλλειμμα. Κάποιος αφελής θα σκεφτόταν ότι μετά από αυτή τη διαπίστωση ο μόνος δρόμος θα ήταν οι διόρθωση των επίμαχων όρων. Αντ’ αυτού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει κάτι πιο έξυπνο. Μεταθέτει την ευθύνη εξάλειψης αυτού του δημοκρατικού ελλείμματος στην πλάτη των πολιτών. Αποφασίζει να δαπανήσει ένα όχι ευκαταφρόνητο κονδύλι, προκειμένου να προωθήσει έναν καινούργιο όμορφο νεολογισμό από αυτούς που μας έχει συνηθίσει: την ενεργό πολιτειότητα. Όρος σόλοικος, τουλάχιστον για την ελληνική γλώσσα αν επιμείνουμε στην τρισχιλιετή ελληνικότητά της. Αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν εμποδίζεται από τέτοιου είδους εθνολαϊκισμούς και δαπανά χρήματα προκειμένου οι πολίτες να γίνουν ενεργοί. Το πλαίσιο, βέβαια, μέσα στο οποίο μπορούν να ενεργοποιηθούν είναι αυτό της Συνθήκης του Μάαστριχτ και αργότερα της Συνθήκης της Λισσαβόνας. Έτσι χρηματοδοτούνται για να μπορούν να συστήνουν ομάδες πίεσης και δράσης με επιμέρους, αποσπασματικά αιτήματα. Είναι φανερό πάλι ότι το πιο κατάλληλο όχημα γι αυτές τις δράσεις είναι οι ΜΚΟ. Με αυτό τον τρόπο φθάνουμε στις μέρες μας, όπου όταν η Ε.Ε. επιχορηγεί τα μέλη της για οποιοδήποτε θέμα, θέτει ως όρο την διαχείριση του 20% της χορηγίας από το κράτος και το υπόλοιπο 80% από ΜΚΟ. Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα στα καθ ημάς, το προσφυγικό.
Η διαδικασία αυτή, της χρηματοδότησης της λεγόμενης ενεργού πολιτειότητας και των ΜΚΟ, επιτυγχάνει και ένα άλλο στόχο: την περαιτέρω απαξίωση του κράτους. Σύμφωνα με το παγκοσμίως επικρατούν δόγμα του νεοφιλελευθερισμού, το κράτος είναι ένας παλιός, παρακμάζων θεσμός, αφού πλέον η οικονομία είναι παγκοσμιοποιημένη. Οι μόνοι λόγοι ύπαρξής του είναι η γραφειοκρατική υποστήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας και η ευθύνη ανάληψης του επιχειρηματικού ρίσκου, χωρίς όμως να συμμετέχει και στα κέρδη. Αυτό συνδυάζεται αρμονικά και με το άλλο βασικό δόγμα του νεοφιλελευθερισμού: την ατομικότητα, τον άκρατο δικαιωματισμό. Το ατομικό δικαίωμα σκοπίμως συγχέεται με το ανθρώπινο δικαίωμα, παρότι βρίσκονται συχνά σε αντιπαράθεση. Φθάνουμε έτσι σε γκροτέσκες δράσεις όπως αυτή του αντιεμβολιαστικού κινήματος, απέναντι σ΄ ένα αδύναμο κράτος που έχει εν πολλοίς εκχωρήσει την υγειονομική και κοινωνική πολιτική του στις ΜΚΟ.
Εδώ δικαίως κάποιος θα αναρωτηθεί: μα αν προωθούμε τις ΜΚΟ και την ατομικότητα, δεν διευρύνουμε εκείνον τον ενδιάμεσο χώρο της κοινωνίας των πολιτών, για τον οποίο μιλούσαμε προηγουμένως; Επομένως, δεν διευρύνουμε το έλλειμμα δημοκρατίας που θέλαμε να θεραπεύσουμε; Η απάντηση είναι σαφής: ναι, αυτό ακριβώς κάνουμε. Θα ξέσπαγα σε γέλια μ’ αυτήν την αντιφατική πολιτική πρακτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν δεν συνειδητοποιούσα ότι, την εποχή των ευφημισμών και της πολιτικής υποκρισίας, αυτός ακριβώς ήταν ο σκοπός απ’ την αρχή. Βλέπετε εδώ έχουμε μια πυραμίδα άσκησης εκτελεστικής εξουσίας, από την οποία απουσιάζει η έννοια της λογοδοσίας. Οι ΜΚΟ λογοδοτούν στα ΔΣ τους και στα ευάριθμα σώματα των εκλεκτόρων τους αλλά κυρίως στους χρηματοδότες τους. Η ΕΕ και οι μηχανισμοί της, ως μη εκλεγμένοι, δεν λογοδοτούν πουθενά ή, όπως υποστηρίζουν μερικοί, λογοδοτούν στο παγκόσμιο χρηματιστηριακό κεφάλαιο, το οποίο, με τη σειρά του, λογοδοτεί μόνο στο πορτοφόλι του. Οι λαοί απουσιάζουν απ’ όλη αυτή τη διαδικασία. Αν έχουν αντιρρήσεις μπορούν να εκφραστούν μέσα από την κοινωνία των πολιτών, ακόμα και με ΜΚΟ. Αν πάλι οργίζονται και θέλουν να ξεσηκωθούν διαμαρτυρόμενοι για όλ’ αυτά, τότε είναι ακραίοι, εθνολαϊκιστές (ή εθνομηδενιστές κατά περίπτωση), θέλουν μόνο το χάος και την καταστροφή και, γενικώς, εχθρεύονται το κοινό καλό.
Μέχρι τώρα ρίξαμε μια συνοπτική ματιά στον πολιτικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ΜΚΟ στο εσωτερικό της χώρας μας- αν και, πρέπει να ομολογήσω, συνήθως χωρίς τη θέλησή τους. Ας βγούμε όμως από τα σύνορα της πατρίδας μας- ή της πατρίδας μας της Ευρώπης, που λένε κάποιοι- και ας δούμε τί γίνεται με τις μεγάλες, διεθνείς ΜΚΟ. Αυτές με τα χρόνια απέκτησαν διεθνές κύρος, πέτυχαν πολλές φορές σημαντικά αποτελέσματα με τις δράσεις τους και κατέκτησαν τη θέση του συνομιλητή με τις πολιτικές εξουσίες και τους διεθνείς οργανισμούς.
Αν και μπορούμε να πούμε ότι η πρώτη τέτοια διεθνής ΜΚΟ, ήταν ο Ερυθρός Σταυρός, που ιδρύθηκε από τον Ερρίκο Ντυνάν το 1863 στη Γενεύη, οι σύγχρονες διεθνείς ΜΚΟ έλκουν την καταγωγή τους από το άρθρο 71 του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ του 1945, απ’ όπου πήραν και το όνομά τους.
Κατά τα πρώτα χρόνια του ψυχρού πολέμου απέκτησαν κακή φήμη μιας και ήταν κατευθυνόμενα όργανα των δύο αντίπαλων στρατοπέδων.
Ώσπου τη δεκαετία του ’60, ακολουθώντας την αρθρογραφία του Βρετανού Πήτερ Μπένενσον στον Ομπζέρβερ, ομάδες πολιτών σε διάφορα μέρη του κόσμου, κουρασμένοι από τον πολωμένο πολιτικό λόγο, άρχισαν να πιέζουν για την προάσπιση της ελευθερίας της σκέψης και του λόγου και για την υπεράσπιση των πολιτικών κρατουμένων και στις δυο μεριές του σιδηρού παραπετάσματος. Αυτές οι ομάδες συντόνισαν τη δράση τους και δημιούργησαν την πρώτη ΜΚΟ από τη βάση-grass root είναι ο αγγλικός όρος- , τη Διεθνή Αμνηστία. Ήταν τέτοια η δυναμική της, η γρήγορη εξάπλωσή της και η αποτελεσματικότητά της ώστε, την επόμενη δεκαετία, ο σύμβουλος του Προέδρου Κάρτερ Άρθουρ Γκόλντμπεργκ οδηγήθηκε να προτείνει στο Ίδρυμα Φορντ την χρηματοδότηση μιας παρόμοιας ΜΚΟ, με το όνομα Helsinki Watch. Σκοπός θα ήταν η παρακολούθηση της εφαρμογής της τελικής Πράξης του Helsinki εκ μέρους των Σοβιετικών. Η ΜΚΟ αυτή, κατά κοινή ομολογία, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων. Η απειλή να χαρακτηριστεί μεροληπτική και όργανο της δυτικής πολιτικής τη βρήκε, πολύ βολικά, πάνω στην αλλαγή της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής κι έτσι άρχισε να πιέζει για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Λατινική Αμερική, γεγονός που την έκανε να ανακτήσει το αμφισβητούμενο κύρος της. Άλλαξε το όνομά της σε Χιούμαν Ράιτς Γουότς και αυτή τη στιγμή είναι η σημαντικότερη ΜΚΟ ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις ΗΠΑ.
Παράλληλα, με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων, καινούργια αιτήματα αναδύονται σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι αυτά, που στα ελληνικά ονομάζουμε “οικολογικά” αν και πιο σωστός όρος θα ήταν “περιβαλλοντολογικά”, πάνω στα οποία βασίστηκε η ίδρυση μεγάλων διεθνών περιβαλλοντολογικών ΜΚΟ, όπως η Greenpeace και η WWF. Και αυτές επίσης απέκτησαν διεθνές κύρος και κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι οι δράσεις τους έφεραν, πολλές φορές, σημαντικά αποτελέσματα.
Ο κατάλογος είναι μακρύς αλλά ανέφερα μερικές για να δείξω την διαφορετική καταγωγή τους και τον διαφορετικό λόγο ίδρυσής τους.
Μετά τη δεκαετία του ’90 το σκηνικό αλλάζει θεαματικά. Δύο γεγονότα είναι υπαίτια γι αυτήν την αλλαγή:
α. Η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων και
β. Η Παγκοσμιοποίηση και η επικράτηση του νεοφιλελεύθερου δόγματος.
Και τα δύο συνέβαλαν στην εκθετική αύξηση του αριθμού των ΜΚΟ μια και, από τη μια μεριά, οι πολίτες των πρώην σοσιαλιστικών καθεστώτων δυσπιστούσαν απέναντι στους κρατικούς μηχανισμούς, προτιμώντας την κοινωνία των πολιτών και, από την άλλη, ο φιλελευθερισμός προωθούσε το καναλιζάρισμα του κοινωνικού ακτιβισμού μέσα απ’ αυτή την κοινωνία των πολιτών και τις ΜΚΟ.
Αυτό το καινούργιο σκηνικό απονομιμοποίησε την πολιτική ουδετερότητα ακόμα και των μεγάλων και διεθνούς κύρους ΜΚΟ. Μέχρι τότε το κριτήριο ουδετερότητας ήταν απλό μια και αν έλεγχες και πίεζες και τα δύο στρατόπεδα του ψυχρού πολέμου χαρακτηριζόσουν ουδέτερος. Τώρα, με την εξαφάνιση του αντίπαλου δέους, τα πραγματικά πολιτικοκοινωνικά προβλήματα άρχισαν να αναδύονται. Αυτό οδήγησε τις ΜΚΟ σε πολλά γλιστρήματα, αναγκάζοντάς τες σε αναθεώρηση της ατζέντας τους και στην παραδοχή ότι οι δράσεις τους δεν μπορεί να είναι πολιτικά ουδέτερες.
Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα:
Το 2000 η Διεθνής Αμνηστία κατήγγειλε τους εξαθλιωμένους μαύρους αγρότες της Ζιμπάμπουε, που τόλμησαν να καταλάβουν κτήματα των λευκών γαιοκτημόνων. Ξέχασε όμως να αναφέρει την για περισσότερο από αιώνα καταλήστευση αυτής της χώρας από τους λευκούς αποικιοκράτες
Στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας οι Γιατροί χωρίς Σύνορα αρνήθηκαν να περιθάλψουν Σέρβικους πληθυσμούς, επιλέγοντας να το κάνουν μόνο για τους Μουσουλμάνους. Αποτέλεσμα ήταν να αποπέμψουν το Ελληνικό τμήμα τους, που αποφάσισε να περιθάλψει και Σέρβους.
Πέρυσι η Greenpeace έκανε μεγάλο θόρυβο για την ρύπανση του Σαρωνικού από πετρελαιοειδή μετά το ναυάγιο του Αγία Ζώνη ΙΙ, δεν είπε όμως κουβέντα για την καταστροφή του περιβάλλοντος στην Χαλκιδική. Επίσης κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία δεν είδε κανέναν βρώμικο πόλεμο από πυρηνικά και καμιά οικολογική καταστροφή.
Επίσης, εκτός από την βίαιη πολιτικοποίησή τους οι ΜΚΟ, λόγω της θεαματικής αύξησης του αριθμού τους, αντιμετωπίζουν και ένα άλλο πρόβλημα: αυτό της χρηματοδότησης.
Από την αρχή η χρηματοδότηση των ΜΚΟ βασιζόταν σε τρεις πυλώνες. Τις συνδρομές και τις εισφορές των μελών και των υποστηριχτών τους, τις χορηγίες κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών και τις δωρεές ιδιωτών και ιδρυμάτων. Οι αιτούντες πλέον είναι πολλοί, οι χορηγοί όμως οι ίδιοι.
Τα μέλη και οι υποστηρικτές συνήθως δεν μπορούν να καλύψουν τα απαιτούμενα ποσά για τις δράσεις των ΜΚΟ, προσφέρουν όμως νομιμοποίηση ως δράση της κοινωνίας των πολιτών. Οι διεθνείς φορείς που τις χρηματοδοτούν είναι συγκεκριμένοι με πρώτον την Παγκόσμια Τράπεζα και ακολουθούντες τον ΟΗΕ, το ΔΝΤ κλπ. Τόσο αυτοί οι φορείς, όσο και οι κυβερνήσεις ή η ΕΕ επιλέγουν να χρηματοδοτούν ΜΚΟ που προωθούν τις πολιτικές τους. Καινούργια ακρωνύμια έρχονται να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό μας.
GONGO ( GOvernmental Non Governmental Organization) ΜΚΟ που ιδρύονται και χρηματοδοτούνται από κυβερνήσεις.
QANGO (QuAsi Non Governmental Organization) ΜΚΟ που δεν ιδρύονται από κυβερνήσεις αλλά λειτουργούν μόνο μέσω κρατικών επιχορηγήσεων.
DONGO (Dοnor- Organized Non Governmental Organization) ΜΚΟ που ιδρύονται και χρηματοδοτούνται από ιδιώτες δωρητές, επιχειρήσεις ή Ιδρύματα.
Δεδομένου του μεγάλου αριθμού τους- στην Ευρώπη μόνο υπερβαίνουν το 1.000.000- γίνεται φανερό ότι η κούρσα για τη χρηματοδότηση είναι διαρκής και δύσκολη.
Να υπενθυμίσω εδώ ότι οι ΜΚΟ λογοδοτούν κυρίως στους χρηματοδότες τους. Δεν θα είμαστε, λοιπόν, μακριά απ’ την αλήθεια αν υποστηρίξουμε ότι, πλέον, αυτοί οι οργανισμοί είναι κυρίως είτε κρατικών είτε ιδιωτικών συμφερόντων, που διαφέρουν από τους σκοπούς του καταστατικού τους.
Επίσης να σημειώσω ότι στις περισσότερες χώρες η υπηρεσία καταγραφής, πιστοποίησης και χρηματοδότησης των ΜΚΟ εδρεύει στο αντίστοιχο υπουργείο Εξωτερικών-όπως και στην Ελλάδα η ΥΔΑΣ. Αυτό συμβαίνει γιατί οι κρατικά επιχορηγούμενες ΜΚΟ χρησιμοποιούνται κυρίως για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Έτσι εμείς χρηματοδοτούμε ΜΚΟ που στέλνουν ανθρωπιστική βοήθεια, περιθάλπουν άρρωστους ή χτίζουν σχολεία και γεφύρια σε τρίτες χώρες και αντιστοίχως η ΕΕ και άλλες χώρες χρηματοδοτούν ΜΚΟ που ασχολούνται με το προσφυγικό, την φτώχεια, την ισότητα των δύο φύλων κλπ στη χώρα μας. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι ένας από τους τρόπους άσκησης εξωτερικής πολιτικής είναι και ο πόλεμος. Δεν θα μπορούσαν να λείψουν οι ΜΚΟ από αυτόν.
Βλέπουμε λοιπόν τον υπουργό εθνικής αμύνης των ΗΠΑ, τον Ντόναλντ Ράμσφελντ, δύο ώρες πριν την εισβολή στο Αφγανιστάν, να δηλώνει ότι ένας από τους έξι στόχους της επίθεσης είναι και η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Και η ανθρωπιστική βοήθεια δίδεται μέσω ΜΚΟ. Επίσης κατά τον σχεδιασμό της επίθεσης στο Ιράκ είχαν ήδη προεπιλεγεί οι ΜΚΟ που θα βοηθούσαν στην ανακούφιση και την ανασυγκρότηση της χώρας, μετά το τέλος του πολέμου. Τέλος, πολύ πρόσφατα, στον πόλεμο της Συρίας, τα ΜΜΕ μας είχαν βομβαρδίσει με ειδήσεις για μια ΜΚΟ, που με αυτοθυσία των μελών της περιέθαλπε και διέσωζε αμάχους-θύματα της θηριωδίας του Άσσαντ, που έκανε καταγγελίες για χρήση χημικών και που αυτοαποκαλούνταν “λευκά κράνη”. Μόλις όμως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για δικούς του λόγους, ανακοίνωσε την διακοπή της χρηματοδότησης της συγκεκριμένης ΜΚΟ, βγήκαν επιστολές διαμαρτυρίας διότι, όπως έλεγαν, η χρηματοδότηση αυτή ήταν το 75% των εσόδων της. Τα συμπεράσματα δικά σας.
Με όλα τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι ΜΚΟ δεν είναι η έκφραση της ενεργού πολιτειότητας και της διαμαρτυρίας της κοινωνίας των πολιτών αλλά αντίθετα ένα αδιάσπαστο κομμάτι του πολιτικοκοινωνικού μας συστήματος. Όχι μόνον δεν το αντιστρατεύεται αλλά αντίθετα το στηρίζει, νομιμοποιώντας και διευρύνοντας το έλλειμμα δημοκρατίας που απαιτείται για να εφαρμοστεί το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και των, υποτίθεται, ελεύθερων αγορών.
Θα ήταν παράλειψη όμως να μην σας καλέσω να κάνουμε μια βόλτα απ΄ το σκοτεινότερο κομμάτι του κόσμου των ΜΚΟ. Αυτό των DONGO. Των ΜΚΟ που ιδρύονται και χρηματοδοτούνται από ιδιώτες και ιδρύματα. Για την Helsinki Watch και το Ίδρυμα Φορντ σας είπα ήδη. Ένα άλλο γεγονός έχει ενδιαφέρον, που εκτυλίχθηκε στη Ρωσία το 2004. Η Ρώσικη κυβέρνηση έφερε προς ψήφιση ένα νομοσχέδιο για την διαφάνεια της χρηματοδότησης των ΜΚΟ. Το νομοσχέδιο προέβλεπε την δημοσίευση του πλήρους καταλόγου των δωρητών και των δωρεών τους ώστε να φορολογηθούν ανάλογα. Αν ο κατάλογος δεν δημοσιευόταν τότε το 24% των δωρεών θα κατακρατείτο ως φόρος. Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτοί που διαμαρτυρήθηκαν έντονα ήταν η Αμερικάνικη Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης και το Ίδρυμα Φορντ, που απεδείχθη ότι ήταν οι βασικοί χρηματοδότες των ρώσικων ΜΚΟ. Μάλιστα στη διαμαρτυρία τους ανέφεραν ότι αυτό το νομοσχέδιο αποτελεί “φραγμό στο κίνημα των Δωρητών”. Όλη μου τη ζωή ασχολούμαι με κινήματα, ομολογώ ότι αυτό το κίνημα το αγνοούσα.
Ο σκοτεινότερος των σκοτεινών όμως του κόσμου των ΜΚΟ ακούει στο όνομα Τζορτζ Σόρος. Αυτός ο πάμπλουτος ουγγροαμερικανός χρηματιστής έχει φτιάξει ένα τεράστιο δίκτυο ΜΚΟ σε όλον το κόσμο, το οποίο χρηματοδοτεί με ασύλληπτα ποσά. Μόνο για το 2018 έχει μεταφέρει στην κεντρική του ΜΚΟ την OSF(Open Society Foundation), 18 δις δολάρια.
Το πρόβλημα με τον Σόρος είναι ότι δεν πείθει κανέναν ότι δαπανά όλα αυτά τα υπέρογκα ποσά για να προωθήσει την ιδέα της, κατά Πόπερ, ανοιχτής κοινωνίας. Ο ίδιος ο Πόπερ αν ζούσε σήμερα, θα ήθελε ν’ ανοίξει η γη να τον καταπιεί.
Ξεκίνησε το 1985 ιδρύοντας ΜΚΟ στις σοσιαλιστικές χώρες της ανατολικής Ευρώπης και στην Κίνα, που σκοπό είχαν την κατάρρευση αυτών των καθεστώτων, όπως ο ίδιος λέει. Μετά την κατάρρευσή τους οι ΜΚΟ του συνέχισαν τη δράση τους με σκοπό την ανάδειξη της ανοιχτής κοινωνίας. Όμως τώρα το δίκτυό του επεκτείνεται και σε άλλες ηπείρους όπως η Αφρική.
Ένα απ΄ τα πρόσφατα κατορθώματά του είναι η υποκίνηση και χρηματοδότηση της περίφημης Γιουρόπ-Μαϊντάν στην Ουκρανία, που αποτέλεσμα είχε τον εμφύλιο, τον διχασμό της χώρας και την παράδοσή της σε φιλοναζιστική κυβέρνηση. Βέβαια βοήθησαν οι ΗΠΑ και η Δυτική Ευρώπη αλλά ο ίδιος νιώθει περήφανος γιατί υποστήριξε τις δυνάμεις που πιστεύουν στην ανοιχτή κοινωνία, όπως λέει.
Η αδιαφάνεια των προθέσεών του οδηγεί σε αμήχανες συζητήσεις αλλά και θεωρίες συνωμοσίας, όπως αυτή που υποστηρίζει ότι προωθεί παγκόσμια τον Σιωνισμό, αν και ο ίδιος, εβραίος όντας, δεν τά ‘χει και πολύ καλά με το κράτος του Ισραήλ.
Κατά τη γνώμη μου τα πράγματα είναι πιο απλά. Ο Σόρος, όντας γνήσιο δημιούργημα του, κατά Καστοριάδη, καζινοκαπιταλισμού, το μόνο που έχει παράξει στη ζωή του είναι προϊόντα πέψης αλλά έχει μάθει καλά να παίζει τζόγο στις διεθνείς αγορές. Κι επειδή, όπως γίνεται στα καζίνα με τους επαγγελματίες χαρτοπαίκτες, οι άλλοι μεγάλοι παίκτες τον έχουν πάρει μυρωδιά, προσπαθεί να ανοίξει καινούργιες αγορές όπου θα κυριαρχεί ως παίκτης.
Αυτό που ξέρει καλά είναι να απομυζά τον πλούτο ολόκληρων λαών με χρηματιστηριακά παιχνίδια, όπως έκανε ακόμα και με την Αγγλία όταν έβγαλε σε μια νύχτα το πρώτο του δισεκατομμύριο.
Επιλέγει χώρες με πλούτο αλλά αδύνατη κοινωνική συνοχή όπως οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες και τα Βαλκάνια ή οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Υπολογίζει ότι σ’ αυτές τις χώρες θα αναδυθούν εύκολα διεφθαρμένες ηγεσίες, φιλικές όμως σ΄ αυτόν, που θα του εκχωρήσουν εύκολα ό,τι ζητάει.
Να σημειώσω ότι απέναντι στη χώρα μας διατηρεί εχθρική στάση αν και δραστηριοποιείται μέσω της ΜΚΟ Solidarity Now, η οποία αποτελεί έναν από τους κυριότερους διαχειριστές των κονδυλίων για τους πρόσφυγες.
Εν κατακλείδι να πω ότι οι ΜΚΟ, παρά τις αγαθές προθέσεις των συμμετεχόντων, είναι απλώς ένας πυλώνας του πολιτικού μας συστήματος. Η λειτουργία τους έγκειται στην εξουδετέρωση κάθε διαμαρτυρόμενης φωνής, κάθε αυθόρμητου κινήματος καλουπώνοντάς τα μέσα στα καλούπια που αυτό το σύστημα έχει φτιάξει.
Και για να μην νομίσετε ότι αυτά τα επινοώ, θα σας πω ότι όταν το κίνημα των κοινωνικών ιατρείων πήγε ιδίοις αναλώμασι και με κοινωνική υποστήριξη να ασχοληθεί με τους πρόσφυγες, παρέχοντας δωρεάν φάρμακα και ιατρικές υπηρεσίες, βρήκε πόρτες κλειστές, εχθρικότητα και αστυνομική απειλή. Γιατί αυτές οι υπηρεσίες είχαν ήδη εργολαβικά εκχωρηθεί στις ΜΚΟ. Και “είναι πολλά τα λεφτά Άρη” όπως έλεγε και ο αείμνηστος Καλογήρου σ’ εκείνη την παλιά ελληνική ταινία.
*Η εισήγηση πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της Εβδομάδας Αντιπολεμικών Δράσεων, στις 6 Ιουνίου 2018, στην πλατεία 23 Μάρτη, με ομιλητή τον Μιχάλη Μπορνόβα, οδοντίατρο, εθελοντή του Κοινωνικού Ιατρείου Καλαμάτας και πρώην πρόεδρο του Συλλόγου Φίλων Δικτύου Ιατρείων Κοινωνικής Αλληλεγγύης Μεσσηνίας
