Μιάμιση δεκαετία μετά (7ο κείμενο)

Κυριακή, 10 Σεπτεμβρίου 2023 01:07

Μιάμιση δεκαετία μετά (7ο κείμενο)

ΚΑΘΕ ΚΥΡΙΑΚΗ ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Το απόγειο της παραστατικότητας και η αποικιοποίηση του μέλλοντος

Του Σωτήρη Βλάχου

Μετά την πρώτη μεταπολεμική παράλληλη κρίση του παγκόσμιου συστήματος τη δεκαετία του 1970, οι στρατηγοί του κεφαλαίου στράφηκαν σε επενδύσεις σε χώρες με φτηνά εργατικά χέρια.

Η κρίση όμως στις χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας του 1997 – 98, αποδόμησε σε μεγάλο βαθμό αυτή τους την πολιτική.

Έτσι η χρηματικοποίηση πια της παγκόσμιας οικονομίας γινόταν ολοένα και περισσότερο η μόνη διαθέσιμη επιλογή στα χέρια τους.

Τα τεράστια αδρανή κεφάλαια που είχαν συσσωρευτεί λόγω της μη ύπαρξης επικερδών επενδύσεων στην πραγματική παραγωγή, διοχετεύονταν ολοένα και περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση.

«Οι επενδύσεις πάνω στην πραγματική παραγωγή κατέληξαν να μην αποτελούν παρά μόνο ένα ελάχιστο ποσοστό των διεθνών συναλλαγών…

«Σύμφωνα με πολλές εκτιμήσεις, οι συναλλαγές που είχαν να κάνουν με τον παγκόσμιο τζόγο, αντιπροσώπευαν με το τέλος της χιλιετηρίδας περισσότερο από το 95% της αξίας των διεθνών συναλλαγών» (Σωτήρης Βλάχος, «Νεοφιλελευθερισμός, μια πρόσκαιρη ανάσα για τον καπιταλισμό, 2013).

Ο διεθνής τραπεζικός δανεισμός, που αφορούσε ολοένα και λιγότερο τις πραγματικές επενδύσεις

«…επεκτάθηκε από 265 δισ δολάρια το 1971 στα 4.2 τρισ δολάρια το 1994». (John Eatwell and Lurence Taylor, “Global finance at risk”, πρώτη έκδοση 2002).

To 2022, ο διεθνής τραπεζικός δανεισμός (Banks' cross-border claims) αυξήθηκε από τον προηγούμενο χρόνο «κατά $1.1 τρισ, ανεβάζοντας το ρυθμό ανάπτυξης σε 10% από έτος σε έτος…

«Τα παράγωγα οδήγησαν αυτή την αύξηση. (BIS, International Banking Statistics, 30 January 2023)

Στα πόσες δεκάδες τρισ δολάρια στεκόταν ο διεθνής τραπεζικός δανεισμός στο τέλος του 2022;

Το χρηματιστικό κεφάλαιο απέκτησε ένα χωρίς προηγούμενο παγκόσμιο χαρακτήρα.

«Μπορούσε να μπει παντού αλλά επίσης και να φύγει από παντού – εκβιάζοντας και εξουσιάζοντας κοινωνίες, κυβερνήσεις, όλο τον Κόσμο...

«Με το πάτημα ενός πλήκτρου στα κεντρικά γραφεία οποιασδήποτε πολυεθνικής, δισεκατομμύρια δολάρια μετακινούνταν από ένα λογαριασμό σε μια χώρα και εμφανίζονταν σε άλλο λογαριασμό σε μια άλλη χώρα…

«Έτσι, δημιουργούσαν χάος στην χώρα που εγκατέλειπαν, κατέστρεφαν εθνικά νομίσματα και δημιουργούσαν ανεργία από την μια στιγμή στην άλλη…

«Αυτό έκαναν σε μια σειρά από χώρες, αυτό έκαναν στην Τουρκία το 2001 όταν το τοπικό νόμισμα έχασε το ένα τρίτο της αξίας του μέσα σε μια εβδομάδα».

Αυτό έκαναν στις χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας το 1997 – 98.

«Παρά όμως τα καταστροφικά αποτελέσματα που είχε η λειτουργία του χρηματιστικού κεφαλαίου στις ξεχωριστές χώρες και στα επίπεδα ζωής της εργατικής τους τάξης, η λειτουργία του στο σύνολο ήταν ευεργετική για τον παγκόσμιο καπιταλισμό παρέχοντάς του παράταση ζωής», όπως αναδείξαμε πιο πριν και θα αναδείξουμε στη συνέχεια.

Συμπληρωματικός σε αυτή την πολιτική του διεθνούς κεφαλαίου, ήταν και ο δανεισμός στον οποίο υποχρέωσαν να προσφεύγει ο κόσμος της εργασίας για να καλύψει τα χαμένα του εισοδήματα.

«Αναπλήρωναν τα χαμένα εισοδήματα νοικοκυριών και κρατών μέσα από δανεισμό, μεταθέτοντας στις μελλοντικές γενιές την ευθύνη της αποπληρωμής της σημερινής κατανάλωσης…

«Αποικιοποιώντας το μέλλον» (colonizing the future). (Δανείζομαι τον όρο «colonizing the future» - αποικιοποιώντας το μέλλον ή «αποικίζοντας το μέλλον - από τον ακαδημαϊκό Φώτη Λυσάνδρου).

«Αυτό είναι το βαθύτερο νόημα του χρέους χωρίς προηγούμενο που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της νεοφιλελεύθερης περιόδου. (Νεοφιλελευθερισμός, μια πρόσκαιρη ανάσα για τον καπιταλισμό)

To Institute of Inernational Finance μας ενημέρωνε στις 22 Φεβρουαρίου του 2023 ότι το παγκόσμιο χρέος βρισκόταν ελάχιστα κάτω από τα 300 τρισ δολάρια. Τέσσερεις δηλαδή φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ, μεγαλύτερο ποσοστό από ότι η αναλογία χρέους / ΑΕΠ της Ελλάδας.

«Η μειωμένη αγοραστική δύναμη – που ήταν το αποτέλεσμα των κλεμμένων εισοδημάτων και των κουρεμένων μισθών – αποκαταστάθηκε μέσα από το δανεισμό…

«Όλα έδειχναν πως δεν υπάρχει πιο τέλειο οικονομικό σύστημα από τον καπιταλισμό -για τους καπιταλιστές βέβαια.

Πραγματικά πίστεψαν ότι ένα νέο 1929 ήταν αδύνατο να υπάρξει, παρόλες τις περιοδικές κρίσεις.

Οι άλυτες αντιφάσεις για τις οποίες ο Μαρξ μίλησε δεν ήταν και τόσο άλυτες.

Πως η νεοφιλελεύθερη «σοφία» διέσωζε το σύστημα

Στις ΗΠΑ, θα αναφέρουν οι John Eatwell and Lurence Taylor, στο βιβλίο τους «Global Finance at Risk» 2000). «Ο τομέας FIRE (όπως ονομάστηκαν από τα αρχικά τους, Finance, Insurance, Real Estate, - Χρηματοπιστωτικοί Οργανισμοί, Ασφαλιστικές και Εταιρείες Ακινήτων)…

Συνεισφέρει τώρα περισσότερο στο αμερικανικό ΑΕΠ από ότι η βιομηχανία, και οι συναλλαγματικές λειτουργίες του είναι ουσιώδες κομμάτι του τομέα και συνεπώς του ΑΕΠ».

Ποιο είναι το μυστικό εδώ και τι εννοείται με τον όρο συναλλαγματικές λειτουργίες (foreign exchange operations) των τομέων της οικονομίας που ονομάζουν FIRE;

«Το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ εξέδιδε χρηματιστικά εργαλεία, τίτλους, όπως τα MBS (Mortgage Backed Securities).

Για τη διακίνηση αυτών των τίτλων, «συνέβαλε αποφασιστικά και η ανάπτυξη τιτλοποιημένων χρηματοπιστωτικών αγορών (αγορές που πωλούνταν και αγοράζονταν τα πιο πάνω εργαλεία)…

«και η διεθνοποίηση του αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος («From Global Finance to the Nationalization of the Banks, Eight Theses on the Economic Crisis», Prof Leo Panitch and Prof Sam Gindin, 25 Φεβρουαρίου 2009)

Στις ΗΠΑ, με το ξεκίνημα της νέας χιλιετίας, ξεκίνησε η έκδοση τίτλων που, αντί για τις αξίες επιχειρήσεων, αντιπροσώπευαν τις αξίες σπιτιών που σταδιακά αντιπροσώπευαν ολοένα και λιγότερο πραγματικές αξίες.

Πουλώντας αυτούς τους τίτλους σε όλο τον κόσμο (κάτι που μετά το 2000 είχε γίνει πολύ σημαντικό στοιχείο στη λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας) το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα μπορούσε να μαζεύει χρήμα, για να δραστηριοποιεί την οικοδομική βιομηχανία αλλά και ολόκληρη την οικονομία της χώρας.

Όσο πιο φουσκωμένες ήταν οι αξίες σπιτιών και τίτλων, τόσο πιο πολύ χρήμα, τόσο πιο πολύ στηριζόταν η αμερικάνικη οικονομία, τόσο πιο μεγάλες οι αγορές κινέζικων και άλλων προϊόντων.

«Δισεκατομμύρια και τρισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία οι εταιρείες ακινήτων και άλλες εταιρείες χρησιμοποιούσαν ως εισόδημα…

«και εκατομμύρια Αμερικανών εργαζομένων ως μισθούς που ξόδευαν και για κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων από την Κίνα…

Αυτά που εισπράτταν «οι Κινέζοι τα χρησιμοποιούσαν ξανά για να αγοράσουν τα αμερικάνικα ομόλογα και τίτλους σπιτιών…

«Δίνοντας στους Αμερικανούς χρήμα για να αγοράσουν τα σπίτια τους, ενισχύοντας έτσι την οικονομία που μπορούσε ξανά να αγοράσει τα κινέζικα προϊόντα» (Νεοφιλελευθερισμός, μια πρόσκαιρη ανάσα για τον καπιταλισμό).

Το όλο σύστημα ήταν «ένα σύστημα πάρα πολύ ασταθές για να επιβιώσει στο διηνεκές, αλλά και ένα σύστημα που συνέβαλε στη διατήρηση για δεκαετίες μιας παγκόσμιας ηρεμίας (ασταθούς, είναι η αλήθεια)…

«Η οποία βασιζόταν στη συνεχή εθελοντική ροή κεφαλαίων που μπορεί να ερμηνεύσει κανείς ως ‘δώρα υποτέλειας’ (αντί για φόρους) από την παγκόσμια περιφέρεια προς την αμερικάνικη μητρόπολη…

‘Τα οποία ‘δώρα’ η μητρόπολη, με τη σειρά της, τα χρησιμοποιούσε (καταναλώνοντάς τα) για να κρατά την περιφέρεια ακμαία. (Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος, Γιάνης Βαρουφάκης, πρώτη αγγλική έκδοση το 2011. Αυτή είναι η ελληνική έκδοση του 2012)

«Ο Λάρρυ ΜακΝτόναλντς, ένας από τους Αντιπροέδρους της Lehman Brothers – του χρηματοπιστωτικού γίγαντα που κατάρρευσε το 2008, γονατίζοντας το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα – χαρακτήρισε την οικιστική βιομηχανία των ΗΠΑ σαν τις νέες μηχανές ATM του αμερικάνικου πληθυσμού…

Στο βιβλίο του, «Colossal Failure of Common Sense» (πρώτη έκδοση το 2009), αναφέρει με απόγνωση:

«Χρήμα που δεν ήταν χρήμα, τιμές σπιτιών που δεν ήταν πραγματικές τιμές, υποθήκες που δεν βασίζονταν σε οποιοδήποτε ορισμό της πραγματικότητας».

Ο Λάρρυ ΜακΝτόναλντς και πάλι, θα πει για την Lehman Brothers, ότι, από την αρχή της δεκαετίας του 2000 συνέχιζαν τον δανεισμό, εφευρίσκοντας συνεχώς νέου είδους τίτλους, που τους επέτρεπαν να μαζεύουν,

«Τεράστια ποσά, δισεκατομμύρια δολάρια…

«Πάντα ονομάζοντάς τα νέα τους παιγνίδια εγγυημένα…

«Παιγνίδια που ήταν ωρολογιακές βόμβες παρά τα κομψά ονόματα τους, όπως ‘Εγγυημένες Υποχρεώσεις Χρέους’ (Collateralized Debt Obligations)…

«Ή ‘Εγγυημένες Υποχρεώσεις Δανείου’ (Collateralized Loan Obligations) (Λάρρυ ΜακΝτόναλντς, Colossal Failure of Common Sense).

Τον καθορισμό της αξίας όλων αυτών των τίτλων, ο Γιάνης Βαρουφάκης θα τον χαρακτηρίσει ως:

«Η απάτη: πώς μπορούσε να ξέρει ένας επενδυτής τι αξία είχαν αυτά τα χαρτιά…

«Οπότε βασίζονταν στις επίσημες αξιολογήσεις των γνωστών και μη εξαιρετέων οίκων (Moody’s, Standard & Poor’s, Fıtch)…

«που με το αζημίωτο βαθμολογούσαν αυτά τα χαρτιά με άριστα (πιο συγκεκριμένα με ΑΑΑ) (Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος).

Έτσι λειτουργούσε ένα ολόκληρο σύστημα.

Ένα σύστημα που στηριζόταν στην απάτη που ποιος όμως μπορούσε να αναδείξει όταν οι «ιεροί» και αδιαμφισβήτητοι Οίκοι έδιναν τη τελική έγκριση;

/ Συνέχεια στην επόμενη έκδοση της στήλης, «Ο έλεγχος της παγκόσμιας κίνησης κεφαλαίων συγκεντρωμένος στα χέρια των δέκα μεγαλύτερων ευρωαμερικανικών οργανισμών που δεν αναγνωρίζουν εθνικά σύνορα, δεν υπακούουν σε κανένα κανονισμό, δεν αποδέχονται κανένα νόμο εκτός από το νόμο της δύναμης του χρήματος και επιφέρουν βαριές τιμωρίες πάνω σε αυτούς που παραβιάζουν τους νόμους της αγοράς».