Της Βάσιας Αντωναροπούλου*
Η μεσσηνιακή Μάνη έδωσε το στίγμα της στον αγώνα του ελληνικού λαού ενάντια στους κατακτητές Γερμανούς και Ιταλούς και στη διάρκεια του εμφυλίου, δίνοντας τα καλύτερα παλικάρια της στην υπόθεση του δίκιου και της λευτεριάς… Θα αποδώσουμε μόνο επιγραμματικά τις σπουδαιότερες στιγμές της ταξικής πάλης σ’ αυτόν εδώ τον τόπο. Και λέμε επιγραμματικά, γιατί κάθε χωριό, κάθε σπίτι, κάθε πέτρα που θα σηκώσεις έχει τη δική της ιστορία, που είναι γραμμένη με αίμα και αυτοθυσία.
Ας πούμε αρχικά όμως δυο λόγια ποιες ήταν οι γενικότερες συνθήκες την περίοδο από την αρχή του πολέμου ενάντια σε Γερμανούς και Ιταλούς, ποια η πολιτική κατάσταση που επικρατούσε, στην ιδεολογική και πολιτική διαπάλη που λάμβανε χώρα την περίοδο αυτή, που πολλές φορές έπαιρνε και ένοπλη μορφή.
Η κατάκτηση της Ελλάδας απ' το γερμανοϊταλικό και το βουλγαρικό φασισμό, το 1941, όξυνε στο έπακρο τις αντιθέσεις της ελληνικής κοινωνίας, ενώ έβαλε σε μεγάλη δοκιμασία όλες τις τάξεις και τα κόμματα της χώρας.
Το ΚΚΕ από την πρώτη στιγμή ανέλαβε σθεναρή δράση. Η τιτάνια προσπάθεια του ΚΚΕ γινόταν ακόμη πιο δύσκολη εξαιτίας του αρνητικού διεθνούς και εσωτερικού συσχετισμού δυνάμεων.
Το ΚΚΕ είχε βγει από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου σκληρά χτυπημένο, ενώ είχε στερηθεί τις σημαντικές υπηρεσίες εκατοντάδων στελεχών του, τα οποία η ελληνική κυβέρνηση παρέδωσε τελικά στους Γερμανούς, όπως είχε στερηθεί τις υπηρεσίες και του Γενικού Γραμματέα του, Νίκου Ζαχαριάδη.
Με κορμό τα εξόριστα στελέχη του, στα οποία συγκαταλέγονταν και εκλεγμένα μέλη του ΠΓ και της ΚΕ που απέδρασαν από τους τόπους κράτησης, και με λίγες δυνάμεις στην παρανομία, σκόρπιες και ασύνδετες μεταξύ τους, το ΚΚΕ προσπάθησε να ανασυγκροτηθεί, να οργανώσει το λαό και να διαμορφώσει την πολιτική του γραμμή στις νέες συνθήκες. Με πρωτοβουλία του ιδρύθηκε το ΕΑΜ.
Στις 16 Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ. Με την ανάπτυξη της ένοπλης πάλης του ΕΛΑΣ δημιουργήθηκαν γρήγορα ελεύθερες περιοχές στην Ελλάδα.
Διαφορετική ήταν η στάση του αστικού πολιτικού κόσμου. Ένα τμήμα του επέλεξε το δρόμο της ανοιχτής συνεργασίας με τους κατακτητές. Ήταν οι «δοσίλογοι», που σχημάτισαν τις κατοχικές κυβερνήσεις με πρωθυπουργούς τους Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλο και Ι. Ράλλη. Ένα άλλο τμήμα του αστικού πολιτικού κόσμου, μαζί και το Παλάτι, διέφυγε στην Αίγυπτο.
Το αστικό κράτος συνέχιζε να υπάρχει και να λειτουργεί, βεβαίως μέσα στις συνθήκες μιας κατακτημένης χώρας. Στο πλαίσιο της ύπαρξης και λειτουργίας του σχηματίστηκαν οι κατοχικές κυβερνήσεις, που αναφέρθηκαν παραπάνω, έγινε προσπάθεια να ενισχυθούν οι μηχανισμοί καταστολής και καταπίεσης του λαού. Λειτουργούν κατασταλτικές υπηρεσίες όπως η Ειδική Ασφάλεια, η Αστυνομία Πόλεων και η Χωροφυλακή.
Μετά τη νίκη των σοβιετικών στο Στάλινγκραντ και την προέλαση του κόκκινου στρατού, το κλίμα ηττοπάθειας αντιστρέφεται και στην Ελλάδα. Το εύρος των λαϊκών δυνάμεων που συσπείρωνε το ΕΑΜ και το ΚΚΕ, το δείχνουν οι αριθμοί: Τις μέρες της απελευθέρωσης η οργανωμένη δύναμη του ΚΚΕ ξεπερνούσε τις 430.000 μέλη και του ΕΑΜ το 1.500.000 μέλη.
Μπροστά σε αυτή τη ραγδαία ανάπτυξη του κινήματος οι κατοχική κυβέρνηση του Ι. Ράλλη δεν έμεινε άπραγη. Δημιούργησε τα περίφημα «Τάγματα Ασφαλείας».
Τα τάγματα ασφαλείας δημιουργήθηκαν στα μέσα του 1943, τελούσαν υπό γερμανική διοίκηση και είχαν γερμανικό οπλισμό. Ενεργούσαν από κοινού με τα γερμανικά στρατεύματα. Ιδρύθηκαν αρχικά στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και επεκτάθηκαν κυρίως στην Πελοπόννησο από την άνοιξη του 44. Η πλειοψηφία τους αποτελούνταν από εξαθλιωμένα κοινωνικά στρώματα. Είναι κάτι παραπάνω από σαφές πως τις μέρες και τις ώρες της απελευθέρωσης τα Τάγματα Ασφαλείας δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η οπισθοφυλακή των γερμανικών δυνάμεων που αποχωρούσαν. Βέβαια τα τάγματα ασφαλείας ήταν η φυσική συνέχεια των ντόπιων προδοτών που στη διάρκεια του πολέμου είχαν συνεργαστεί με τους Ιταλούς και τους Γερμανούς προδίδοντας τους αγωνιστές συμπατριώτες τους.
Τέτοιοι προδότες είχαν συνεργαστεί και στη Μεσσηνιακή Μάνη με ομάδες Ιταλών κατακτητών που έκαναν πλιάτσικο στα χωριά και τρομοκρατούσαν τους κατοίκους. Στην περιοχή είχε από το 1941 κιόλας δημιουργηθεί αντιστασιακή ομάδα με αρχηγό τον Ηλία Νοέα, ο οποίος μαζί με τους Κώστα, Θεόδωρο και Λεωνίδα Ξυδέα είχαν οργανωθεί στη Νέα Φιλική Εταιρεία που αποτέλεσε τον πρόδρομο του ΕΑΜ στην περιοχή. Το 1942 Βλέποντας την άσχημη κατάσταση που επικρατούσε στα χωριά της Μάνης μια ομάδα Σαιδωνιτών αποφασίζει να πάρει μέτρα και προχωράει σε σύσκεψη στις 25 Μάρτη του 1942 στο μοναστήρι της Βαιδενίτσας. Το βασικό που αποφασίστηκε στη σύσκεψη ήταν να οργανωθούν σε ένοπλη ομάδα και να πολεμήσουν τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους. Στη σύσκεψη έλαβαν συνολικά μέρος 17 σαιδονίτες. : 1. Ηλίας Νοεάς, 2. Θεόδωρος Ξυδέας, 3) Λεωνίδας Ξυδέας, 4)Δημήτρης Ξυδέας, 5)Σωτήρης Ξυδέας, 6)Χρήστος Ξυδέας, 7)Σταύρος Κλαμπατσέας, 8)Αργύρης Στρατέας, 9)Ηλίας Περουκανέας, 10)Γρηγόρης Κλαμπατσέας, 11)Ανδρέας Ταβουλαρέας, 12)Κώστας Ξυδέας, 13)Σταύρος Καραμανέας, 14)Σωτήρης Ταβουλαρέας, 15)Σωτήρης Νοέας, 16) Μιχάλης Ξυδέας, 17)Χρήστος Ξυδέας.
Την ίδια μέρα η ομάδα αυτή πήγε στο χωριό Καστάνια, ιδιάιτερη πατρίδα του δοσίλογου Κοζομπόλη ή Δερβένη, ο οποίος μαζί με τον διαβόητο παπα Γαϊτάνη οδηγούσαν τους Ιταλούς στα χωριά της Μάνης για πλιάτσικο και βιαιοπραγίες. Συγκέντρωσαν τους κατοίκους με αφορμή την εθνική γιορτή, τους μίλησαν για το χρέος προς την πατρίδα και τους διαβεβαίωσαν ότι θα τιμωρήσουν σκληρά τους προδότες συνεργάτες των κατακτητών. Τέλος, αφού έψαλαν τον εθνικό ύμνο αποτραβήχτηκαν στο βουνό. Την άλλη μέρα οι δοσίλογοι ενημέρωσαν τους ιταλούς, οι οποίοι ζήτησαν από την κοινότητα Σαϊδόνας να τους υποβάλλει κατάσταση φορτηγών ζώων. Ο γραμματέας της κοινότητας Δημ. Ξυδέας χτύπησε την καμπάνα, συγκέντρωσε τους κατοίκους, έκαψε τις καταστάσεις των ζώων και τους παρακίνησε να μην πειθαρχήσουν.
Στις 27 του Μάρτη μια διμοιρία Ιταλών ξεκίνησε από την Καρδαμύλη, για να συλλάβει τους ανυπότακτους σαιδονίτες. Όμως, η ένοπλη ομάδα του Ηλία Νοέα αντιστάθηκε στη θέση Καρδαρά Μπούγερα και ανάγκασε τους Ιταλούς σε ήττα, αφού πρώτα τους αφόπλισε και τους προκάλεσε σοβαρές απώλειες. Η ενέργεια αυτή αποτελεί μία από τις πρώτες αντιστασιακές πράξεις σε όλη την Ελλάδα.
Την επομένη δύο ιταλικά τάγματα με όλμους και πυροβολικό κυρίευσαν τη Σαιδόνα και κλείσανε στο σχολείο τα γυναικόπαιδα, κάψανε 32 σπίτια και το μοναστήρι της Βαιδενίτσας. Επίσης, κανονιοβολήσανε το Σαμοήλι, άλλο μοναστήρι της περιοχής.
Στις 29 Μάρτη Ιταλικό στρατιωτικό τμήμα με οδηγούς τους προδότες παπα Γαιτάνη και τη διερμηνέα Σίνα Φραγγέα, ενώ ερεύνησε το λόφο Σπαρτέα δέχτηκε πυρά απ΄τα παληκάρια του Νοέα. Τρομοκρατήθηκαν και το βαλαν στα πόδια. Μαρτυρίες λένε ότι ο παπα Γαιτάνης μάλιστα πέταξε τα ράσα, για να μη δίνει στόχο και τράπηκε σε φυγή.
Ο Λαικός στιχουργός Γιάννης Λαπέας απαθανάτισε τη μάχη με τους παρακάτω στίχους:
« Ήταν του Μοριά μια μέρα
Μας μπλοκάραν το χωριό
Και το πρώτο μας το βόλι χτύπησε έναν Ιταλό.
Τους επήραμε τα όπλα και τα ράσα του παπά
Του Γαϊτάνη του προδότη
Που τα ντρόπιασε κι αυτά»
Η Ιταλοί μη μπορώντας να εξουδετερώσουν την ανταρτοομάδα άρχισαν τις απειλές για εκτελέσεις, εάν δεν παρουσιάζονταν μπροστά τους οι αντάρτες δίνοντας μάλιστα λόγο τιμής ότι δε θα τους πειράξουν. Οι άπειροι αγωνιστές έδειξαν πίστη στα λόγια των ιταλών και παραδόθηκαν. Παρά τις υποσχέσεις τους οι ιταλικές αρχές κατοχής τους έκλεισαν στις φυλακές Αλεξανδράκη και στις 16 Απριλίου τους καταδίκασαν στο έκτακτο στρατοδικείο Καλαμάτας ως εξής: 1) Ηλίας Νοέας (αρχηγός): εις θάνατον, 2)Θοδωρής Ξυδέας: ισόβια δεσμά 3)Λεωνίδας Ξυδέας: 24 χρόνια φυλακή, 4) Δημήτρης Ξυδέας: 24 χρόνια, 5)Σωτήρης Ξυδέας: 24 χρόνια, 6)Χρήστος Ξυδέας: 24 χρόνια, 7) Σταύρος Κλαμπατσέας: 24 χρόνια, 8)Αργύρης Στρατέας: 24 χρόνια, 9) Ηλίας Περουκανέας: 24 χρόνια, 10) Γρηγόρης Κλαμπατσέας: 16 χρόνια, 11)Ανδρέας Ταβουλαρέας: 15 χρόνια, 12)Κώστας Ξυδέας: 4 χρόνια, 13)Σταύρος Καραμανέας: 4 χρόνια, 14)Σωτήρης νοέας: σε αναμορφωτήριο, 15)Μιχάλης Ξυδέας: σε αναμορφωτήριο, 16)Χρήστος Ξυδέας: σε αναμορφωτήριο, 17)Σωτήρης Ταβουλαρέας: σε αναμορφωτήριο.
Ο Ηλίας Νοέας είναι ο πρώτος αγωνιστής που καταδικάστηκε από Ιταλικό στρατοδικείο και εκτελέστηκε στις 13 Μάιου του 1942 στην περιοχή Καζάλα (στο δρόμο προς το Ταΰγετο) Καλαμάτας. Σύμφωνα με την αφήγηση του ιερέα Παν. Τσίχλη, που ήταν παρών, ο μελλοθάνατος δεν δέχτηκε να του κλείσουν τα μάτια αλλά απευθύνθηκε προς τον επικεφαλής του αποσπάσματος λέγοντας: «Τώρα ξέρω ότι δεν έχετε ούτε στρατιωτική τιμή, ούτε οικογενειακή. Άλλοι πατριώτες μου θα σας μάθουν την έννοια της λέξης αυτής». Έπεσε κραυγάζοντας: «Ζήτω η Ελλάδα».
Με την ευκαιρία της ονομαστικής εορτής του Μουσολίνι όσοι είχαν μέχρι 4 χρόνια καταδίκης ελευθερώθηκαν, ενώ οι υπόλοιποι μετα φέρθηκαν στις φυλακές της Ιταλίας. Ο Σταύρος Κλαμπατσέας και ο Ανδρέας Ταβουλαρέας πέθαναν στη φυλακή. Μετά το Σεπτέμβρη του 1943 μεταφέρθηκαν στο Έσσεν της Γερμανίας για καταναγκαστική εργασία, εκτός απ’ τον Θεόδωρο Ξυδέα και Λεωνίδα Ξυδέα που κατάφεραν να δραπετεύσουν. Μετά την ήττα της Γερμανίας οι έγκλειστοι Σαιδονίτες ελευθερώθηκαν αλλά το έργο των Γερμανοιταλών συνέχισαν οι δοσίλογοι, οι οποίοι επιδόθηκαν σε όργια τρομοκρατίας, αφού πολλοί είχαν ενταχθεί στο ΕΑΜ αλλά κανείς απ’ το χωριό στα τάγματα ασφαλείας. Έτσι γυρίζοντας απ΄τα κάτεργα της Ιταλίας και Γερμανίας ο Χρήστος Ξυδέας εκτελείται από παρακρατικούς μπροστά απ΄την εκκλησία του χωριού.
Κατά διαταγή των παρακρατικών, ότι σε 4 ώρες το χωριό να εγκαταλειφτεί από όλους, τους κατοίκους και όποιος παραμείνει πέραν της προθεσμίας των τεσσάρων ωρών αμέσως θα σκοτώνεται. Οι κάτοικοι πανικόβλητοι για να σωθούν εγκαταλείπουν το
χωριό και καταφεύγουν στη Καρδαμύλη και στη Καλαμάτα .
Σε λίγες μέρες και
στην Καρδαμυλη οι παρακρατικοί έκαναν συλλήψεις και τους συλλαμβανόμενους τους συγκέντρωναν στον περίβολο της εκκλησίας της Καρδαμυλης. Ο φρουρός όπως οι συλληφθέντες καθοντουσαν στην πόρτα της εκκλησίας έβαλε μια ριπή με το αυτόματο όπλο και σκότωσε 7 ανθρώπους, Μεταξύ των 7 ήταν 4 Σαιδονιτες ο γερο Νικολαιδης Ξυδεας,
η γυναίκα του Αμαλία, ο Δημητριος Κλαμπατσεας πρώην Έφεδρος Υπολοχαγός της Μικράς Ασίας, και η νεαρή Μονια
Ταβουλαρεα.
Όμως οι περήφανοι και αδούλωτοι μανιάτες δεν φοβήθηκαν.
Εν τω μεταξύ στα χωριά είχαν στήσει για τα καλά ποδάρια οι οργανώσεις του ΕΑΜ και του Κόμματος. Όπως, αναφέρεται στο βιβλίο του Τάκη Χιουρέα «Σημειώσεις από τη ζωή ενός ΕΑΜίτη» ένοιωθες ότι ζεις σ’ ελεύθερη Ελλάδα, αν και η χώρα ήταν ακόμα υπό γερμανική κατοχή. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της αντίστασης στη μεσσηνιακή Μάνη έβγαινε με πολλά βάσανα εφημερίδα του ΕΑΜ, «η Φωνή του ΕΑΜ», όπου ο τίτλος της καθώς και η σφραγίδα των οργανώσεων που έγραφε «ΕΑΜ Μεσσηνιακής Μάνης» είχαν φιλοτεχνηθεί από τον Ηλία Ζερβέα απ’ το Ξοχώρι. Το περιεχόμενο της εφημερίδας ήταν: κύριο άρθρο, πολιτική τοποθέτηση, γεγονότα, κίνηση της ΕΠΟΝ. Οι οργανώσεις λειτουργούσαν τακτικά και σε κλίμα συντροφικότητας. Ο γραμματέας έθετε τα ζητήματα προς συζήτηση και ακολουθούσαν αποφάσεις και κατανομή δουλειάς. Ταυτόχρονα μπήκαν σε λειτουργία οι θεσμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης και λαϊκής δικαιοσύνης. Γράφει στο βιβλίο του ο Τάκης Χιουρέας:
«Δε θα ξεχάσω ποτέ τις Κυριακές μετά την εκκλησία να μαζεύονται οι χωρικοί στην πλατεία ή σε κεντρικό καφενείο με τα καλά τους ρούχα και να στέκονται σοβαροί-σοβαροί και να παρακολουθούν την λειτουργία του λαϊκού δικαστηρίου. Με απόλυτο σεβασμό χωρίς χωροφύλακες και δικηγόρους, χωρίς αντεγκλήσεις και καβγάδες τα όποια προβλήματα με δικαιοσύνη και αντικειμενικότητα…οι κομμουνιστικοί ‘μπαμπούλες’ διαλύονταν στην πράξη». Επίσης, με επικεφαλής την ΕΠΟΝ είχε ξεκινήσει προσπάθεια για το ανέβασμα του πολιτιστικού και μορφωτικού επιπέδου του μανιάτικου λαού. Υπήρχαν καλλιτεχνικοί όμιλοι και καλλιτεχνικά συγκροτήματα που όργωναν την ύπαιθρο και όλοι μαζί διανοούμενοι και αγρότες εργάζονταν για την πνευματική καλλιέργεια των ανθρώπων του μόχθου.
Βέβαια, για να δείξουν ότι ο τόπος βρίσκεται υπό κατοχή γερμανοί και ταγματασφαλήτες από καιρού σε καιρό έκαναν τρομοκρατικές επιδρομές στα χωριά ξεκινώντας από Λακωνία, μετά έπιαναν δουλειά στη μεσσηνιακή Μάνη και συνέχιζαν την καταστροφή παραλιακά μέσω Καρδαμύλης Αβίας Καλαμάτας και ύστερα πάλι επιστροφή στη βάση τους . Γνωστές είναι οι επιδρομές του Κατσαρέα αλλά και του Βρεττάκου που άφηναν πίσω τους αποκαΐδια και έμειναν αλησμόνητα τα πλιάτσικα που έκαναν. Όμως η Μάνη με τα λιανοντούφεκα του εφεδρικού ΕΛΑΣ διατηρούσε την «ελευθερία» της, με ένα φυλάκιο έξω από την Καλαμάτα και ένα στον Αυχένα της Γιάτρισσας στον Ταΰγετο, όποιος ήθελε να περάσει έπρεπε να πάρει άδεια απ΄την οργάνωση. Δυο προσπάθειες οργανωμένης μόνιμης εγκατάστασης, η μία του Τηλέμαχου Βρεττάκου από το φυλάκιο της Αγιασσού στην Παλαιόχωρα και η άλλη του Κατσαρέα από το φυλάκιο της Γιάτρισσας στη Σελίνιτσα συνετρίβησαν οριστικά!
Εν τω μεταξύ, ήδη τον Ταΰγετο τον όργωναν δυνάμεις του ΕΛΑΣ επανδρωμένες και απ΄τα καλύτερα παλληκάρια της Μάνης σαν τον Κώστα Ξυδέα που αναδείχθηκε σε μια από τις ηρωικότερες μορφές με πολλές μάχες ενάντια στους Γερμανους και στους ταγματασφαλητες αλλά κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Μετά τη συνθήκη της Βαρκιζας άρχισε ένα ανηλεές κυνήγι μαγισσών, αφού μόνο 4 μήνες μετά τη Βάρκιζα δολοφονήθηκαν 560 αγωνιστές της εθνικής αντίστασης και στις φυλακές κλείστηκαν πάνω από 30,000 στελέχη του ΕΑΜ, ΕΛΑΣ. Αυτό το αιματοκύλισμα οδηγούσε όλο και περισσότερους αγωνιστές πάλι στα βουνά.
Η συμφωνία της Βάρκιζας βρήκε τον Κ. Ξυδέα, από τον Ιούλη του 1944, αξιωματικό της λαϊκής πολιτοφυλακής. Δεν παράδωσε τον οπλισμό του και αρνήθηκε να λάβει μέρος στο δημοψήφισμα του 1946.
Με τους Δημ. Καστάνη, Θωμ. Κουμπαράκο, Π. Ξυπόλητο, Ν. Καστάνη, Π. Κομπότη, Γ. Ξυδέα κ.ά. κατέφυγε στον Ταϋγετο, η οποία ήταν η πρώτη ανταρτικη ομάδα του Ταυγέτου μετά τη Βάρκιζα. Μετά τη δημιουργία του ΔΣΕ, ο Κ. Ξυδέας βρέθηκε έτοιμος για τον καινούριο αγώνα.
Οι ενέργειες της ομάδας Ξυδέα έχουν μείνει στην ιστορία και ήταν αποφασιστικής σημασίας για την ανάπτυξη του ΔΣΠ, αφού ιδίως τον πρώτο καιρό υπήρχε μεγάλη ανάγκη για όπλα. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Στις 11/05/1946 5μελής ομάδα υπό τον Κ. Ξυδέα συγκρούστηκε στην περιοχή της καρδαμύλης με τμήματα του κυβερνητικού στρατού. Στις 28/7 χτύπησε το σταθμό χωροφυλακής στα Σωτηριάνικα. Απομόνωσε με πυρά τους χωροφύλακες μέσα στο κτήριο του σταθμού και ταυτόχρονα έκανε επιμελητειακή ενέργεια. Στις αρχές Αυγούστου η 10μελής ομάδα Ξυδέα χτύπησε σε ενέδρα το απόσπασμα χωροφυλακής Γιάννιτσας, στην τοποθεσία Πόρτες, το οποίο υποχώρησε άτακτα προς Αλαγονία, τραυματισθέντος του αρχηγού του, ανθυπασπιστή Αεράκη και 3 χωροφυλάκων. Εγκατέλειψαν 3 όπλα και 1 υποπολυβόλο τύπου στάγιερ. Στις 12/10/46 οι ομάδες Μπασακίση και Ξυδέα επιτέθηκαν στο σταθμό χωροφυλακής και στους ΜΑΥδες του χωριού Αναβρυτή. Οι χωροφύλακες το ‘βαλαν στα πόδια. Άφθονα τα λάφυρα που βρέθηκαν μέσα στο κτήριο. Στο τέλος του ’46 στον Ταύγετο δρούσαν 2 ομάδες 80 ανταρτών (με διοικήσεις τους Κ. Μπασακίδη, Βασίλη Μανδηλάρη και Γιάννη Σαραντόπουλο η μία και Γιώργη Κονταλώνη, Γιώργο Παπαδόπουλο και Σαράντο Κύβελο η άλλη. Διμοιρήτες ήταν οι Κ. Ξυδέας, Θωμάς Λουτσάκος και Κώ,στας Σταυρόπουλος). Αποφασιστικής σημασίας για την ανάπτυξη του ΔΣΠ ήταν η μάχη της Σπάρτης, όπου περίπου 200 αντάρτες μπήκαν αιφνιδιαστικά στην πόλη τη και απελευθέρωσαν περίπου 240 πολιτικούς κρατούμενους, η πλειοψηφία των οποίων προσχώρησε στο ΔΣ. Από τις ηγετικές φυσιογνωμίες της μάχης υπήρξε ο κ. Ξυδέας.
Το Μάη του 47 πραγματοποιείται κοινή σύσκεψη των Ν.Ε. Μεσσηνίας και Λακωνίας του ΚΚΕ, όπου μεταξύ άλλων αποφασίστηκε σαν επόμενος στόχος το αποσπασμα Αεράκη που είχε εγκατασταθεί με 50 χωροφύλακες στο Εξωχώρι. Στην περιοχή αυτή βρισκόταν και ο σμήναρχος Μπεσμπέας και είχε αρχίσει να εφαρμόζει ένα σχέδιο υποχρεωτικού εξοπλισμού των μανιατών εκμεταλλευόμενος, όπως έλεγε και το γεγονός ότι « ο Μανιάτης τιμά το όπλο που κρατά, δεν προδίνει εκείνον που το δίνει». Το αντάρτικο συγκρότημα εγκαταστάθηκε στην περιοχή «Κοντοβούνια και προετοίμαζε την επίθεσή του στο Ξωχώρι. Έστειλαν αντάρτες στα χωριά Σαιδώνα, Τσέρια και Αλτομυρά για να πάρουν πληροφορίες για τις κινήσεις του αποσπάσματος Αεράκη και της συμμορίας του Καμαρινέα. Στην αποστολή τους οι αντάρτες βρήκαν τυχαία και αιχμαλώτισαν ένα συμμορίτη του Καμαρινέα, τον Κλείδωνα. Η ηγεσία των ανταρτών θεώρησε ότι αν χειρίζονταν καλά την αιχμαλωσία του Κλείδωνα θα μπορούσαν να σπάσουν την προπαγάνδα του Μπεσμπέα που έλεγε ότι «οι αντάρτες είναι αγρίμια, αναρχικοί και σκοτώνουν όλους τους αιχμαλώτους που πιάνουν». Έτσι αποφάσισαν να τον αφήσουν μετά από δυο τρεις μέρες και πράγματι η κίνηση αυτή έδωσε καρπούς αφού σε μεγάλο βαθμό έσπασε η προπαγάνδα Μπεσμπέα. Ο Αρίστος Καμαρινός στο βιβλίο του «Ο εμφύλιος πόλεμος στην Πελοπόννησο» αφηγείται και το παρακάτω περιστατικό. Στο συγκρότημα ήταν και δυο αδέρφια, ο Γιώργης και Πέτρος Σιδερέας από τα Τσέρια που ο πατέρας τους είχε δολοφονηθεί απ’ τα χέρια του συμμορίτη Κλείδωνα. Όταν αυτός συνελήφθη πήγαν στον Καμαρινό και του εξήγησαν ότι πέρα από ιδεολογικούς λόγους το ότι κατατάχτηκαν στο αντάρτικο ήταν και ο όρκος τους να εκδικηθούν με το μανιάτικο τρόπο το θάνατο του πατέρα τους. Έτσι του ζήτησαν να τους παραδώσει τον Κλείδωνα, για να τον τακτοποιήσουν. Όταν ο Καμαρινός τους ανέφερε την απόφαση της διοίκησης και τους λόγους που οδηγήθηκαν σ’ αυτή, τα δυο αδέρφια κάλυψαν τα πρόσωπά τους με τις παλάμες τους, για να μη ξεσπάσουν σε λυγμούς και πειθάρχησαν στην απόφαση, ιεραρχόντας το κοινό όφελος και βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τα ζητήματα τιμής.
Στις αρχές του Ιούνη του 47 είχε ολοκληρωθεί η προετοιμασία για τη μάχη. Το σχέδιο της επίθεσης είχε βγάλει ο Κ. Ξυδέας και θα αναλάμβανε την κύρια αποστολή κατά την επίθεση. Το σχέδιο ήταν τόσο καλοδουλεμένο που η μάχη που είχε το στοιχείο του αιφνιδιασμού διήρκησε 5-6 λεπτά. Διασώθηκαν μόνο 7 χωροφύλακες και ο αρχηγός τους ο Αεράκης που βρίσκοντας σε άλλα σημεία του Εξωχωρίου και το έβαλαν στα πόδια. Απ΄την πλευρά των ανταρτών υπήρχαν 2 νεκροί: ο Σωτήρης Λαμπρινέας και ο Νικος Ανδρέου. Λάφυρα όλος ο οπλισμός του αποσπάσματος Αεράκη, ιματισμός, τρόφιμα, φάρμακα κ.α. Η νίκη στο Εξωχώρι ήταν πολύς μεγάλης σημασίας γιατί: 1. Σχεδόν διπλασιασθηκε η ελεύθερη περιοχή στον Ταύγετο και 2. Ο Μπεσμπέας εγκατέλειψε την προσπάθεια δημιουργίας ΜΑΥ στη μεσσηνιακή Μάνη, λόγω απροθυμίας των κατοίκων να ενταχθούν σ’ αυτά. Στα τέλη του 47 η Μεσσηνιακή Μάνη ήταν σχεδόν ελεύθερη με εξαίρεση την συμμορία του Καμαρινέα που κινιόταν κάπου κάπου στην περιοχή.
Ο Κώστας Ξυδέας έλαβε μέρος στις περισσότερες και σοβαρότερες μάχες, που διεξάχθηκαν στην Πελοπόννησο.
Σύμφωνα με μαρτυρίες στελεχών, συναγωνιστών του και απλών ανταρτών, ο Κ. Ξυδέας συγκέντρωνε έμφυτες και επίκτητες ικανότητες σχετικές με την πολεμική τέχνη. Ιδιαίτερα διακρινόταν στη γνώση της τοπογραφίας των ορεινών όγκων της Πελοποννήσου, την οποία εκμεταλλεύονταν άριστα, κατά τις επιχειρήσεις. Χάρη στις ικανότητές του αυτές πέρασε από όλα τα στάδια αξιωμάτων του ΔΣΕ. Ομαδάρχης, διμοιρίτης, λοχαγός - καπετάνιος, ταγματάρχης και από τις αρχές Νοέμβρη 1948, ανέλαβε τη διοίκηση του Αρχηγείου Ταϋγέτου.
Υπήρξε πάντα ανιδιοτελής και θυσίασε όχι μόνο τη ζωή του, αλλά και τις ζωές της οικογένειάς του. Μαζί του χάθηκαν η γυναίκα του Σταθούλα και τα δύο τους παιδιά Αλέξανδρος και Χρήστος - Στάλιν, 2 και 7 χρόνων αντίστοιχα.
Το τέλος του Κ. Ξυδέα ήταν όμοιο με το τέλος των περισσότερων αγωνιστών του ΔΣΕ. Το κύκνειο άσμα του παίχτηκε στη θέση "Λάκκα Καρβέλι" στην περιοχή Πηγάδια Μεσσηνίας στις 13/6/1949. Περικυκλωθείς από μεικτό απόσπασμα χωροφυλακής, στρατού, ΜΕΑ και Χιτών και παρά τα κρυοπαγήματα, από τα οποία υπέφερε, αρνήθηκε να παραδοθεί και αφού, για μισή και πλέον ώρα, αντέταξε πεισματική αντίσταση, σκοτώθηκε επί τόπου με τον σωματοφύλακά του, νεαρό φοιτητή Νίκο Στυλ. Περδικέα, από το Προάστειο Καρδαμύλης.
Ο νεκρός Κ. Ξυδέας, πάνω σε μια πρόχειρη σκάλα, οδηγήθηκε στην Καλαμάτα, όπου και διαπομπεύτηκε από τους παρακρατικούς, το στρατό, τη χωροφυλακή και φανατισμένο όχλο, πολλοί από τους οποίους είχαν οδηγηθεί βίαια για να απολαύσουν το θέαμα.
Αυτές ήταν σε γενικές γραμμές οι βασικές στιγμές της ένδοξης μανιάτικης ιστορίας κατά τη διάρκεια της αντίστασης και του εμφυλίου. Σίγουρα πολλοί οι ήρωες και τα γεγονότα που παραλήφθηκαν η ιστορία αυτού του τόπου δεν μπορεί να χωρέσει σε λίγες κόλλες χαρτιού. Τη συναντάει κανείς στα πρόσωπα των ανθρώπων, των απογόνων των αγωνιστών, τη συναντάει σε κάθε δρόμο και σε κάθε χωριό της περιοχής. Γιατί η ιστορία και η αλήθεια είναι ζωντανή και πρέπει να κληροδοτείται από γενιά σε γενιά, για να μη ξεχνιέται ποτέ και το φως να μένει πάντα ζωντανό.
*Μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου της ΚΝΕ
Η ομιλία έγινε το Σάββατο, στο γλέντι που διοργάνωσε η Τομεακή Επιτροπή του ΚΚΕ στη Σαϊδόνα, στο πλαίσιο της επετειακής εκδήλωσης για την αντίσταση των Σαϊδονιτών στους κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους
