…συστηματική προπαγάνδα του καθεστώτος. Η δράση αυτών των ομάδων συνεχίζεται και κορυφώνεται κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής (1941-1944), με σημαντικότερη κοινωνικοπολιτική δύναμη το ΕΑΜ, ένα ευρύ λαϊκό μέτωπο που δεν είχε μόνο εθνικοαπελευθερωτικά χαρακτηριστικά, αλλά ως κύριος εκφραστής της εργατικής τάξης έθετε το αίτημα της λαϊκής κυριαρχίας. Παρά την προσπάθεια ενσωμάτωσης και τερματισμού του λαϊκού αγώνα, με τη συμφωνία της Βάρκιζας(1945) που όριζε την παράδοση των όπλων από το ΕΑΜ, οι αγωνιστές του ΕΑΜ αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τον αγώνα και το αίτημα για λαϊκή κυριαρχία δεν έσβησε κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949).
Μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου και την επικράτηση των φιλοβασιλικών και συντηρητικών δυνάμεων, γίνεται συντονισμένη προσπάθεια αφανισμού των αριστερών δυνάμεων από το μετεμφυλιακό αστικό κράτος και παρακράτος, με κορυφαίο παράδειγμα τη δολοφονία του Γ. Λαμπράκη, αγωνιστή της αριστεράς.
Ωστόσο, το κοινωνικό δυναμικό που βίωνε την πίεση όλων των παραπάνω, κατά περιόδους ξεσπά και βγαίνει στο δρόμο, συχνά αντιμετωπίζοντας μεγάλη καταστολή.
Το παρακράτος και ο στρατός, που το κράτος ενίσχυσε για την καταστολή της αριστεράς, ξεφεύγουν σταδιακά από τον έλεγχο του και ο στρατός κάνει πραξικόπημα στις 21 Απριλίου του 1967 και καταλαμβάνει την εξουσία με τη στήριξη της Αμερικής.
Η Χούντα των συνταγματαρχών προωθούσε εθνικιστικά ιδεώδη και αντικομμουνιστικές αντιλήψεις, εφάρμοζε φασιστική οργάνωση και πρακτικές (συλλήψεις, βασανιστήρια σε όσους την αμφισβητούσαν, λογοκρισία και περιορισμός των ελευθεριών), εξυπηρετώντας, παράλληλα, τα συμφέροντα της αστικής τάξης, τόσο της Ελλάδας όσο και της Αμερικής.
Το κύμα χιλιάδων συλλήψεων των πρώτων ημερών του καθεστώτος παρέλυσε τον οργανωτικό ιστό των οργανώσεων της αριστεράς και τις κατέστησε εντελώς ανίκανες να απαντήσουν.
Παρά την αδράνεια των πρώτων μηνών και ιδιαίτερα μετά το '69-'70 σχηματίζονται, κυρίως από διαφυγόντες πολιτικά καταζητούμενους, μικρές και ευέλικτες ομάδες που προσανατολίζονται στην τοποθέτηση βομβών σε σηµεία-σύµβολα του καθεστώτος (υπουργεία, αμερικανική πρεσβεία, δικαστήρια, φωτεινές επιγραφές) και τη ρίψη προκηρύξεων.
Όμως, οι πρώτες μαζικά εκφρασμένες “αντιρρήσεις” προς τη Χούντα προήλθαν από τη φοιτητική νεολαία, το '72.
Αν και τα αιτήματα αρχικά ήταν εντοπισμένα στο χώρο του πανεπιστημίου και την εντός αυτού καθημερινότητα και ελευθερίες, ήταν από μόνο του πολύ σημαντικό (και πρωτοφανές για τα δεδομένα της Χούντας) το γεγονός ότι οι φοιτητές ενεπλάκησα σε μαζικές διαδικασίες και αποχές από τα μαθήματα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις και σε διαδηλώσεις.
Στη Νομική πραγματοποιείται η πρώτη Συνέλευση Φοιτητών και στις 21 Φεβρουαρίου 1973 η σχολή είναι υπό κατάληψη ως απάντηση στη στρατολόγηση 137 φοιτητών που συμμετείχαν και πυροδότησαν τις κινητοποιήσεις.
Η κατάληψη λήγει αλλά τα αντανακλαστικά των φοιτητών για συνέχιση του αγώνα έχουν δημιουργηθεί. Οι φοιτητές συνειδητοποιούν τη δύναμή τους!
8 Νοέμβρη 1973: οι φοιτητές καταλαμβάνουν για τρίτη φορά τη Νομική. Ακούγεται για πρώτη φορά το σύνθημα «Κάτω η χούντα». Στις 14 Νοέμβρη συνεδριάζουν οι γενικές συνελεύσεις των σχολών του Πολυτεχνείου και αποφασίζουν κατάληψη. Υψώνεται η σημαία της εξέγερσης. Τα αιτήματα των φοιτητών δεν αφορούν πλέον μόνο την καθημερινότητα στο πανεπιστήμιο αλλά έχουν καθαρό αντικαθεστωτικό χαρακτήρα.
Ο αγώνας των φοιτητών αγκαλιάζεται από την κοινωνία και τα αιτήματα τους συμπυκνώνονται στο ηχηρό αντιδικτατορικό σύνθημα ΨΩΜΙ-ΠΑΙΔΕΙΑ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Το Πολυτεχνείο μετατράπηκε σε κέντρο αγώνα. Οργανώθηκαν ομάδες μαζικής παραγωγής και μοιράσματος χειρόγραφων προκηρύξεων, ομάδες έμπρακτης αλληλεγγύης (ιατρική περίθαλψη, διανομή φαγητού), καλέστηκαν φοιτητικές αλλά και μικτές συνελεύσεις, λειτούργησε ραδιοφωνικός σταθμός, έγιναν πορείες στο κέντρο της Αθήνας και όταν χρειάστηκε υψώθηκαν οδοφράγματα.
Όμως, δίνεται εντολή στις κρατικές δυνάμεις καταστολής να παρέμβουν. Το βράδυ της 17 Νοεμβρίου επίλεκτες δυνάμεις καταδρομέων και άρματα μάχης περικυκλώνουν το Πολυτεχνείο και παίρνουν θέσεις στα νευραλγικά σημεία της πόλης. Γύρω στις 2 το πρωί το άρμα ρίχνει την κεντρική πύλη... Ο στρατός και η αστυνομία διώχνουν βίαια τους φοιτητές και κάνουν συλλήψεις και δολοφονίες. Οι νεκροί είναι δεκάδες.
Το Πολυτεχνείο ήταν για τη χούντα η αρχή του τέλους της. Κλόνισε συθέμελα το καθεστώς. Το αποδιοργάνωσε και το οδήγησε στην τελική του φάση.
Ο Παπαδόπουλος ανατρέπεται. Τα ηνία αναλαμβάνει ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, που διηύθηνε μια δύναμη 500 βασανιστών, μαζί με την υποχρέωση απέναντι στη CΙΑ και τις ΗΠΑ να παίξει την τελευταία πράξη του.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν μάχονταν μόνο για την πτώση της Χούντας, αλλά αντιπάλευε τις βαθύτερες αιτίες που γεννούν τις δικτατορίες. Οι άνθρωποι που συμμετείχαν σε αυτήν αγωνίζονταν για εργατικά δικαιώματα και δικαιώματα της νεολαίας, πάλευαν ενάντια στις ιμπεριαλιστικές πολιτικές, πάλευαν για πραγματική ελευθερία.
Δεν ήταν η ανατροπή της χούντας το μόνο αίτημα της εξέγερσης. Ταυτόχρονα και ουσιαστικά, ο στόχος ήταν η ανατροπή ενός συστήματος που καταφεύγει σε χούντες, με στρατιωτικό ή άλλο ένδυμα. Ούτε το όνειρο των εξεγερμένων ήταν η αποκατάσταση μιας αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας του τύπου της μεταπολίτευσης, η οποία οδηγεί σε αυταρχισμούς, κρίσεις, αντιδημοκρατικές υποτροπές.
Επιπλέον, το Πολυτεχνείο κατάφερε να σπάσει το κλίμα της ηττοπάθειας και την καλά προπαγανδισμένη εικόνα της γενικής συναίνεσης και της κοινωνικής ειρήνης, υιοθετώντας ριζοσπαστικές κινηματικές πρακτικές, που έμεναν για χρόνια ανενεργές.
Με λίγα λόγια, απέδειξε ότι η δυναμική είσοδος του λαϊκού παράγοντα στο προσκήνιο μπορεί να ανατρέψει και τους πλέον συντριπτικά δυσμενείς πολιτικούς συσχετισμούς. Για το λόγο αυτόν, η εξέγερση του Νοέμβρη αποτελεί κίνδυνο για το κράτος και την κυρίαρχη ιδεολογία.
Έτσι, ήδη από τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια επιχειρήθηκε η απόκρυψη του ριζοσπαστικού και ανατρεπτικού πολιτικού της στίγματος και η μετατροπή της σε μια ακίνδυνη «γιορτή». Ωστόσο, τις φορές που αυτό δεν ήταν εφικτό, και το μήνυμα του Πολυτεχνείου αποτέλεσε έναυσμα για μαζικές κινητοποιήσεις με χαρακτηριστικά ρήξης, το κίνημα βίωσε τη βάρβαρη βιαιότητα των δυνάμεων καταστολής.
Αποκορύφωμα αυτής υπήρξαν οι δολοφονίες από τα ΜΑΤ του Κύπριου φοιτητή Ιάκωβου Κουμή και της νεαρής εργάτριας από το Περιστέρι, Σταματίνας Κανελοπούλου, στις 16 Νοέμβρη του 1980 και του δεκαπεντάχρονου μαθητή Μιχάλη Καλτεζά στις 17 Νοέμβρη του 1985.
Σήμερα, ο φετινός εορτασμός του Πολυτεχνείου πραγματοποιείται σε μια πρωτότυπη συγκυρία, μπροστά σε ένα σταυροδρόμι (και όχι σε ένα μονόδρομο που κάποιοι παρουσιάζουν) στο οποίο βρίσκεται η ελληνική κοινωνία. Υποταγή στο δρόμο της εξαθλίωσης και των μνημονίων ή οργάνωση του μαθητικού, φοιτητικού και λαϊκού κινήματος; Βαρβαρότητα ή κοινωνική απελευθέρωση; Σε αυτή την κατάσταση, ο Νοέμβρης της εξέγερσης έχει να μας δείξει πολλά. Γιατί ο Νοέμβρης του 73 πλανιέται ακόμα πάνω από τους δρόμους του αγώνα. Ανάβει τη φλόγα της εξέγερσης στις καρδιές χιλιάδων ανθρώπων και το σημαντικότερο των νέων.
Το πολυτεχνείο ζει μέσα από τους αγώνες των ανθρώπων που πιστεύουν ότι τα πράγματα μπορούν και πρέπει να πάνε αλλιώς. Μέσα από τους αγώνες των μαθητών, των φοιτητών, των ανθρώπων που δεν χωρούν μέσα σε αυτόν τον βάρβαρο κόσμο, μέσα σε αυτό το απάνθρωπο σύστημα που γεννάει χούντες, πολέμους, προσφυγιά, ανεργία, αδικία και εξαθλίωση, που έχει μετατρέψει τη Μεσόγειο σε υγρό τάφο ανήλικων παιδιών.
Το μαθητικό κίνημα που έχει συγκροτηθεί τους τελευταίους μήνες στην Καλαμάτα και όλη την Ελλάδα, εκτός από τους εκπαιδευτικούς του σκοπούς, έχει στόχο να πυροδοτήσει τον αγώνα για τη συνολική αλλαγή της κοινωνίας.
Γι’ αυτό και ακούγονται συνθήματα όπως «Στο δρόμο του αγώνα και της ανατροπής μαζί με το λαό και κάθε μαθητής» ή «Εδώ, εδώ μ’ αγώνα ταξικό γιατί εμείς δε ζούμε με 400 ευρώ». Η κάθε εποχή γεννάει τις δικές της ανάγκες και δημιουργεί τις δικές της προοπτικές. Το Πολυτεχνείο ήταν του καιρού του. Στην ουσία, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, το Πολυτεχνείο έθεσε ερωτήματα. Το τώρα καλείται να δώσει απαντήσεις. Η ιστορία επανέρχεται, στοιχειώνει και διεκδικεί. Πρέπει να δοθεί απάντηση στο σύγχρονο ολοκληρωτισμό με τον οργανωμένο λαό στο προσκήνιο των εξελίξεων.
Οι νέοι και οι νέες, οι εργαζόμενοι, οι καταπιεσμένοι πρέπει να πάρουν τις ζωές τους, τα όνειρα τους, το μέλλον τους στα χέρια τους. Άλλος δρόμος για την απελευθέρωση δεν υπάρχει. Πρέπει να ανηφορίσουμε με γνώση και με πράξη πάνω από τη σκλαβιά μας, ώσπου να βρει το φως το δρόμο του στην ανηφόρα της ψυχής μας, φέρνοντας στα ιδανικά του κόσμου που πεθαίνει, τα ιδανικά του κόσμου που γεννιέται. Στάχτη θα γίνεις κόσμε γερασμένε σου ναι γραφτός ο δρόμος της συντριβής και δεν μπορείς να μας λυγίσεις. Και να θυμάστε, ούτε με μνημόσυνα, ούτε με γιορτές, με αγώνες τιμάμε τους αγωνιστές!!
*μαθητής, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Σχολείων Καλαμάτας
Ομιλία στη συγκέντρωση του Νομαρχιακού Τμήματος της ΑΔΕΔΥ και πρωτοβάθμιων σωματείων, στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας
