Στη φώτο επάνω: φορτωμένα ζώα σε διάβαση μέσα από μονοπάτι τα πρώτα χρόνια της Ανεξαρτησίας
Από το 1830 που φτιάχτηκε από τους Γάλλους αυτός ο πρώτος αμαξιτός δρόμος Πύλου-Μεθώνης για πάρα πολλά χρόνια ΔΕΝ έγινε κάποιο άλλο αξιόλογο έργο και το οδικό δίκτυο της επαρχίας Πυλίας της Μεσσηνίας παρέμεινε άθλιο μέχρι τις μέρες μας!
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΌΣ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΩΣ «ΕΘΝΙΚΗ ΟΔΟΣ»
Σταδιακά πολύ ανέβαιναν εμπορικά τα λιμάνια του Νησίου (σημερινή Μεσσήνη) και της Καλαμάτας μετέπειτα πρωτεύουσας του Νομού Μεσσηνίας. Θεωρήθηκε αναγκαιότατη η χάραξη του δρόμου Καλαμάτας- Μεσσήνης- Πύλου- Μεθώνης που θα συνέδεε τις κωμοπόλεις με τα εξαγωγικά λιμάνια (από τα οποία θα έφευγαν αργότερα σε τεράστιες ποσότητες οι σταφίδες, τα σύκα και το λάδι) και με τον οποίο θα εξυπηρετούντο η παραγωγική βάση των επαρχιών Πυλίας, Μεσσήνης και Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας. Το 1853 θα ιδρυθεί και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο και προφανώς μια αναδυόμενη αστική τάξη πιέζει τις καταστάσεις. Επί βασιλείας του Όθωνα, εκδίδεται το υπ’ αριθμόν 17 ΦΕΚ της 12ης Ιουνίου 1857 (υπογραφές Αντιβασιλέων: ΒΟΥΛΓΑΡΗ και του Μεσσήνιου ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ), με το οποίο χαρακτηρίζονται επίσημα ως «ΕΘΝΙΚΉ ΟΔΌΣ» τα τμήματα από «Καλαμάτα εις Νησίον» και από «Νησίον εις Μεθώνην δια Πύλου»!
ΔΙΟΔΙΑ! ΜΙΑ ΛΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΤΕ…
Παρά ταύτα είναι πολύ δύσκολο να κατασκευαστεί. Εν τω μεταξύ ο Όθωνας εκθρονίστηκε το 1862 και η ΄Β Εθνοσυνέλευση της Αθήνας ανακήρυξε συνταγματικό Βασιλιά τον πρίγκιπα Γεώργιο Χριστιανό Γουλιέλμο Γλύξμπουργκ της Δανίας. Στις 12 Νοέμβρη του 1963 ο Γεώργιος ο Ά επισκέπτεται την Καλαμάτα και λίγο αργότερα και ο Μεσσήνιος Πρωθυπουργός, Αλέξανδρος Κουμουνδούρος ο οποίος έχει διαδεχθεί στην πρωθυπουργία τον Κωνσταντίνο Κανάρη. 10 χρόνια λοιπόν μετά το ΦΕΚ του 1857, το 1867, με ΔΙΑΤΑΓΜΑ του βασιλέως Γεωργίου του Ά, δεν προβλέπεται τίποτα για το τμήμα Μεσσήνης- Πύλου ενώ επιβάλλονται ΔΙΟΔΙΑ “επί τριετίαν” για το πρώτο και πιο σημαντικό για αυτούς τμήμα Καλαμών- Μεσσήνης! α) Για κάθε άλογο ή μουλάρι, με ή χωρίς φορτίο, με ή χωρίς ιππέα, 8 λεπτά. β) Για κάθε γαϊδούρι, 5 λεπτά. γ) Για κάθε βόδι προς εμπορία ή κρεουργία, 10 λεπτά. δ) Για κάθε πρόβατο, γίδα ή γουρούνι προς εμπορία ή κρεουργία και άλλα μικρά ζώα, 2 λεπτά. ε) Για κάθε δίτροχο ή τετράτροχο όχημα που σύρεται από ένα άλογο ή ένα μουλάρι, 10 λεπτά. ζ) Για κάθε δίτροχο ή τετράτροχο όχημα που σύρεται από δύο άλογα, 15 λεπτά, κτλ..
(*Σήμερα θεωρείται λογική η κατασκευή υπερσύγχρονού, λειτουργικού δρόμου με διόδια μέσω ΣΔΙΤ).
Στην εφημερίδα “Σάλπιγξ” 01-02- 1885 διαβάζουμε για το αδιάβατο του δρόμου, παρά τα υπέρογκα ποσά για τα διόδια: “Ο χειμών δριμύς και μετά μείζονος επιτάσεως επανελήφθη προ δέκα ήδη ημερών και διαρκεί τα ταχυδρομεία πάνω συνεχώς καθυστερούσιν, η συγκοινωνία κατέστην άγαν δυσχερής, η δε μόνη δημόσια οδός η άγουσα εις Μεσσήνην και Θουρίαν εκ των ελών και του βορβόρου εστί, κατά το πλείστον αδιάβατος, εν τούτοις ο λαός πληρώνει δια ταύτην υπέρογκα διόδια. Πλήρωνε μεθ’ υπομονής γνήσιε απόγονε των αρχαίων τούτης οικητόρων και ο Ιωβ αληθώς δύναται να διεκδικήσει εν τη τάξει των προγόνων σου δικαιώματα”!
Ο «ΠΑΛΑΙΟΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ» ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
Τα πράγματα για τον δρόμο παραμένουν στάσιμα μέχρι και τις 27-04- 1875 που αρχίζει για την Ελλάδα η χρυσή εποχή του γεννημένου στο Ναύπλιο, Χαριλάου Τρικούπη. Η πρώτη θητεία του Τρικούπη κρατάει μόλις μερικούς μήνες (μέχρι τις 15-10-1875) και αρχίζει πάλι η εναλλαγή των εκπροσώπων του μετέπειτα αποκαλούμενου «παλαιοκομματισμού»: Κουμουνδούρος- Δεληγιώργης, πάλι Κουμουνδούρος, πάλι Δεληγιώργης και πάλι Κουμουνδούρος εώς τις 26-05- 1877. Δυο χρόνια μετά, το 1879, ιδρύεται και το τραπεζικό γραφείο Ι.Φ. Κωστόπουλου που έμελλε να εξελιχθεί σε τεράστιο οικονομικό οργανισμό (βλπ. σημερινή Alpha Bank). Παρά ταύτα ο δρόμος ΔΕΝ προχωράει… Αντιθέτως οι κυβερνήσεις Τρικούπη δίδουν προτεραιότητα στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Πελοποννήσου. Όμως στις 15 Αυγούστου 1886 γίνεται στη Μεσσηνία, με επίκεντρο την περιοχή της Πυλίας, ισχυρότατος σεισμός (άνω των 7 ρίχτερ) με 326 νεκρούς και κοντά στους 1000 τραυματίες (Εφημ. «Η Ώρα»). Οι καταστροφές είναι ανυπολόγιστες. Σπίτια καταρρέουν και ολόκληρα χωριά ισοπεδώνονται. Προτεραιότητα έχουν οι επανακατασκευές των οικιών!
Στις 10-10-1892 ο Χαρίλαος Τρικούπης σχηματίζει την 6η κυβέρνησή του. Είναι ο εκφραστής της ιστορικής φράσης «Η Ελλάς θέλει να ζήσει και θα ζήσει»! Με τις οικονομικές του καινοτομίες αναπτύχθηκαν οι φυσικοί πόροι της χώρας, δημιουργήθηκε η σιδηροδρομική γραμμή Αθηνών-Καλαμών, ναυπηγήθηκαν 3 θωρηκτά, έγινε η τομή του Ισθμού της Κορίνθου και φτιάχτηκαν κάποιοι βασικοί δρόμοι της Πελοποννήσου. Όχι όμως και η Εθνική Οδός Καλαμάτας-Πύλου! Άντ’ αυτού φτάνει το 1891 στην Καλαμάτα ο σιδηρόδρομος! (*Στα τέλη του 1890 ο E. Rollin, εκπρόσωπος της εταιρείας που έχει αναλάβει την κατασκευή της γραμμής Μύλοι- Καλαμάτα, αντιμετωπίζει δυσκολίες και στις 17-12-1891 το Κράτος τον κηρύσσει έκπτωτο. Μέχρι την έκπτωσή του έχουν παραδοθεί σε προσωρινή κυκλοφορία τα τμήματα Μύλοι- Τρίπολη και Καλαμάτα- Διαβολίτσι. Με την έκπτωση μεταβιβάζονται τα δικαιώματα της εκμετάλλευσης της γραμμής στην εταιρεία ΣΠΑΠ (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς- Αθηνών- Πελοποννήσου)). Κατασκευάζεται η σιδηροδρομική γραμμή Καλαμάτας-Μεσσήνης ενώ καλλιεργείται η ελπίδα της σιδηροδρομικής σύνδεσης Κυπαρισσίας -Πύλου. Πράγμα όμως που δεν έγινε ποτέ!
Στα 1893, η παλατιανή κυβέρνηση του επί σειρά ετών βουλευτή Τριφυλίας *Σωτήρη Σωτηρόπουλου (βραχύβια- μόλις 5 μηνών) παγιοποιεί τα τοκοχρεολύσια των προηγούμενων δανείων του έθνους και υπογράφει δάνειο με τον αγγλικό οίκο Χάμπρο για 4.000.000 χρυσές λίρες και δένει το εθνικό εισόδημα στην υπηρεσία αυτού του δανείου. Έτσι η οικονομική τύχη της χώρας διαγράφεται μαύρη. Ο εντιμότατος Χαρίλαος Τρικούπης κάνει απόπειρα συμβιβασμού με τους δανειστές του έθνους, αλλά αυτοί τα θέλουν όλα δικά τους. Στις 10 Δεκεμβρίου του 1993 σε ομιλία του στη Βουλή λέει το περιβόητο «δυστυχώς επτωχεύσαμεν»!
(*Ο βραχύβιος Πρωθυπουργός Σωτήρης Σωτηρόπουλος είχε γεννηθεί στο Ναύπλιο αλλά στη συνείδηση του κόσμου εθεωρείτο Τριφύλιος (Μεσσήνιος), δεδομένου ότι παντρεύτηκε μικρός στα Φιλιατρά και εκλεγόταν επί σειρά ετών βουλευτής Τριφυλίας και το 1864 είχε αναλάβει το Υπουργείο Οικονομικών στην Κυβέρνηση Κανάρη, την οποία διαδέχθηκε ο Αλ. Κουμουνδούρος.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι επί Πρωθυπουργίας Σωτηρόπουλου το Υπουργείο Οικονομικών ανέλαβε ο μετέπειτα Πρωθυπουργός Δημήτριος Ράλλης (5 φορές: Απρίλης- Σεπτέμβρης του 1897, Ιούνιος-Δεκέμβριος 1903, Ιούνιος-Δεκέμβριος 1905, Ιούλιος- Αύγουστος 1909, Νοέμβριος 1920 – τέλη Ιανουαρίου 1920). Οι Ράλληδες ήταν μια πλούσια οικογένεια Φαναριωτών με πολλούς συναισθηματικούς και οικονομικούς δεσμούς με την Μεσσηνία. Γόνος της οικογένειας αυτής θα είναι και ο Περικλής Ράλλης που διέθετε σταφιδώνες στην περιοχή της Κορώνης, εκλεγόταν βουλευτής Μεσσηνίας με το Λαϊκό Κόμμα και χρημάτισε 3 φορές Υπουργός Εσωτερικών: Μάρτιος- Σεπτέμβριος 1935, τέλη Σεπτεμβρίου- Οκτώβριος 1935 και από τις 3 Ιανουαρίου 1945- 21 Φεβρουαρίου 1945. Από τις 3 Ιανουαρίου έως τις 4 Ιανουαρίου 1945, ήταν και υπηρεσιακός υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Λίγους μήνες πριν το θάνατό του υπέγραψε και τη συνθήκη της Βάρκιζας).
ΣΤΑ 1894 Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ «ΠΥΛΟΥ-ΜΕΘΩΝΗΣ»… “ΑΝΕΥ ΟΥΔΕΜΙΑΣ ΕΠΙΒΛΕΨΕΩΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΕΩΣ”
Στην εφημερίδα “Ευνομία” στις 30-11-1894 διαβάζουμε από τον ανταποκριτή: “Την παρελθούσαν Δευτέραν απεβίωσε ενταύθα η Μαγδαληνή, σύζυγος του πρώην Δημάρχου κ. Επαμεινώνδα Κυπαρίση. Η κηδεία της εγένετο δημοτελής, πλήθους πολλού παρακολουθησέντος και προσελθόντων πολλών ιερέων εκ των πέριξ χωρίων. Η μακαρίτις ήτο αγαθή και καλλίστη σύζυγος και μήτηρ, νεαρά δε την ηλικίαν έτι, αλλά νόσος αδησώπητος την κατεβίβασεν εις τον τάφον προώρως. Λόγους επικηδείους εξεφώνησαν οι φοιτηταί κ.κ. Α. Γιαννόπουλος και Ιω. Μαγκανάρος, οίτινες συνεκίνησαν μέχρι δακρύων το παριστάμενον πλήθος. –Επίσης απεβίωσε και ο υπερεκατοντούτης αγωνιστής Μαρίνης Ματσούκας, λείψανον της μεγάλης γενιάς του 1821 όστις μέχρις εσχάτων διετήρει πλήρεις τας αισθήσεις του και πολλά ανέκδοτα του ιερού αγώνος διηγείτο.
–Οι αρμόδιοι δέον να λάβωσι ταχίστην πρόνοιαν δια την οδόν Πύλου-Μεθώνης η οποία άνευ ουδεμίας επιβλέψεως και συντηρήσεως ολοσχερώς καταστρέφεται καίτοι δι΄αυτήν εδαπανήθησαν ουκ ολίγαι χιλιάδες δραχμών…”! Με λίγα λόγια, λεφτά που προορίζονταν για τη συντήρηση και επίβλεψη του δρόμου κατέληξαν στις τσέπες των “ημετέρων”.
Η ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΚΑΙ ΤΟ «ΣΤΑΦΙΔΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ»
Ο βασικός λόγος της χρεοκοπίας της χώρας το 1893 ήταν η πτώση στο εμπόριο της σταφίδας! Αυτού του κύριου εξαγωγικού προϊόντος. Ενώ η αγγλική αγορά, όπου χρησιμοποιούνταν η σταφίδα για την κατασκευή της παραδοσιακής πουτίγκας ήταν σταθερή, η απορρόφηση της σταφίδας από τη Γαλλία, όπου χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή οίνων λαϊκής κατανάλωσης, είχε ημερομηνία λήξεως, εφόσον οφειλόταν στην καταστροφή των γαλλικών αμπελώνων από τη φυλλοξήρα. Η ανάκαμψη των γαλλικών αμπελώνων από την ασθένεια είχε ως αποτέλεσμα να κλείσει απότομα η γαλλική αγορά και οι συνέπειες αυτού του γεγονότος ήταν καταστροφικές για τη χώρα, εφόσον υπήρχε ένα μόνιμο ετήσιο πλεόνασμα στην παραγωγή κορινθιακής σταφίδας το οποίο ήταν αδύνατον να καταναλωθεί. Ξεσπάνε αντιδράσεις στην ύπαιθρο, επιθετικές ενέργειες εναντίον φοροεισπρακτόρων και κρατικών υπαλλήλων, συλλαλητήρια και ψηφίσματα και αναφορές προς την Κυβέρνηση, τη Βουλή, το Βασιλιά… Ο αγώνας των σταφιδοπαραγωγών την περίοδο της πρώτης αυτής κρίσης ξεφεύγει από τα πλαίσια μιας πάλης των τάξεων, έτσι όπως θα διαμορφωθεί εν τέλει πολύ αργότερα, την περίοδο του Μεσοπολέμου! Οι διαφορές τώρα αρχικά, δεν απορρέουν από τα ταξικά συμφέροντα, αλλά από τα επί μέρους συμφέροντα των διαφόρων σταφιδοπαραγωγικών επαρχιών, τα ιδιαίτερα αιτήματα των οποίων υποστηρίζονται από μια κάθετη συσπείρωση του κοινωνικού συνόλου της κάθε περιοχής.
Οι εξαγωγές στη Γαλλία λίγο πριν κλείσει η Γαλλική αγορά (Εφημερίδα "Σάλπιγξ" 14-04-1893)
Η ιστορική όμως αυτή συγκυρία κατά την οποία αφενός επλήγησαν οι σταφιδοπαραγωγικές περιοχές της Νοτιοδυτικής Πελοποννήσου και αφετέρου προέκυψε μια τεράστια προσφορά εργασίας στις Η.Π.Α. στα τέλη του 19ου αιώνα, δημιούργησε ένα τεράστιο ρεύμα μετανάστευσης από την Ελλάδα προς τον Νέο Κόσμο. Η πλειονότητα των ελλήνων μεταναστών είναι νεαρής ηλικίας αγρότες και μικροϊδιοκτήτες. Η πιο παραγωγική δύναμη της περιοχής φεύγει! Επιβιβάζεται και στην απευθείας ατμοπλοϊκή γραμμή που ξεκινάει από την Καλαμάτα για την Νέα Υόρκη! Στις σταφιδοπαραγωγικές περιοχές της Πυλίας και της ευρύτερης Μεσσηνίας επικρατεί φτώχεια και ερήμωση! Η υπόθεση δημιουργίας του δρόμου -που εάν είχε γίνει θα διευκόλυνε την επικοινωνία της υπαίθρου με τα πλησιέστερα ημιαστικά κέντρα και θα μετρίαζε την κρίση- δυστυχώς εγκαταλείπεται…
Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΠΥΛΟΥ ΜΟΝΟ ΜΕ ΑΤΜΟΠΛΟΙΑ
Χαρακτηριστικό της παντελούς έλλειψης οδικού δικτύου στις αρχές του 20ου αιώνα είναι η εξ ανάγκης προσέγγιση των θαλασσινών κωμοπόλεων της Πυλίας: Πύλος, Μεθώνη, Κορώνη , με ατμόπλοια! Και τα συμφέροντα των ατμοπλοϊκών εταιρειών για να μη προχωρήσει γρήγορα η κατασκευή ενός δρόμου, ήταν μεγάλα!
Με ένα τέτοιο ατμόπλοιο επιστρέφει στις 2 Αυγούστου 1908 στη γενέτειρά του με τα δύο πρώτα του αργυρά μετάλλια στο ύψος και στο μήκος άνευ φοράς από την Ολυμπιάδα του Λονδίνου (θα ακολούθούσαν το χρυσό και το χάλκινο της Στοκχόλμης το 1912) και ο Ολυμπιονίκης Κωστής Τσικλητήρας: “… Περί την 8ην μ.μ. ώραν κατέπλευσε το ατμόπλοιον όπερ πλείστοι πυροβολισμοί υπεδέχθησαν και πλείσται λέμβοι εξήλθον σημαιοστόλιστοι αίτινες παραλάβουσαι τον Ολυμπιονίκην εν τω μέσω βεγγαλικών φώτων έφερον αυτόν προς την αποβάθραν. Πλείστα βεγγαλικά και άλλα πυροτεχνήματα εκάησαν, όλος δε ο κόσμος φρενιτιωδώς εζητωκραύγαζε…»!
Κάτω: Διαφήμιση παλιάς ατμοπλοϊκής εταιρείας με δρομολόγια για Κορώνη, Πύλο, Μαραθούπολη, Κατάκολο κλπ.
Η ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΙΜΗ “ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ” ΤΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΔΡΟΜΟ
«ΚΑΙ ΤΙ ΑΛΛΟ ΣΑΣ ΕΖΗΤΗΣΑΝ ΟΤΕ ΠΕΡΙΟΔΕΥΕΤΕ ΚΑΙ ΕΖΗΤΕΙΤΕ ΤΗΝ ΨΗΦΟΝ ΑΥΤΏΝ; ΔΡΟΜΟΝ, ΔΡΟΜΟΝ, ΔΡΟΜΟΝ…» (1911)
Σε άρθρο της εφημερίδας «Σκρίπτ», απευθυνόμενο από το χωριό Γκρούστεσι (σημερινό όνομα: Χαραυγή) προς τους τότε βουλευτές Μεσσηνίας, εκφράζονται οι αφάνταστες δυσκολίες, οι μεγάλες ανάγκες και ο πόθος των κατοίκων της Πυλίας για το δρόμο: “Δια τους κ. βουλευτάς Πυλίας, Γκρούστεσι (Βουφράδος), 1η Απριλίου 1911 – Κάθ’ εκάστην βλέπομεν να γίνεται συζήτησις εις την Βουλήν υπό των ενδιαφερομένων βουλευτών και δη κατά την 25η παρελθόντος μηνός υπό τον κ. Παπαλουκά, τον οποίον από καρδιάς συγχαίρομεν, δια την άθλιαν κατάστασιν της συγκοινωνίας των επαρχιών των. Μόνον οι κ. βουλευταί Πυλίας δεν συγκινούνται προ της τοιαύτης καταστάσεως της επαρχίας των, αν και πολλάκις εκινδύνευσαν να πνιγώσιν εις τους άνευ γεφυρών ποταμούς της επαρχίας των, κατά την προς άγραν ψήφων περιοδείας των. Και βουλευταί Πυλίας και βουλευταί Μεσσηνίας δεν γνωρίζετε την συγκοινωνίαν των επαρχιών σας; Δεν γνωρίζετε τους άνευ γεφυρών ποταμούς αυτών; Δεν ενθυμείσθε που διερχόμενοι αυτούς εκινδυνεύσατε να πνιγείτε; Δια το όνομα του Θεού! Ενθυμηθείτε την αθλιεστάτην κατάστασιν της συγκοινωνίας της επαρχίας Πυλίας και φωνάξατε και ενεργήσατε ό,τι δει, προς διόρθωσιν αυτής, μήπως επανερχόμενοι ενταύθα και διερχόμενοι δια των ποταμών, σας ωθήσει καμιά αόρατος χείρ εντός αυτών, διά να αποπλύνεται την αδιαφορίαν ήν δεικνύετε προς τας επαρχίας σας! Ίσως απαντήσητε ότι ΔΕΝ υπάρχουσι χρήματα. Μάλιστα, δεν υπάρχουν χρήματα για να κατασκευασθεί η οδός Βελίκας- Πύλου, διότι απαιτούνται πολλά. Δεν υπάρχουν όμως 2-3 χιλιάδες δραχμάς να κατασκευασθεί η γέφυρα του ποταμού “Καρυά” εις τον οποίον πνίγονται κατ’ έτος πολλοί άνθρωποι εκ της επαρχίας σας, δη εκ του δήμου Βουφράδος; ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΈΛΛΗΝΕΣ ΑΥΤΟΊ; ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΜΕΣΣΉΝΙΟΙ; ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΠΎΛΙΟΙ; ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΕΠΊ ΤΈΛΟΥΣ ΨΗΦΟΦΌΡΟΙ;;; Ή διότι, ασχολούμενοι προς εξοικονόμησιν των προς το ζειν, αναγκαίων, δεν διαμαρτυρήθησαν αρμοδίως, νομίζετε ότι δεν έχουσιν ανάγκην τοιούτων μικρώνι ζητημάτων; Και τι άλλο σας εζήτησαν ότε περιοδεύετε και εζητείτε τη ψήφον αυτών; ΔΡΌΜΟΝ, ΔΡΌΜΟΝ, ΔΡΌΜΟΝ! Και γέφυρας διότι επνίγημεν! Και βουλευταί, αν τώρα ότε έχει ανατείλει ο αστήρ της ανορθώσεως δεν ίδωμεν και ημείς έναν δρόμον ή τουλάχιστον μίαν γέφυραν, ΠΌΤΕ ΘΑ ΤΑ ΊΔΩΜΕΝ; Υψώσατε φωνής υπέρ των πασχόντων επαρχιών σας και αν δεν ακουσθεί η φωνή σας υπό των αρμοδίων, θα ακουσθεί υφ’ ημών και θ’ ανακουφισθώμεν, νομίζοντες ότι δεν μας ενθυμείστε μόνον όταν είναι παραμονή εκλογών! Ο Φιλάνθρωπος».
Έρευνα: Ηλίας Ε. Καραμπάτσος, συγγραφέας των βιβλίων: «Χίλια χωριά στη δίνη του χρόνου» και «Η σταφιδική εξέγερση του 1935 – Ο ατέρμονος Μεσοπόλεμος της αγροτιάς»
Η πρώτη συνέχεια την Τρίτη 2 Ιούλη 2019
