Όποιος «πιάνει στο στόμα του», στο μικρόφωνό του, στην κάμερά του και στο μολύβι του τα παιδιά, κάθε άλλο παρά άδολος δεν πρέπει να θεωρείται;
Το αθώο και άδολο των παιδιών φανερώνει ακριβώς τον δόλο και την εκούσια ή ακούσια «πονηρία» όσων ενηλίκων τα χρησιμοποιούν.
Ας μη μας ξαφνιάζει και ας μη μας φαίνεται ακραία αυτή η άποψη ότι η επικοινωνιακή χρήση των παιδιών δεν μπορεί να είναι για καλό.
Το παιδί δεν έχει καμία σχέση με τον ενήλικα, ο οποίος αν και ήταν κάποτε παιδί, βρίσκεται πλέον σε άλλη συνδιαλλαγή με την κοινωνία.
Αφενός, η παιδική σκέψη και ψυχολογία δεν μπορούν να εξισωθούν με αυτή των ενηλίκων, συνεπώς η αστοχία, η εκμετάλλευση, ενδεχομένως και η κακοποίηση – υπάρχουν πολλές νέες μορφές πνευματικής, κοινωνικής, ψυχικής και συναισθηματικής «κακοποίησης» πλέον - θα πρέπει να θεωρούνται δεδομένες.
Αφετέρου, το παιδί που χρησιμοποιείται επικοινωνιακά από τον ενήλικα κινδυνεύει κυριολεκτικά, λόγω των νέων τεχνολογιών, των λογισμικών κ.λπ. με τεράστιες δυνατότητες που όση φαντασία κι αν έχουμε δεν μπορούμε να προβλέψουμε με πόσους τρόπους θα το βλάψουν στο μέλλον.
* * *
Υπάρχουν απόψεις που θεωρούν πως τα παιδιά δε θα πρέπει καθόλου να συλλαμβάνονται από κάμερες, πόσο μάλλον να δημοσιεύονται «τυχαία», ή με πρωτοβουλία των γονέων και κηδεμόνων τους στο διαδίκτυο.
Αν η τεχνολογία μας οδηγεί με γρήγορα βήματα σε άγνωστα μονοπάτια, οι κακόβουλοι συνάνθρωποί μας κινούνται προς τα εκεί τρέχοντας.
Και φυσικά, είναι κοινός τόπος πως ακόμη και τα παιδιά «επαγγελματίες» του θεάματος, ηθοποιοί, μοντέλα κλπ. δεν είναι δυνατόν να έχουν την ζωή ενός παιδιού.
Ακόμη, υπάρχει η άποψη ότι όλα τα «παιδικά» θεάματα και αναγνώσματα δεν είναι κατάλληλα για παιδιά.
Ο κόσμος των παιδικών έργων είναι πάντα μια «βιομηχανία», συνεπώς, δεν μπορεί παρά να υποπίπτει στα προβλήματα που χαρακτηρίζουν κάθε «βιομηχανία», που κατ’ αρχήν θέτει σε προτεραιότητα το κέρδος.
Μπορούμε, άραγε, να αφήσουμε κάποια περιθώρια εφησυχασμού;
* * *
Παρ’ όλα αυτά η καθημερινότητά μας είναι γεμάτη με παιδιά που χρησιμοποιούνται για εκδηλώσεις, πολιτικές φιέστες και άλλες σκοπιμότητες, παραδομένα στη δημοσιότητα νομότυπα από γονείς, κηδεμόνες, ιδρύματα και φορείς.
Παρ’ όλα αυτά δεν θα βρει κανείς πλέον ούτε ένα παιδί που με κάποιον τρόπο να μην βρίσκεται δημοσιευμένο κάπου στο διαδίκτυο, σε κάποια σχολική, εξωσχολική ή άλλη παράσταση, εκδήλωση, θέαμα κλπ.
Παρ’ όλα αυτά, πλέον τα παιδιά χρησιμοποιούνται και για εκπομπές και άλλες παραγωγές, κατά συρροήν.
Και φυσικά, χρησιμοποιούνται σωρηδόν σε ρεπορτάζ, ειδήσεις και άλλα «ενημερωτικά» προγράμματα με κάθε ευκαιρία.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η εκμετάλλευση των παιδιών γίνεται εν αγνοία των γονέων – κηδεμόνων, υπάρχουν και περιπτώσεις που τους έχει ζητηθεί ακόμη και να υπογράψουν τη συμμετοχή των παιδιών σε διαδικασίες δημόσιας προβολής.
Όμως πρέπει να μπούμε πιο βαθιά στο ζήτημα, από τα κανονιστικά και ηθικά πλαίσια που αφορούν τον κόσμο των ενηλίκων.
Η δημόσια έκθεση είναι μια κατασκευασμένη κατάσταση για τον νέο άνθρωπο και ουδεμία φυσική σχέση έχει με την ψυχοπνευματική ανάπτυξή του.
Ας μη μας μπερδεύει το εξαιρετικά σύνθετο επικοινωνιακό τοπίο που έχουμε φτιάξει. Δεν είναι όλα «ρόδινα».
* * *
Επιτρέψτε μου, όμως να σταθώ λίγο στο ειδικότερο φαινόμενο των «κυνηγών ‘μαργαριταριών’»:
Είναι άραγε σοβαρό πρόβλημα να μπερδεύουν τα παιδιά τα Χριστούγεννα με το Πάσχα και τη λαμπάδα με τον Άγιο Βασίλη;
Να αξιώνεις από ένα παιδί να ξέρει στα εφτά του χρόνια κάποιες βασικές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις έχει μια παιδευτική αξία, αλλά όχι πρωτεύουσα.
Στα πρώτα σχολικά χρόνια προέχει να αποκτήσει το παιδί την ικανότητα να συγκεντρώνεται, να πειθαρχεί και να κατανοεί τη μαθησιακή διαδικασία.
Έτσι, θα εφοδιαστεί με ό,τι χρειάζεται για να μαθαίνει στα επόμενα χρόνια της ζωής του και όχι μόνο εντός του σχολείου. Σε όλη του τη ζωή.
* * *
Οι δημοσιογράφοι, ο συστημικός κωμικός και όποιος άλλος κρίνει αναγκαίο να εκθέσει τα παιδιά για να δείξει πως δεν έχουν παιδεία, να βγάλει γέλιο κ.λπ. είναι υπαρκτά πρόσωπα. Έχουμε πλέον σύγχρονους «γελωτοποιούς» που χρησιμοποιούν παιδιά γι’ αυτό.
Ακόμη και σε «παιδικές εκπομπές» τα βλέπουμε με – υποτίθεται – παρουσιαστές «γνώστες», που, φυσικά, δεν έχουν κανένα σοβαρό παιδαγωγικό έρεισμα, παρά μόνο τις «πλάτες» της κατασκευασμένης δημοσιότητάς τους.
Είναι οι «ζόμπι» «τηλεπαρουσιαστές», που η έλλειψη δημιουργικότητας και παιδαγωγικής φαντασίας, τους έχει ωθήσει στον πλέον αρνητικά εννοούμενο «δημοσιοϋπαλληλισμό». Προσφέρουν υπηρεσίες αμφιβόλου ποιότητας για παιδιά στη χώρα, που όμως μπορούν και διαχέουν στην «αγορά», ακριβώς λόγω του ανεπτυγμένου «υπαλληλισμού» τους αυτού.
Αποκαλώ, αγαπητέ αρχισυντάκτη «ζόμπι», ότι είναι πνευματικά νεκρό, χωρίς φαντασία, χωρίς κανέναν ενθουσιασμό να εμπνέει στις παιδικές ψυχές, αλλά κινείται ανάμεσά μας, χάρη στην κατασκευασμένη δημοσιότητα, την ανταλλακτική επικοινωνία, την πληρωμένη προώθηση, όλα τα δεινά, δηλαδή, του σύγχρονου καθημερινού, λαϊκού πνευματικού πολιτισμού μας.
Τί να υποθέσουμε για τα πρόσωπα αυτά;
Ότι ενδιαφέρονται για καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά μας; Για μια καλύτερη κοινωνία;
Ότι είναι αρνητές του κινδύνου των παιδιών από τη δημόσια έκθεση;
Ότι είναι αφελείς και πιστοί στο λειτούργημα του δημοσιογράφου, εργαζόμενοι;
Αγαπητέ αρχισυντάκτη, αφελείς θα είμαστε εμείς αν σταθούμε σε τόσο απλοϊκές εκδοχές.
Το ζήτημα της επικοινωνιακής χρησιμοποίησης των παιδιών προφανώς είναι πολύ πιο σύνθετο και έχει πολλές προεκτάσεις.
Έχει προεκτάσεις που αφορούν τη συνήθη ανοχή και άγνοια της κοινωνίας μας για πολλά θέματα.
Έχει προεκτάσεις που αφορούν ακόμη και τα κανονιστικά κενά, που δεν δίνουν τη δυνατότητα υπεράσπισης με τρόπο ρητό και αδιάβλητο του δικαιώματος που έχει ο καθένας μας στη μη έκθεση σε ψηφιακά αρχεία που μπορούν να διακινηθούν ελεύθερα.
Έχει προεκτάσεις που αφορούν την ψευδαίσθηση πως η επικοινωνία είναι αυτό που φαίνεται και όχι μια επικοινωνία πρωτίστως σκοπιμοτήτων και επιλογών.
* * *
Τελευταία, αγαπητέ αρχισυντάκτη, όλο και πιο πολύ, ο εμπορικός κόσμος εκμετάλλευσης των παιδιών, οι «ζόμπι» επαγγελματίες, επιδίδονται σε παραγωγή «ζόμπι» προϊόντων: από θεατρικές παραγωγές που ταξιδεύουν στη χώρα, έως εκδόσεις βιβλίων, ιστοριών και ό,τι μπορείτε να φανταστείτε και πάλι για την «αγορά» όλης της χώρας.
Συναντούμε εμείς οι παιδαγωγοί πολλές φορές «εκπαιδευτικά» υλικά, ιστορίες και παραμύθια, προφανούς πνευματικής ένδειας, από συγγραφείς χωρίς έμπνευση και σε κάποιες περιπτώσεις, χωρίς καν τα βασικά προσόντα.
Συναντούμε, δηλαδή και «ζόμπι» εκπαιδευτικά βιβλία. Σε μια πολύ απρόσμενη περίπτωση απώλειας έμπνευσης, μάλιστα, είδαμε πρόσφατα ένα «ζόμπι» παραμύθι, να θεωρείται δημόσιο αγαθό που θα πρέπει «δημοσία δαπάνη» να διανεμηθεί σε όλους τους μαθητές της χώρας.
Γεμίζουμε καθημερινά με παιδικά έργα «νεκρά» από έμπνευση, νεκροζώντανα στα κανάλια της αγοράς, να κυκλοφορούν ανάμεσά μας.
Γεμίζουμε καθημερινά από «επαγγελματίες» και «καλλιτέχνες» που ρουφούν ανεξέλεγκτα την ενέργεια των παιδιών μας μπροστά στις κάμερες, τα θεάματα και τα αναγνώσματα.
Γεμίζουμε καθημερινά από κάθε λογής επικοινωνιακές εκμεταλλεύσεις, προγράμματα, εκπομπές, φιέστες, εκδηλώσεις, ό,τι μπορείτε να φανταστείτε που θέτουν στο στόχαστρο τα παιδιά μας χρησιμοποιώντας τα ως προϊόντα ή ως αποδέκτες προϊόντων.
Ποιος, άραγε, διαφωνεί πως τα παιδιά μας πρέπει να «γλιτώσουν» από όλα αυτά, όπως λέει και το τραγούδι, πως πρέπει να τα «υπερασπιστούμε», για να «υπάρχει ελπίδα»;
Καλή Χρονιά και πάλι
Η παραπαιδαγωγός
