Ο ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Σακελλάριος έγραψε βιβλία με τίτλους:  <<  Ποιήματα >>, << Τηλέμαχος και Καλυψώ >>, << Αρχαιολογία >>, << Περιήγησις του νέου Αναχάρσιδος εις την Αθήνα >>. Στη βιβλιοθήκη του στη γενέτειρά του στην Κοζάνη,  υπάρχουν χειρόγραφα κι άλλων έργων. Ένα δείγμα γραφής του: <<  Σαν ένας  άκρως φθισιών  οπόταν κινδυνεύει / και της ζωής του η λαμπάς ν’ αποσβεσθεί κοντεύει //. Αν  κ’ η ζωή του παντελώς να είν’  απελπισμένη /  παντού βοήθειαν ζητεί, ιατρικόν προσμένει //. Ο Ιωάννης Βηλαράς  στάθηκε οδηγός του Σολωμού. Έχει τα χαρακτηριστικά της αστικής τάξης η ποίησή του και την αξιοποιεί για τη δημιουργία του νεοελληνικού λυρισμού. Αποφασιστικό στοιχείο αποτελούν και οι αγώνες του για τη δημοτική γλώσσα. Δείγμα γραφής :  ΑΝΟΙΞΗ << Η γλυκύτατη Άνοιξη με τ’  άνθη στολισμένη / ροδοστεφανωμένη τη γη γλυκοτηράει //. Κι η γη τη χλόη ντύνεται /  τα δάση της ισκιώνουν/  τα κρύα χιόνια λιώνουν / ο ουρανός γελάει //. […]  Στ’ αγκαθερό τριαντάφυλλο /  γλυκολαλάει  τ’  αηδόνι / το ξένο χελιδόνι /ταιριάζει τη φωλιά //. 

    Ορόσημο η παρουσία του Κοραή στον ελληνικό διαφωτισμό. Ζώντας επί μακρόν στο Παρίσι ήταν αδύνατο να μη συναντηθεί με το καμίνι των μεγάλων ιδεών. Αστέρας πρώτου μεγέθους και στοχαστής  πέθανε με τη λέξη δημοκρατία στα χείλη του. Χτύπησε με κοφτερό λόγο τον σκοταδισμό στην Ελλάδα, δυσαρέστησε το αρχοντολόι και δεν φοβήθηκε να τα βάλει με τον Καποδίστρια για τη μονοκρατορία του. Το θέατρο επίσης στάθηκε αρωγός  του ελληνικού διαφωτισμού. Έδωσε αρκετά για τον εθνικό φρονηματισμό και τα παροικιακά θέατρα  με καλά έργα στο Βουκουρέστι και στην Οδησσό κράτησαν άγρυπνο το πνεύμα του λαού. Πολλοί φλογεροί νέοι στη Βλαχία και στην κεντρική Ευρώπη  χρησιμοποίησαν το θέατρο ως στοιχείο  του νεοελληνικού διαφωτισμού.  Και ο τύπος από κοντά ήταν άλλο ένα στήριγμα στον αγώνα των Ελλήνων.  Η  << Εφημερίδα >> στη Βιέννη κλείστηκε  γιατί υποστήριξε το έργο του Ρήγα. Στο Παρίσι   βγαίνουν  τα  περιοδικά  η  << Αθηνά >> και η << Μέλισσα >>. Στη Βιέννη  ο << Λόγιος Ερμής >>. Άνθιμος Γαζής, Α. Κοραής, Φαρμακίδης, Νικολόπουλος πέρασαν από τις σελίδες τους. Σολωμός και Κάλβος στιγματίζουν ανεξίτηλα τους χάρτες των οριζόντων της ποίησης. Με εσωτερική φλόγα που καίει άσβεστη μέσα τους φωταγωγούν με τους στίχους τους τη σκοτεινή πλευρά του κοινωνικού χάους και το κάνουν ορατό. Πατριάρχης και κορυφαίος  του ευρωπαϊκού λυρισμού ο Σολωμός, πρωτότυπος και εμπνευσμένος από τον αγώνα του ΄21 ο Κάλβος ανέβασαν στα ύψη την νεοελληνική ποίηση των αρχών του 190υ αιώνα. Καθισμένοι μαζί στο ίδιο τραπέζι με τους Γκαίτε, Σέλλευ, Φόσκολο, Μαντζόνι, Μπάιρον, Σίλλερ.   

       Η πορεία του νεοελληνικού διαφωτισμού μπορεί να θαλασσοδάρθηκε στην τρικυμία ώσπου να φτάσει στο αποκορύφωμά του στην επανάσταση, αλλά έφτασε. Επική καθαυτή η πορεία του άφησε το στίγμα της. Μετά έρχεται η κάμψη για αρκετό καιρό.  Αργότερα πολύ αργότερα στο τελευταίο τέταρτο του  19ου αιώνα το άνθος τους στοχασμού πάλι θα βλαστήσει.

    ellinikoxronografima.blogspot.gr