Στην Καινή Διαθήκη διατυπώνεται με σαφήνεια ότι ἡ Μητέρα τού Ιησού Χριστού ήταν παρθένος (Ματθ. 1:18, 23, 25.), έτσι ο Κύριός μας έχει έναν αιώνιο ουράνιο Πατέρα δίχως μητέρα· και γεννήθηκε μέσα στο χρόνο από τη Μητέρα του δίχως πατέρα. Αυτή η πεποίθηση στην Παρθενική Γέννηση όμως δεν μειώνει καθόλου την τέλεια ανθρώπινη φύση τού Χριστού. Αν και ή μητέρα ήταν Παρθένος, έγινε μια πραγματική ανθρώπινη γέννηση ενός πραγματικού και γνησίου ανθρώπινου βρέφους. Όμως γιατί η γέννησή Του ως ανθρώπου θα έπρεπε να έχει πάρει αυτή την ιδιαίτερη μορφή; Σ' αυτό ίσως θα μπορούσε να δοθεί ως απάντηση το γεγονός ότι η παρθενία της Μητέρας εξυπηρετεί την μοναδικότητα τού Υιού. Αυτό γίνεται με τρείς στενά συνδεδεμένους τρόπους.
Πρώτον, το γεγονός ότι ὁ Χριστός δεν έχει επίγειο πατέρα σημαίνει ότι είναι στραμμένος πάντα προς την ουράνια καὶ αιώνια προέλευσή του. Το παιδί τής Μαρίας είναι αληθινά άνθρωπος μέσα στην ιστορία, αλλά καὶ πέρα ἀπὸ την ιστορία. Ἡ γέννησή του από μια παρθένο τονίζει το ότι ἂν καὶ περιχωρούμενος είναι επίσης υπερβατικός. Αν καὶ τέλειος άνθρωπος είναι καὶ τέλειος Θεός.
Δεύτερον, το γεγονός ότι η Μητέρα τού Χριστού ήταν παρθένος δείχνει ότι ἡ γέννησή του πρέπει ν᾿' αποδοθεί με μοναδικό τρόπο σέ θεία πρωτοβουλία. "Αν καὶ είναι τέλειος άνθρωπος, ή γέννησή του δὲν ήταν το αποτέλεσμα τής σεξουαλικής ένωσης ανάμεσα σ' έναν άντρα καὶ μια γυναίκα, αλλά ήταν μ' ένα τρόπο ιδιαίτερο το άμεσο έργο τού Θεού.
Τρίτον, ἡ γέννηση τού Χριστού ἀπὸ μια παρθένο υπογραμμίζει ότι ἡ Ενσάρκωση δὲν έχει καμιά σχέση με τη δημιουργία ενός νέου ανθρώπου. Όταν γεννιέται ένα παιδί ἀπὸ δυο ανθρωπίνους γονείς με το συνηθισμένο τρόπο υφίσταται μια καινούργια ύπαρξη. ᾿Αλλά το πρόσωπο του ενσαρκωμένου Χριστού δὲν είναι άλλο ἀπὸ το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Επομένως, στη γέννηση του Χριστού δὲν άρχισε να υφίσταται ένα νέο πρόσωπο, αλλά το πρόσωπο του Υιού του Θεού που προϋπήρχε άρχισε τώρα να ζει όχι μόνο με θεϊκό αλλά καὶ με ανθρώπινο τρόπο ύπαρξης.
Έτσι ἡ Παρθενική Γέννηση αντανακλά την αιώνια προΰπαρξη τού Χριστού. Επειδή το πρόσωπο τού ενσαρκωμένου Χριστού ταυτίζεται με το πρόσωπο του Λόγου, ἡ Παρθένος Μαρία δίκαια μπορεί να πάρει τον τίτλο Θεοτόκος. Είναι μητέρα όχι ενός ανθρώπινου γιού πού έχει ενωθεί με το θείο Υιό, αλλ’ ενός ανθρώπινου γιού πού είναι ὁ μονογενής Υιός τού Θεού. Ὁ γιός τής Μαρίας είναι το ίδιο πρόσωπο με το Θείο Υιό τού Θεού· κι᾿ έτσι, χάρη στην Ενσάρκωση, ἡ Μαρία είναι πραγματικά “Μητέρα τού Θεού”. Ἡ Ορθοδοξία, ενώ έχει σέ μεγάλη υπόληψη τω ρόλο της Παρθένου ως Μητέρας του Χριστού, δὲν βλέπει το λόγο νὰ υπάρχει κανένα δόγμα για την “άμωμη Σύλληψη”. Όπως καθορίστηκε ἀπὸ τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το 1854, αυτό το δόγμα διατυπώνει ότι ἡ Μαρία, ἀπὸ “την πρώτη στιγμή τής σύλληψής της ἀπὸ τη μητέρα της την Αγ. Άννα, εξαιρέθηκε “ἀπὸ κάθε κηλίδα προπατορικής ένοχής”. Εδώ πρέπει νὰ προσεχτούν δύο σημεία.
Πρώτον, ἡ Ορθοδοξία δὲν αντιμετωπίζει την πτώση με Ρωμαιοκαθολικούς όρους, σαν κηλίδα κληρονομημένης ενοχής. Αν εμείς οι Ορθόδοξοι είχαμε αποδεχτεί τὴ Λατινική άποψη για την προπατορική ενοχή, τότε ίσως νὰ είχαμε νιώσει την ανάγκη νὰ διατυπώσουμε ένα δόγμα σαν αυτό των Δυτικών.
Δεύτερον, για την Ορθοδοξία ἡ Παρθένος Μαρία αποτελεί, μαζί με τον Ιωάννη το Βαπτιστή, την κορωνίδα καὶ την κορύφωση της αγιότητας της Παλαιάς Διαθήκης. Είναι μία συνδετική φυσιογνωμία· ή τελευταία καὶ ἡ μεγαλύτερη ἀπὸ τούς ενάρετους άνδρες καὶ γυναίκες της Παλαιάς Διαθήκης, είναι ταυτόχρονα ή κρυμμένη καρδιά τής Αποστολικής Εκκλησίας. Το δόγμα όμως για την άμωμη Σύλληψη μας φαίνεται σαν νὰ βγάζει την Παρθένο Μαρία ἀπὸ την Παλαιά Διαθήκη καὶ νὰ την τοποθετεί προκαταβολικά καὶ αποκλειστικά στην Καινή. Σύμφωνα με τὴ Λατινική διδασκαλία δὲν στέκεται πιά στο ίδιο βάθρο με τούς άλλους αγίους της Παλαιάς Διαθήκης κι έτσι ὁ ρόλος της ὁ συνδετικός μειώνεται. Αν και δὲν δέχεται το Λατινικό δόγμα για την άμωμη Σύλληψη, ἡ Ορθοδοξία στη λειτουργική της λατρεία καλεί τὴ Μητέρα του Θεού “ άχραντο”, “παναγία”, “ πανάμωμο” κα. Εμείς οι Ορθόδοξοι πιστεύουμε ότι μετά το θάνατό της αναλήφθηκε στον ουρανό, όπου τώρα κατοικεί (με το σώμα της, καὶ με την ψυχή της) μέσα σ' αιώνια δόξα με τον Υιό της. Για μας είναι “ἡ χαρά πάσης τής κτίσεως” (Λειτουργία τού Μ. Βασιλείου), “άνθος του ανθρωπίνου γένους καὶ πύλη τού ουρανού” (δοξαστικό τού αʹ ήχου), “πολύτιμος θησαυρός όλου τού κόσμου” (Αγ. Κύριλλος Αλεξανδρείας). Καὶ μαζί με τον Αγ. Εφραὶμ το Σύρο λέμε κι εμείς: Εσύ μόνε, ω Ιησού, μαζί με τὴ Μητέρα είστε ωραίοι με κάθε τρόπο· Γιατί δὲν υπάρχει σε Σένα κανένα ψεγάδι, Κύριέ μου, καὶ καμιά κηλίδα στη Μητέρα Σου. Από αυτό μπορεί νὰ φανεί πόσο υψηλή θέση τιμής, εμείς οι Ορθόδοξοι, αποδίδουμε στην Αγία Παρθένο μέσα στη θεολογία μας καὶ στην προσευχή μας. Αυτή είναι για μας ἡ ύψιστη προσφορά τού ανθρωπίνου γένους προς το Θεό. Γι’ αυτό ψάλλουμε: Τί σοι προσενέγκωμεν, Χριστέ, ὅτι ὤφθης ἐπὶ γῆς ὡς ἄνθρωπος δι' ἡμᾶς; Ἕκαστον γὰρ τῶν ὑπὸ σοῦ γενομένων κτισμάτων τὴν εὐχαριστίαν σοι προσάγει· οἱ ἄγγελοι τὸν ὕμνον, οἱ οὐρανοὶ τὸν ἀστέρα, οἱ μάγοι τὰ δῶρα, οἱ ποιμένες τω θαῦμα, ἡ γῆ τω σπήλαιον, ἡ ἔρημος τὴν φάτνην, ἡμεῖς δὲ μητέρα Παρθένον... (Ἐσπερινὸς Χριστουγέννων).
