Σε μια πρώτη ανάγνωση το βιβλίου του Χαρωνίτη, καταγράφει τις πορείες του Αγγελόπουλου και του ιδίου, αυτόνομες αλλά και αλληλοτέμνουσες, ακολουθώντας μια γραμμική βιωματική αφήγηση, που επιτρέπει να φωτιστούν αθέατες πλευρές της προσωπικότητας και του έργου του Αγγελόπουλου. Η στρωτή γραφή του διανθισμένη από ανέκδοτες ιστορίες και συναρπαστικές λεπτομέρειες, ιδωμένη μέσα από ένα βλέμμα σκηνοθέτη προς έναν άλλο σκηνοθέτη, δημιουργεί ίσως ένα από τα πιο ολοκληρωμένα πορτρέτα του μεγάλου μας δημιουργού.
Σε δεύτερο βαθμό, ο συγγραφέας αποκαλύπτει το παρασκήνιο της κινηματογραφικής τέχνης και μας επιτρέπει μια κλεφτή ματιά σε όλα τα στάδια παραγωγής μια ταινίας, αναδεικνύοντας την αξία κάθε συντελεστή. Παρότι ο Αγγελόπουλος υπήρξε μοναδικός, μια ομάδα σπουδαίων δημιουργών στάθηκε πλάι του, υπηρετώντας το όραμά του, και ο Λευτέρης Χαρωνίτης διακονεί στο βιβλίο την προσφορά τους, αποδίδοντας τις ανάλογες τιμές: Από τον σπουδαίο σκηνογράφο, συνδικαλιστή στη ΕΤΕΚΤ και στέλεχος του ΚΚΕ Μικέ Καραπιπέρη, και τους διευθυντές φωτογραφίας Γιώργο Αρβανίτη και Ανδρέα Σινάνο μέχρι τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Χριστόδουλο Χάλαρη και την Ελένη Καραϊνδρου στην μουσική και τον Στέφανο Βλάχο στην παραγωγή, πλήθος προσωπικοτήτων παρελαύνει από το βιβλίο, διεκδικώντας ένα μικρό κομμάτι από τον μύθο που δημιούργησε ο Αγγελόπουλος.
Αντώνης Σταυριανέας, Βασίλης Παπαευσταθίου, Δημήτρης Οικονομάκος, Γιώργος Μηλιώτης, Λευτέρης Χαρωνίτης
Σε ένα τρίτο επίπεδο το βιβλίο φυλλομετρά την ελληνική και διεθνή ιστορία και πως επηρέασε και επηρεάστηκε από κάθε ταινία του και βεβαίως ως σύνολο έργου, σε άρρηκτη σύνδεση με το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον και κλίμα μέσα στο οποίο γυρίστηκαν οι ταινίες. Παρότι υπήρξε πάντα η ματιά του ακραιφνώς πολιτική, ιδίως μέσα από την Τριλογία της Ιστορίας και την Τριλογία των Συνόρων, ο Αγγελόπουλος κυνηγήθηκε κυρίως από την Χούντα, που τον ανάγκασε να διακόψει τα γυρίσματα του Θίασου, αλλά και αργότερα από την Κυβέρνηση Καραμανλή που ακολούθησε και δεν του επέτρεψε να λάμψει στις Κάννες, με τον φόβο να μην ξεσκονιστούν οι σκελετοί του παρελθόντος, ωστόσο δεν υπήρξε ποτέ παρελθοντολάγνος, αλλά κατέληξε έως και προφητικός, όσον αφορά τα Βαλκάνια, τους πρόσφυγες και την ανθρωπιστική κρίση στο Μετέωρο Βήμα του Πελαργού, το Βλέμμα του Οδυσσέα και την Αιωνιότητα και Μια Μέρα, έργα που τον κατέστησαν παγκοσμίως αναγνωρισμένο μάστορα του ποιητικού κινηματογράφου.
Η τελευταία ταινία του Αγγελόπουλου «Η σκόνη του χρόνου», θα ξεκινήσει: «Τίποτα δεν τελείωσε, τίποτα δεν τελειώνει. Ξαναγυρίζω σε μια Ιστορία που άφησα να ξεγλιστράει στο παρελθόν, να χάνει σε διαύγεια από την σκόνη του χρόνου αλλά απρόσμενα κάποια στιγμή να επιστρέφει σαν όνειρο». Αυτές είναι οι τέσσερις λέξεις που χαρακτηρίζουν το έργο του
Δέκα χρόνια μετά τον θανατό του έχουν περάσει, ωστόσο, είναι νωρίς να κατανοήσουμε πλήρως το έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου και να το εκτιμήσουμε με φιλαλήθεια. Ο Αγγελόπουλος παραμένει ένας από τους ελάχιστους σκεπτόμενους κινηματογραφιστές του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού κινηματογράφου, που δεν υπέκυψε ούτε στη γοητεία των εύκολων εντυπωσιασμών ούτε στην απόλαυση μιας κερδοφόρας δημοφιλίας. Ο κινηματογράφος του παραμένει μοναχικός , μακριά από τα δεσμά της ρητορικότητας και το βιβλίο του Λευτέρη Χαρωνίτη αρθρώνει ένα μικρό αναγνωστικό βοήθημα για να μας κάνει να τον καταλάβουμε καλύτερα.
Παράλληλα, ο Αγγελόπουλος κατάφερε το έργο του να μην είναι μόνο αντικείμενο του δικού μας βλέμματος, αλλά ταυτόχρονα να μας "κοιτάζει" και αυτό, οδηγώντας στη δική μας κοινωνική συλλογική και προσωπική κριτική αποτίμηση. Το έργο είναι ζωντανό, η ιστορική μνήμη δεν είναι μόνο ανάμνηση, είναι και προβολή στο μέλλον. Γιατί οι αιτίες της ταξικής πάλης, οι αγώνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η διεκδίκηση μεριδίου της ιστορίας, η αποκατάσταση της αλήθειας, είναι αγώνες περισσότερο επίκαιροι από ποτέ ακόμη και σήμερα.
Είναι εκπληκτική η ωριμότητα με την οποία μας συστήνεται ο Αγγελόπουλος με την Αναπαράστασή του. Επιστρέφει στην Ελλάδα σχεδόν έκπτωτος φοιτητής από την γαλλική Κινηματογραφική Σχολή, επειδή παράκουσε τον καθηγητή του για να γυρίσει ένα μεγάλο κυκλικό μόνοπλανο 360 μοιρών, και για ντεμπούτο του παίρνει στα χέρια του μια αληθινή ιστορία εγκλήματος συζυγοκτονίας σ’ένα απομονωμένο χωρίο της Ηπείρου, για να γυρίσει ένα συγκλονιστικό ασπρόμαυρο φιλμ νουάρ σε μη γραμμική αφήγηση.
Η ωμότητα της φωτογραφίας του, η καθηλωτικά δομημένη οικονομία των πλάνων του, και τα στραβά μάτια στην πολιτική (η αγροφυλακή, οι ανακριτές, οι αστυνόμοι) βρίσκονται εδώ, όπως και η ερήμωση της υπαίθρου, η μοναξιά, οι ανθρώπινες αδυναμίες και η ερωτική προσμονή, η αρχαία τραγωδία με τον μύθο των Ατρειδών και η νεοελληνική κοινωνία, η ιστορία, το παρελθόν και το μέλλον, είναι θέματα που εμφανίζονται για πρώτη φορά σε ταινία του και θα επαναληφθούν πολλές φορές στα έργα του.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι έχει πει
«Εγώ έχω κάνει μία ταινία…την Αναπαράσταση. Όλες οι άλλες βγαίνουν μέσα απ’την Αναπαράσταση. Όλες οι άλλες δεν είναι παρά παραλλαγές πάνω στο κεντρικό μουσικό θέμα της Αναπαράστασης. Εκεί θα βρει κανείς τον τρόπο γραφής μου, τα ελαττώματά και τα προτερήματά μου. Εκεί θα βρει κανείς όσα αγαπώ.»
Σαρανταδύο χρόνια μετά, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στις 24 Ιανουαρίου του 2012 θα αφήσει την τελευταία του πνοή. Παρασύρθηκε, κατά τη διάρκεια γυρισμάτων, από μοτοσικλέτα.
Συχνά έλεγε, πως αυτό που ήθελε να κρατήσει φεύγοντας είναι την εικόνα της ομίχλης που σκέπαζε τα σπίτια στα Ζαγοροχώρια και τη φωνή εκείνου του παππού, που τραγουδούσε την Κοντούλα Λεμονιά της «Αναπαράστασης».
Εκεί, όπου χρόνια μετά άκουσε την καλύτερη κριτική ταινίας που είχε ακούσει στη ζωή του: Στο Συρράκο, ψάχνοντας ένα χωριό για τη νέα του ταινία, άκουσε έναν καφετζή να λέει σε έναν παππού που καθόταν σε μια γωνία κοντά στην σόμπα, στηρίζοντας το πηγούνι στη βακτηρία του: «Μπάρμπα Γιώργη αυτός εδώ ο κύριος έχει κάνει την ταινία με τη γυναίκα που…» (προσπαθώντας να του εξηγήσει την «Αναπαράσταση»). Ο Αγγελόπουλος τότε έκπληκτος πλησιάζει τον παππού και τον ρωτάει: «Δε μου λες μπάρμπα, πώς σου φάνηκε;» Ο παππούς σοβαρεύει απότομα το ύφος του και του λέει: «Κοίταξε, μερικά πράγματα δεν τα κατάλαβα, όμως είναι πράγμα δικό μας.»
Και ο Αγγελόπουλος δημιουργούσε κόσμους και σύμπαντα δικά μας, γεμάτους μνήμη, επιστροφή, ματαίωση, πόνο και Ελλάδα. Του οφείλουμε πολλά γιατί μας σύστησε κομμάτια από την ταυτότητά μας και τη χώρα μας απ’ την αρχή, όπως οφείλουμε και στον Λευτέρη Χαρωνίτη που μέσα από ένα πολύ προσωπικό βιβλίο γεμάτο αγάπη και συγκρούσεις, κατάφερε να αποκωδικοποίησει για το πλατύ κοινό ένα κομμάτι του μύθου του Θόδωρου Αγγελόπουλου, ένα κομμάτι του δικού μας μύθου».
*Η ομιλία του πολιτικού μηχανικού Βασίλη Παπαευσταθίου, ως μέλους της Νέας Κινηματογραφικής Λέσχης Καλαμάτας, στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του Λευτέρη Χαρωνίτη, “Μια εποχή. Μνήμες … και σκέψεις σκόρπιες με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο”, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Vista Marina, στην Καλαμάτα, στις 21 Σεπτεμβρίου 2021, με διοργανώτρια την Τομεακή Επιτροπή Μεσσηνίας του ΚΚΕ.
Στην έναρξη της ομιλίας του ο Βασίλης Παπαευσταθίου ευχαρίστησε «την Τομεακή Επιτροπή ΚΚΕ Μεσσηνίας και ιδιαίτερα τον Δημήτρη Οικονομάκο, που μας προσκάλεσε να βρεθούμε ομοτράπεζοι του Λευτέρη Χαρωνίτη, ενός σεμνού δημιουργού, με σημαντικό καλλιτεχνικό έργο», μαζί με τον Αντώνη Σταυριανέα, επίσης μέλος της Νέας Κινηματογραφικής Λέσχης Καλαμάτας.
