Σάββατο, 30 Σεπτεμβρίου 2023 21:34

Ο Τάσος Αριδάς για την τέχνη “μεταξύ του ευτελούς έως του ουσιώδους”

Ο Τάσος Αριδάς για την τέχνη “μεταξύ του ευτελούς έως του ουσιώδους”

Συνέντευξη στον Σταύρο Μαρτίνο 

Η πλήρης απουσία συζήτησης για τον πολιτισμό στην προεκλογική περίοδο των διπλών βουλευτικών εκλογών ήταν θέμα που ήθελα οπωσδήποτε να συζητήσω με τον ζωγράφο Τάσο Αριδά, όταν θα τον συναντούσα στην Κυπαρισσία. Η συνάντηση έγινε λίγο πριν από τις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές και λίγο μετά την πλημμύρα στη Θεσσαλία. “Όταν ανακατεύεται το κράτος στα «πολιτισμικά» τη βοηθείᾳ φανατισμένων συμβούλων και θεσμικών του καταστημάτων, η κατάσταση προσομοιάζει του Θεσσαλικού κάμπου κατόπιν ακραίας νεροποντής” σχολίασε, καθώς επίσης ότι “κοινωνία ασύντακτη, με την πλειοψηφία της ιδιωτεύουσα, τι ανάγκη να έχει την τέχνη;”. Ο ζωγράφος Τάσος Αριδάς μας μίλησε γενικότερα για την τέχνη της ζωγραφικής, σημειώνοντας ότι “ακολουθεί τη συλλογική παρακμή… ως  είναι φυσικό”, για τα καλλιτεχνικά ρεύματα και και τους εμπόρους τέχνης ή “ΙΚΕΑ τέχνης”.
“Κάποτε κατάλαβα ότι το σχέδιο οργανώνει και η αφαίρεση είναι πολύτιμο πράγμα. Αν αφαιρείς τα επουσιώδη, ώστε να αναδεικνύονται τα ουσιώδη, τότε η ζωγραφική κυριολεκτεί σιωπηλά” είπε για τη δική του ζωγραφική.



-Θα ήθελα να αρχίσουμε με ένα θέμα που είναι πολιτιστικό, πολιτικό, κοινωνικό. Στις βουλευτικές εκλογές, που προηγήθηκαν, δεν έγινε καθόλου συζήτηση για τον πολιτισμό. Σας έκανε εσάς εντύπωση αυτό; Ήταν αυτό καλό ή κακό για τον πολιτισμό;

 

    Το λήμμα πολιτισμός είναι ομόρριζο των λέξεων πόλις, πολίτης, πολίτευμα, κ.λ.π.. Το πολιτισμικό αποτύπωμα συγκροτημένης κοινωνίας είναι πρωτίστως η ύπαρξη των ανωτέρω και, κατά δεύτερον εξ ίσου σημαντικό, η ποιότητα ενασκήσεώς τους (πολιτεύομαι). Εκ του Επιταφίου του Περικλέους αντιλαμβανόμεθα το πόσο σημαντικό είναι το δεύτερο για να υπερασπιστεί κάνεις το πρώτο… Πολιτισμός είναι και το να μην βλέπεις πατημένη την άγρια ζωή στους  δρόμους. Πόσο μάλλον τον ανθό μιας κοινωνίας στον σιδηρόδρομο των Τεμπών. Αλλά έτσι είναι: συνηθίσαμε να ακούμε «πολιτισμός» και να εννοούμε «τέχνες». Σαφώς και δεν εντυπωσιάστηκα από την έλλειψη τέτοιας αναφοράς. Το αν είναι καλό ή κακό είναι άλλης τάξεως και εκτάσεως συζήτηση. Ας αρκεστούμε στο ότι: όταν ανακατεύεται το κράτος στα «πολιτισμικά» τη βοηθείᾳ φανατισμένων συμβούλων και θεσμικών του καταστημάτων, η κατάσταση προσομοιάζει του Θεσσαλικού κάμπου κατόπιν ακραίας νεροποντής.

    Άλλωστε, δεν εντυπωσιάστηκα για σοβαρότερα που είτε άκουσα, είτε δεν άκουσα. Φαινόμενο που έχω συνηθίσει πλέον.

 


Η ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ εγκαυστική σε ξύλο 45Χ85

 

Όπως; 

    

    Θυμάστε την καταληκτική φράση της ομιλίας του νυν πρωθυπουργού στην αναμέτρηση του Μαΐου της πρώτης Κυριακής; Αυτήν με φόντο την Ακρόπολη των Αθηνών;  "Σκεφτείτε ποιον θέλετε πρωθυπουργό" εν ολίγοις ποιον θα νομιμοποιήσετε ως "συνταγματικό μονάρχη"! Γι’ αυτό και καμιά συζήτησις ή εξαγγελία προγραμματική. Άρα και καμία ανάγκη δικαιολόγησης πόρων υλοποίησής της, ούτε και επιτελικών "πόστων" φυσικών προσώπων, που θα την υπουργήσουν, εγγυητικών ή μη της επιτυχίας της. Το τελευταίο αφήνεται ως ειδησεογραφική έκπληξη για μετά. Να έχουν δουλειά και οι "κωλοπετσωμένες" τηλεπερσόνες! Μόνο γενικόλογα συνθηματολόγα βεγγαλικά, χάριν εντυπώσεων! Πώς να μην θυμηθείς τη φράση του Παπαδιαμάντη, από άρθρο του με τίτλο «Άϊ μου Γιώργη» ήδη απ’ το 1892, στην εφημερίδα «Ακρόπολις»: «Α! αι εκλογαί, αυτή είναι η μόνη επί εβδομήκοντα έτη ασχολία μας, αφότου ηλευθερώθημεν, αφότου δηλαδὴ μετηλλάξαμεν τυράννους, τους οποίους δια των εκλογών φανταζόμεθα, ότι αντικαθιστώμεν τάχα συχνότερον, όπως μη αποδειχθῆ ψευδὲς το δημώδες λόγιον: Άλλαξε ο Μανολιὸς κι έβαλε τα ρούχ’ αλλοιώς».

Για τέχνες θα μιλάμε τώρα; Και αφού οι εντυπώσεις είναι ο οδηγός επιλογών γιατί μετά να μας κάνουν εντύπωση οι παραλήψεις στην αναφορά βασικότατων υπηρεσιών αφορούντων π.χ. στην δημόσια υγεία (πρόληψη και αξιοπρεπή νοσηλεία - αποθεραπεία) και όχι στα «money pass». Στην κοινωνική συνεκτικότητα και μετοχή και όχι στη διχαστική γελοιότητα των freedom pass διδάσκουσα συναλλαγή στην τρυφερή ηλικία των15-18 και γελοιοποίηση της τότε, «ιερής» κατά τα ’λλα εορταστικής συγκυρίας.

Το αξιοπρεπές διατροφικής του αυτάρκειας και όχι τα διάφορα καλάθια των food pass… Σε εναργή παιδεία με κριτική σκέψη και όχι εκπαίδευση και πληροφορία καθησυχαστική και μετά…. «passαπόρτι». Πικρή ξενηλασία αποκαλούμενη brain drain =διαρροή εγκεφάλου. Του δικού τους; Των υπηκόων; Της χώρας; Των παιδιών πάντως αποκλείεται.  Σταματώ εδώ, γιατί τα υπόλοιπα πρέπει να τα γράψουμε στα αγγλικά ή στα Greeklish  για να συνεννοηθούμε καλυτέρα.             

 

-Τις επόμενες ημέρες έχουμε τις Αυτοδιοικητικές εκλογές στους Δήμους και στις Περιφέρειες. Η άποψή μου είναι ότι στο παρελθόν οι Δήμοι πρόσφεραν πιο πολύ στον πολιτισμό απ’ ό,τι σήμερα. Η δική σας άποψη ποια είναι;

Αυτοδιοικητικές; Μα τέτοιο πράγμα εφροντίσθει να μην υπάρχει ούτε σαν εννοιολογικό κέλυφος. Έμεινε η κατ’ ευφημισμό ονομασία του. Όπως λέμε Ύδρα, ενώ το νησί είναι άνυδρο, ή όπως Αριδάς, αλλά μη διαθέτων μακριάς «αρίδας». Προσφάτως, τον καιρό των μνημονίων, τοποθετήθηκαν αλληλοδιαδόχως επί του  παλαιόθεν θανόντος καθ ημάς τρόπου διευθετήσεως τα του οίκου μας, δυο βαριές ταφόπλακες ονοματισμένες με ιερά ονόματα. Τα τέσσερα τελευταία χρόνια σφραγίζονται αύται  επιχριόμεναι συνεχώς δια νομών και τροποποιήσεων. Το πρώτο μέλημα της απελθούσης αλλά και νυν κυβερνήσεως, φοβούμενες αδικαιολογήτως «νεκροφάνεια». Αλλά, επειδή αυτά φαίνεται λίγους πλέον να απασχολούν και φειδόμενοι του δημοσιογραφικού χώρου, ας επικεντρωθούμε στην ουσία της ερωτήσεώς σας. Λοιπόν: δεν θα σας πω άποψη, γνώμη μετά κατά το δυνατό γνώσεως, θα σας πω. Δεν ξέρω τι γίνεται τώρα στους δήμους. Στον δικό μας φερ΄ ειπείν, δεν ασχολούμεθα με τόσον βδελυράς απασχολήσεις. Εν πάση περιπτώσει, όταν προσέφεραν οι Δήμοι σε δημοτικές καλλιτεχνικές δομές, πίσω ήταν ως κύριο οικονομικό στήριγμα οι κρατικές επιδοτήσεις, ακόμη και αν οι πρωτοβουλίες ήταν ελαχίστων τον αριθμό εμπνευσμένων δημαρχών, προεξάρχοντος του τότε δημάρχου της Καλαμάτας, που πρώτος πιλοτικά είχε ήδη δημιουργήσει τις δομές.

 

 
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΜΕΘΩΝΗΣ ελαιογραφια 45Χ60

 

-Προφανώς εννοείτε τον Σταύρο Μπένο.

    Ακριβώς. Στους περισσότερους δεν περνούσε απ’ το νου η υποχρέωση που έχει μια δημοτική αρχή να προσφέρει υποδομές γνωστικού αντικειμένου στους πολίτες τους, ώστε να επιδίδονται δημιουργικά οι ίδιοι οι πολίτες, να μορφώνουν γνώμη πρόσφορη στην κοινότητα, ή να προσφέρονται πιο εξειδικευμένες συμπληρωματικές γνώσεις στα παιδιά τους μια και αδυνατεί η δημόσια εκπαίδευση προς τούτο. Οι μονάδες αυτές, με πολιτική απόφαση της κεντρικής Διοίκησης πολλαπλασιάστηκαν περιλαμβάνοντας και άλλους Δήμους, ώστε να φαίνεται «Επικράτεια Πολιτισμού» ενόψει, φευ, ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων. Μετά την τέλεση τους, κοπήκαν και οι κρατικές επιδοτήσεις στην «Επικράτεια Πολιτισμού», πράγμα που αιφνιδίασε τους Δήμους. Δεν είχαν ούτε τους πόρους, ούτε το νομικό πλαίσιο να τις κρατήσουν ως αυτοτελείς Δημοτικές επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα γνωστά. Ελάχιστοι Δήμοι  αντέδρασαν προς τούτοις, με συρρίκνωση, βέβαια, του γνωστικού αντικειμένου και της ποιότητας στην προσφορά των αναλόγων υπηρεσιών. Εις ότι με αφορά, είχα ειδοποιήσει για τέτοια δυσμενή προοπτική εγγράφως και κατά την ανάληψη, όταν εκκλήθηκα να αναλάβω Υπευθυνότητα Διεύθυνσης του εικαστικού τομέα της ΔΕΠΑΚ, και τριετία πριν των μοιραίων πολιτικών αποφάσεων της κρατικής εποπτεύουσας αρχής, υποβάλλοντας αυτοβούλως αλλά αρμοδίως προτάσεις σωτηρίας του τομέα, που είχα την ευθύνη. Μην νομισθεί πάντως ή κριτική έστω, πολλώ δε μάλλον μομφή, προς την τότε διοίκηση της ΔΕΠΑΚ ή άλλα φυσικά πρόσωπα, η παρούσα δήλωσις. Ίσα-ίσα που οφείλω ευχαριστίες για την ποιότητα της συνεργασίας μας. Άλλωστε ο ίδιος δεν κόμιζα και τίποτε χειροπιαστές αποδείξεις επιχειρηματολογίας, περί των επερχομένων δυσάρεστων, πλην του ενστίκτου μου. Είναι κατανοητό ότι ουδείς μπορεί να πάρει πολιτικές αποφάσεις βασιζόμενος στο ένστικτο ζωγράφου και δη άγευστου, ακόμη και εσωκομματικών διεργασιών, πόσο μάλλον εσωτέρων σκέψεων και βουλήσεων Υπουργικών Συμβουλίων.                  

 

-«Ένα είναι το θέμα μελέτης μου μέχρι τώρα, το φως» έχετε πει για τη ζωγραφική σας. Τι εννοείτε;

   Μοιάζει παραδοξολόγημα. Αλλά ξέρετε, συνήθως γόνιμες αλήθειες κρύβονται στο παραδοξολόγημα, οι γονιμότερες θα έλεγα. Είναι δύσκολο να βρεθούν λέξεις να αφηγηθούν, με λογικό ειρμό, το βίωμα. Αυτό κοινωνείται ή όχι. Να «επικοινωνηθεί» αυτούσιο⸱ αδύνατον.  Είναι δύσκολη η ερώτηση, γιατί η απάντηση είναι προσλήψιμη ή μη προσλήψιμη κυρίως από την θέαση των ίδιων των έργων. Επιχειρώντας λεκτική εξήγηση θα ‘λεγα ως εξής. Όταν άρχισα να σπουδάζω, ούτως ειπείν, την τέχνη αυτή, η ελληνική πραγματικότητα σε σχέση με τις εικαστικές κυρίως τέχνες, αν και όχι μόνο, ήτο διαμορφωμένη ούτως. Με υπάρχοντα «ρεύματα» που ακολουθούσαν επιταγές της νεοτερικότητας και με «ρεύματα» στραμμένα σε μορφές παραδοσιακότερες. Αλλά και τα δύο, λίγο έως πολύ, είχαν έτοιμα δάνεια πρότυπα. Οι πιο πολλοί μα και γνωστοί καλλιτέχνες ήταν αυτοί που απασχολούντο κυρίως με το περίτεχνο αμπαλάζ μιας δάνειας, το πλείστον, πρωτότυπης κατά τα άλλα, «ιδέας». Χωρισμένοι σε στρατόπεδα με περιχαρακωμένα ιδεολογήματα προσπαθούσαν για τη νομή μιας «πίτας» μικρής ούτως ή άλλως, που εγίνετο όλο και μικρότερη με την πάροδο του χρόνου, τῇ συντελεία παραγόντων κοινωνικοοικονομικών κυρίως. Δεν έβρισκα νόημα, στις στρατοπεδεύεις ή στα αμπαλάζ τα κρύβοντα τον κίνδυνο αυτιστικής επανάληψης κι αντιγραφής του εαυτού μου.

   Το αναγνωρίσιμο «στυλ», που θα σε σημάνει, μου φάνηκε δευτερεύουσα έγνοια, καθώς είχα την πεποίθηση ότι αυτό θα προκύψει, εν αρχή, από την αντίσταση που προβάλλει κάθε σώμα, αντικείμενο ή τοπίο στην προσπάθειά σου να αποκρυπτογραφήσεις την κρυμμένη του αρμονία.

   Το «στυλ» είναι απότοκο αυτής της πάλης και τότε μπορεί να σε σημάνει πραγματικά.

Αναλώθηκα στο να κυριαρχήσω, κατά το δυνατόν, στα ζωγραφικά μέσα.  Αυτό μου φαινόταν εν αρχή, αναγκαία και ικανή συνθήκη, αφ ενός να εκφράζεται σαφέστερα κανείς , αφ’ έτερου να αυτοπροσδιορίζομαι απροσποιήτως. Δεν ήταν καθόλου εύκολο μέχρι να κυριαρχήσω, μερικώς έστω, στα εικαστικά μου μέσα. Αισθανόμουν, πράγματι, σαν να προσπαθούσα να «ρίξω» γερό τοίχο σπρώχνοντας με τα χέρια και να «δω» απέναντι. 

   Το φως ήταν ο οδηγός και σύμμαχος σ’ αυτήν την προσπάθεια αποκάλυψης του σχήματος, με την συνάμα αποκάλυψη της ταυτότητας τού χρώματος του,  απότοκη της έντασης και της κατεύθυνσης, αυτού του οδηγού.

 


Ο Όρμος της Λιβάδας - Τήνος, ελαιογραφία 80Χ160 

 

-Δουλεύετε από μνήμης;

   Κατά καιρούς ναι. Περιέργως πως ήταν συνθέσεις εφηβικών μου και μετ’ εφηβικών βιωμάτων και ενθυμήσεων. Κανένα απ’ αυτά τα έργα δεν διαθέτω ο ίδιος. Αλλά και σ’ αυτές τις συνθέσεις, οι ζωγραφικές λύσεις ήτο απότοκες διδαγμάτων παρατήρησης των ιδιοτροπιών του φωτός στα πράγματα.

 

-Αφηρημένη ζωγραφική έχετε κάνει;

   Έχω «χάσει» αρκετό χρόνο νέος, προσπαθώντας καλοπροαίρετα, πολλά ακατανόητα της νεοτερικότητας να τα εξηγήσω. Αν κι έφταναν ως απόηχος σε μας, με σημαντική διαφορά χρονικής φάσεως πλέον του μισού αιώνος, παραδόξως πως, πρωταγωνιστούσαν. Για καιρό είχα την αμφιβολία αν εγώ ήμουν σε λάθος δρόμο και όχι η πλειοψηφία των άλλων.

   Στη φοιτητική μου ζωή υπήρξα εξπρεσιονιστής, αν θέλετε. Με γοήτευε η εκφραστική δύναμη του χρώματος, πολλάκις εις βάρος της σχεδιαστικής σύνθεσης. Πολλά έργα μου, κυρίως τα ημιτελή, έμοιαζαν μάλλον αφηρημένα. Κάποτε κατάλαβα ότι το σχέδιο οργανώνει και η αφαίρεση είναι πολύτιμο πράγμα, αν αφαιρείς τα επουσιώδη, ώστε να αναδεικνύονται τα ουσιώδη, τότε η ζωγραφική κυριολεκτεί σιωπηλά. Στα έργα των περισσοτέρων γύρω μου έβλεπα το αντίθετο. Έτσι ξεχώρισα και κάποιους «αφηρημένους», που ακόμα τους τιμώ.

   Εκείνη την εποχή έχαιρα και της εκτιμήσεως του κυρίου Δ. Κοκκινίδη. Εγώ ήξερα ότι, όσον αφορά στη ζωγραφική, με συμπαθούσε για λάθος λόγους. Βλέπετε μέσα μου είχα αρχίσει να χαράζω πορεία. Εν πάση περιπτώσει, και τώρα τα έργα μου στα πρώιμα στάδιά τους είναι «αφηρημένα». Τα περισσότερα στα τελικά τους στάδια μορφοποιούνται και αναγιγνώσκονται, κατ’ άλλους ως ρεαλιστικά, κατ’ άλλους ως «μεταμοντέρνα» και κατ’ άλλους ως «κλασικά» κ.λ.π..

  Εξηγήσιμο είναι, εφ’ όσον πιστεύουμε στην κοινότοπη διαπίστωση, του πόσο διαφορετικά βλέπουν οι άνθρωποι το ίδιο πράγμα και πόσο διαφορετικά πράγματα καταλαβαίνουν βλέποντας το ίδιο έργο.