Προλόγισε η Πρόεδρος της Π.Ε.Λ. Αγγελική Ψακή –Κωβαίου. Μιλησε για την ανθολογία η Ανθούλα Δανιήλ, δρ. λογοτεχνίας, κριτικός, συγγραφέας. Τον συντονισμό έκανε ο συμπολίτης μας, Βασίλης Ρ. Φλώρος, έφορος της Π.Ε.Λ. Η παρουσίαση περιελάμβανε και μουσικό μέρος με την Ίλια Κοντού, μουσικοσυνθέτρια, στο πιάνο. Απαγγελίες έκαναν οι ηθοποιοί Σωτήρης Ταχτσόγλου και Γιώργος Ζακάπας. Τιμήθηκαν οι Πρόεδροι (εν ζωή, εκτός του Ιδρυτή) που ήταν εκλεγμένοι από την Γενική Συνέλευση, και που είχαν μια ολοκληρωμένη θητεία προσφοράς και συμπεριλαμβάνονται στην ανθολογία: Γεώργιος Δέπος, Βασίλης Γεωργιάδης, Ντίνα Βλάχου, Βίβιαν Γιαννούδη, Κώστας Γκούνας, Νίκος Ταβουλάρης, Τάσος Λέρτας.
Τιμηθηκε ως ιστορικό μέλος της Π.Ε.Λ ο Αντώνης Γιαννόπουλος.
Ακολούθησε ελεύθερο βήμα για όσα μέλη συμμετείχαν στην ανθολογία και επιθυμούσαν να παρουσιάσουν ένα σύντομο λογοτεχνικό τους απόσπασμα.
Η Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών ευχαριστεί όσους θα γίνουν συνοδοιπόροι σε αυτό το πνευματικό ταξίδι και μαζί θα βαδίσουμε στα φωτεινά μονοπάτια της τέχνης και του λόγου...
Η ομιλία της Ανθούλας Δανιήλ στην παρουσίαση της ανθολογίας της Π.Ε.Λ "Ταξιδεύοντας στον Λόγο" Ποιήματα και Πεζά Εκδόσεις ΟΤΑΝ, 2025.
" Η Ανθολογία της ΠΕΛ, 2025, ένα βιβλίο κομψοτέχνημα –χρώμα, κόσμημα- στήσιμο- όπου καταγράφονται πεζογράφοι, ποιητές και ποιήτριες, με βιογραφικά σημειώματα και δείγμα της δουλειάς τους. Κάτι σαν του Δήμου τα μητρώα, όπου δηλώνονται τα νεογέννητα παιδιά.
Το να συμπεριληφθεί το όνομα κάποιου σε μια Ανθολογία ή, ακόμα πολύ περισσότερο, σε ένα σχολικό βιβλίο, πλάι στα μεγάλα ονόματα, είναι τιμή μεγάλη.
Την Ανθολογία μας προλογίζει η ποιήτρια και αεικίνητη Πρόεδρος, η Κυρία Αγγελική Ψακή Κωβαίου, η οποία με δύναμη και πίστη τονίζει πως όσο εκείνη έχει το τιμόνι στην Ένωσή μας θα φροντίζει να φτάσουμε στο τέλος της διαδρομής -στο όραμά μας- με σεβασμό και αξιοπρέπεια.
Με την ευκαιρία, κάνει και μια περιήγηση στα πεπραγμένα τη Ένωσής μας, η οποία είναι πλέον ώριμη, έκλεισε τα 45 της χρόνια, με τρεις διαγωνισμούς ετησίως, με εκθέσεις και παρουσιάσεις βιβλίων, εκδηλώσεις μουσικής και λόγου, εκδόσεις ανθολογιών-florilegium- λένε οι ξένοι την Ανθολογία, δηλαδή Ανθοδέσμη -συλλογή ανθέων, κατά λέξη. Ακόμα η ΠΕΛ διοργανώνει συνέδρια, τιμητικά αφιερώματα και βραβεύσεις, διάφορα άλλα για την προώθηση του βιβλίου και του πολιτισμού και… διαλέξεις κάθε Τρίτη
-κάπου ανάμεσα Τρίτη και Τετάρτη πρέπει να παράπεσε η αληθινή σου μέρα- λέει ο Οδυσσέας Ελύτης και ξέρει εκείνος γιατί λέει ό,τι λέει:
Παρακαλώ προσέξτε τα χείλη μου: απ’ αυτά εξαρτάται ο κόσμος. Από τις συσχετίσεις που τολμούν και από τις απαράδεκτες παρομοιώσεις …
(Είναι η Μαρία Νεφέλη, αυτή η εξεγερμένη κοπέλα, το alter ego του ποιητή, που μιλάει για τη γλώσσα την ποιητική που δεν είναι ίσια σαν την άλλη την καθημερινή).
Από τα χείλη λοιπόν εξαρτάται ο κόσμος; Απ’ αυτά;;; Μα πώς. Εγώ θα έλεγα από την κοιλιά της μάνας μας, για να μην πω εκείνο που δείχνει ο Κουρμπέ στον πίνακα που έχει τίτλο L’Origin du Monde/ Η Πηγή της Ζωής. Και γιατί ο Ελύτης, μορφωμένος άνθρωπος και ζωγράφος και γαλλοτραφείς, επιλέγει τα χείλη;;; Γιατί θυμάται τις Γραφές και από Θεού αρχίζουν όλα:
Στην αρχή το φως Και η ώρα η πρώτη … και ο Θεός Είπε και εγένετο…
Τότε είπε και γεννήθηκεν η θάλασσα και είδα και θαύμασα
Και στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς κατ’ εικόνα και ομοίωσή μου…
Και έτσι γεννήθηκε ο κόσμος όλος. Ο Θεός είναι ο πρώτος ποιητής και ο Όμηρος αμέσως μετά, ο πρώτος ποιητής στη γη… κι έπειτα ακολούθησαν 25 αιώνες και σε όλους αυτούς τους αιώνες δεν υπάρχει ούτε ένας που να μη γράφτηκε ποίηση και είναι χιλιάδες οι ποιητές που όλοι μαζί…
/Όλοι μαζί κινούμε συρφετός / γυρεύοντας ομοιοκαταληξία /μια τέτοια ευγενικιά φιλοδοξία / έγινε της ζωής μας ο σκοπός, λέει ο σαρκαστικός και απαισιόδοξος Κώστας Καρυωτάκης που άφησε, ωστόσο, στην ποιητική μας ιστορία την θλιμμένη του ομοιοκαταληξία.
Και η Ανθολογία που παρουσιάζουμε εδώ είναι μια μεγάλη θάλασσα και στους κόλπους της έχει νησιά, πολλά μεγάλα και μικρά, σαν την Ελλάδα…
Ο Αντώνης Γιαννόπουλος παίρνει το λόγο για να πει «Λίγα Λόγια», για την Ένωση που ίδρυσε ο Γεώργιος Δέπος, ο οποίος ενστερνίστηκε την ιδέα της έκδοσης της Ανθολογίας και της αναφοράς όλων εκείνων που διαδραμάτισαν ρόλο σοβαρό σ’ αυτή την Ένωση, δίνοντας έμφαση στον Διαγωνισμό των Δελφών, που είναι πράγματι σπουδαίος… εμένα πάντα και μόνο ο τόπος μού προκαλούσε και μου προκαλεί δέος. Ο κ. Γιαννόπουλος θα μας θυμίσει «την αγαπητή Χριστίνα Αγορογιάννη, ένα από τα πιο παλιά και δραστήρια μέλη», και αειθαλέστατη, θα πρόσθετα εγώ, θα μας θυμίσει επίσης τις σχέσεις που δημιουργήθηκαν με τους ανθρώπους που ήρθαν εδώ και συνεργάστηκαν με μεράκι, αγάπη και ενθουσιασμό. Όμως ο χρόνος τρέχει και η ζωή φεύγει και η μία γενιά διαδέχεται την άλλη.
Η ψυχή μας κάνει πανιά, λέει ο Σεφέρης και ο Ελύτης παρεμφερώς:
Ανεμόεσσα κόρη ενήλικη θάλασσα πάρε/ το κίτρο που μου ’δωκε ο Κάλβος
δικιά σου η χρυσή μυρωδία./ Μεθαύριο θα’ρθουν τ’ άλλα πουλιά / θα ’ναι πάλι ελαφρές των βουνών οι γραμμές. /Μα βαριά η δική μου καρδία.
Με τα φύλλα των δέντρων παρέβαλε ο Όμηρος τις γενιές των ανθρώπων. οίαπερ φύλλων γενεή τοιάδε και ανδρών / σαν τα φύλλα οι άνθρωποι. Άλλα πέφτουν κι άλλα η Άνοιξη γεννάει…
Έτσι και οι γενιές στην ΠΕΛ.
Με οδηγό στο τιμόνι πάντα κάποιο άξιο μέλος, με την Αγγελική Κωβαίου για την ώρα, και πρόθυμη να βοηθήσει όποιον συνεχίσει, η ΠΕΛ θα συνα-γωνίζεται τα αδελφά σωματεία και ενώσεις επάξια και δημιουργικά.
Ο καθείς και τα όπλα του …
Η Ανθολογία απαρτίζεται από δύο μέρη. Στο πρώτο, τιμής ένεκεν δημοσιεύονται τα έργα εκείνων που χρημάτισαν Πρόεδροι. Πρώτος Πρόεδρος, ο Γεώργιος Δέπος. Στο κείμενό του με τον τίτλο «Χριστιανισμός και Φιλοσοφία», με κοινή λογική, χιούμορ αλλά και επιστημονικά επιχειρήματα εκθέτει την άποψή του… Κρατάω μόνο τη φράση:
«Οι Έλληνες δεν ήταν μυστικοπαθείς. Ήταν διαφωτιστικοί. Δεν αγαπούσαν τα άδυτα των ναών αλλά το φως της αγοράς…».
Βέβαια… όλο και κάτι κάνανε στα σκοτεινά, στα μυστήρια και στα άδυτα της Ελευσίνας, του Τροφωνίου κλπ. Αλλά ο Ελύτης λέει: δεν αγαπώ τους θεούς που η λειτουργία τους γίνεται στο σκοτάδι. Δεν θα μπορούσε η Παναγία της Σαρτρ να γίνει στην Αίγινα, ούτε ο Κάφκα θα μπορούσε να έχει γεννηθεί στην Ελλάδα. Όσο για τη Δήλο ακόμα και ποίημα έχει γράψει. Η Δήλος το νησί του φωτός που γέννησε τον Απόλλωνα. Και από τη Δήλο στους Δελφούς, ο χρυσάωρ Απόλλων είναι ο ποιητικός πρόγονός μας, οπότε σ’ αυτή τη φωτεινή και ηλιόλουστη χώρα δεν μπορεί παρά οι κάτοικοι να είναι ποιητές.…
Στην Ανθολογία μας έχουμε περίπου 120 ποιητές, περίπου 400 κείμενα –ποιήματα και πεζά- και άλλες τόσες διαθέσεις: συναισθήματα, χαράς και απογοήτευσης, ελπίδας και απελπισίας, απόρριψης και αποδοχής, ζωής και θανάτου. Κοινωνικού προβληματισμού, υπαρξιακά, στοχαστικά, φιλοσοφικά, καλλιτεχνικά. Απαισιόδοξα και ελάχιστα αισιόδοξα.
Κάθε ποίημα και μια άλλη εικόνα του ίδιου πράγματος που είναι η ζωή, ίδια και διαφορετική, σαν τη θάλασσα, πανί που αλλάζει χρώμα κάθε στιγμή και ποτέ δεν ησυχάζει. Κάθε απόσπασμα συνοδεύεται από άλλο ένα ενός μεγάλου ποιητή, έτσι για να δίνει ο ένας στον άλλο το χέρι:
Πάρε τη λέξι μου. Δώσε μου το χέρι σου, λέει ο Εμπειρίκος.
Για λόγους οικονομίας και σκοπιμότητας, έχω επιλέξει αποσπάσματα, δεν έχω πάρει απ’ όλους και δεν θα αναφέρω τα ονόματα των λογοτεχνών από τους οποίους τα απέσπασα, για την παρούσα περίσταση. Έτσι όλοι θα πρέπει να τους διαβάσουμε όλους:
-Ο «κώδων του έρωτος», είναι ένα προσκλητήριο που κουδουνάει όπως ο ερωτικός Ανδρέας Εμπειρίκος• η γλώσσα, το ύφος, το περιεχόμενο.
Άλλα: -Το διαρκές ανικανοποίητο, επανακάμπτει
-που να πάρ’ η ευχή/ βρέθηκε πάντα να ζητάμε/ ίσα-ίσα εκείνο που δε γίνεται (Ελύτης).
-Το φιλοσοφημένο: ό,τι στη ζωή χωράει/ διάττον είναι και περνάει.
- Πάντα ρει πάντα χωρεί, το είπε και ο Ηράκλειτος.
- Γιατί Χριστέ μου να γεννηθείς μέσα σε ένα σπήλιο/ γιατί να’ ρθείς με τον χιονιά κι όχι το καλοκαίρι;
Παρόμοια ρωτάει κι ο Γιάννης Ρίτσος: Χριστέ μου γιατί φόρεσες αυτό το μακρύ πένθιμο φουστάνι κι αυτά τ΄ αγκάθια στο κεφάλι σου; Χάθηκαν τα λουλούδια;
- Με του Φοίβου το φως γεννήθηκες!/ Πλημμύρισε γαλάζιο ο ουρανός για να ντυθείς …
- Θέ μου τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε… (Ελύτης)
-Γυναίκα και γη / αιώνες η μήτρα σας τρέφει/ τον καρπό τον αθάνατο…
Είμαστε ο σπόρος που πεθαίνει, λέει ο Σεφέρης, πράγμα που σημαίνει πως αφού πεθαίνει, θάβεται και ο σπόρος ξαναφυτρώνει και ανασταίνεται και συμπληρώνει ο Αντρέ Μρετόν «Η δόξα επιστρέφει πάλι στη γυναίκα».
-Σήμερα το ορκίζομαι θα βγω/ Σα σπουργίτι θα ξεμυτίσω / και μήνυμα στο κινητό / θα στείλω έναν ήλιο.
-Μ’ ένα μικρό τριζόνι η ζωή κατακυρώνει το νόμιμο του ανέλπιστου, (Ελύτης)
-Ποτάμι βουερό / δέρνεται μέσα μου ο καιρός/ παλινδρομώντας τις επιθυμίες…
-Κι ο τόπος σαν το μεγάλο πλατανόφυλλο που παρασέρνει ο χείμαρρος του ήλιου…/ ενώ το ρέμα κίτρινο κατεβάζει αργά βούρλα ξεριζωμένα μες στο βούρκο… (Σεφέρης).
-Θα Τον γνωρίσεις εύκολα γιατί στο μέτωπο, τα χέρια και τα πόδια Του έχει πληγές από αυτές που μόνο οι άνθρωποι ξέρουν να κάνουν…
-Και του Χριστού οι πληγές σαν ανεμώνες / τους φάνταζαν στα χέρια και στα πόδια (Σικελιανός)
-Τι να πεις γι’ αυτόν τον τόπο / τον πιο όμορφο στη γη / που ’χουν για να κατοικούνε / θέρετρό τους οι θεοί…
-Σε κατοικούνε θεοί ξελογιάστρα μου Αθήνα/ που κατεβαίνουν στην Πλάκα να πιούνε ρετσίνα/ και μεθυσμένοι τα βράδια κολόνα κολόνα/ να κοιμηθούνε πηγαίνουν μες στον Παρθενώνα, τραγουδούσε η Βέμπο.
Κι ο Ήλιος ο Ηλιάτορας διακηρύττει:.
Σ’ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ μόνο ετούτον αγαπώ… (Ελύτης)
-έστειλα /Μ’ αγριοπερίστερα ευχές στον κόσμο / για όνειρα καλοτάξιδα.
-Μαρίνα μου άγριο περιστέρι και κρίνο του καλοκαιριού…(Ελύτης)
-Στις κηδείες που πηγαίνω…..έχω την αναγκαία για τα χρηστά ήθη λύπη/…/ Όμως, μερικές φορές, μέσα μου αναβλύζει /μια κρυμμένη χαρά (και πού να το πω;…)/Πως κάθε κηδεία είναι μια φάρσα…
Στο παραπάνω συμφωνεί και ο Καρυωτάκης :
Αν τουλάχιστον, μέσα στους ανθρώπους/ αυτούς, ένας επέθαινε από αηδία…/Σιωπηλοί, θλιμμένοι, με σεμνούς τρόπους,/ θα διασκεδάζαμε όλοι στην κηδεία.
Αλλά για να μην τελειώσουμε πένθιμα και σαρκαστικά, ας αφεθούμε στα ερωτικά:
Φορούσες ένα φόρεμα πλεχτό/ ολάνθιστο πνιγμένο στα λουλούδια/ ήσουν δεν ήσουν δεκαοχτώ/-πηγή της έμπνευσής μου εσύ μωρό-/ για μύρια ερωτικά τραγούδια…
Ναι, εδώ συμφωνεί και ένας λησμονημένος ποιητής, στιχουργός και μουσικός, ο Τότης Στεφανίδης που μαζί με τον Άλκη Παγώνη τραγουδούν:
Τα δεκαοχτώ σου χρόνια/ σαν ανοιξιάτικο λουλούδι
μες της καρδιάς τα χιόνια/ξυπνούν γλυκό τραγούδι
Τα δεκαοχτώ σου χρόνια/αγάπη μ’ έκαναν να νιώσω
ίσως μια μέρα μετανιώσω/μα τώρα σ’ αγαπώ
Ας μείνουμε λοιπόν με αυτή τη μελωδία στο μυαλό, με την ιδέα ότι η ποίηση κι ο έρωτας, η ποίηση και η επανάσταση βαδίζουν χέρι –χέρι και είναι η πηγή της ζωής που γεννάει φύλλα, πουλιά, τραγούδια και ποιήματα.
Κι ακόμα, ας είναι καλοτάξιδη η Ανθολογία μας και άθραυστη η αλυσίδα των 25 αιώνων ελληνικής δημιουργίας …
Ανθούλα Δανιήλ
