Γάλλος από πατέρα και Έλληνας από μητέρα, ο αξιωματικός Βαλέστ, από τη στρατιά και την προσωπική φρουρά του Μεγάλου Ναπολέοντα, βρέθηκε στην Καλαμάτα, με πρόσκληση του Υψηλάντη, να οργανώνει τακτικό στρατό για την Ελληνική Επανάσταση.
«Με μια μικρή δύναμη 60 περίπου ανδρών ήρθε και εκεί εντάχθηκαν κάπου 100 Μανιάτες και κάτι Γάλλοι από την Κορσική. Η εικόνα που αντίκρισε ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Μια εκτεταμένη επίπεδη πόλη, χωρίς καμία ναυτική υποστήριξη. Ήταν, δηλαδή, εντελώς αδύνατο να κρατηθεί η Καλαμάτα σε περίπτωση που οι Τούρκοι αποφάσιζαν απόβαση» σημείωσε ο Παναγής Κουμάντος, τον οποίο προλόγισε ο δημοσιογράφος - συγγραφέας Ηλίας Μπιτσάνης.
Στο βιβλίο γίνεται λόγος για απόλυτο χάος, καθώς όταν εξερράγη η επανάσταση ο ελληνικός λαός ήταν άοπλος, άπειρος στρατιωτικά, χωρίς πυριτόβολα, χωρίς τροφή, χωρίς χρήματα και το χειρότερο δεν υπήρχε «ουδεμία ηθική ενότης του έθνους». Ο Βαλέστ προσπαθούσε να μετατρέψει απείθαρχους πολίτες σε πειθαρχημένους στρατιώτες. Εν τω μεταξύ οι Έλληνες έβλεπαν επιφυλακτικά τον τακτικό στρατό θεωρώντας ότι με την ένταξή τους σε αυτόν έχαναν την ελευθερία τους. Επιπλέον, «οι μπαγιονέτες, οι στολές και κυρίως οι παρελάσεις και οι συγχρονισμένες ομαδικές ασκήσεις προκαλούσαν θαυμασμό, αλλά και ειρωνικά μειδιάματα».
Σύμφωνα με το βιβλίο, ο Βαλέστ γράφει από την Καλαμάτα στον φίλο του Σεβαλιέ, στην Τεργέστη, στις 21 Ιουνίου 1821: «Οι Τούρκοι δεν είναι τίποτα. Κλεισμένοι μέσα στα φρούριά τους, δεν τολμούν να ξεμυτίσουν. Εάν είχα μόνο δυο τάγματα από το παλιό μου σύνταγμα, η Τριπολιτσά θα έπεφτε μέσα σε μισή μέρα. Αλλά τι μπορεί κανείς να περιμένει από απειθάρχητα μπουλούκια και από αρχηγούς που ενδιαφέρονται να συνεχίζεται η αταξία;».
Η κατάσταση της εποχής περιγράφεται και στα γράμματα Ευρωπαίων εθελοντών, που επίσης συναντάμε στο βιβλίο. Ένας Γερμανός γράφει από την Καλαμάτα: «Ο ελληνικός λαός είναι πρωτόγονος αλλά μαθαίνει εύκολα. Πολύ δύσκολο να υιοθετήσει τις δικές μας πολεμικές μεθόδους. Οι μεγάλες νίκες των Ελλήνων ανέβασαν τόσο πολύ το ηθικό τους, ώστε έχουν τυφλωθεί από την έπαρση…».
Άλλος επίσης Γερμανός εθελοντής για τους Έλληνες επαναστάτες: «Αν σκεφθούμε ότι με την κακή πολεμική τακτική και τον άθλιο εξοπλισμό τους νικούν τους αντιπάλους τους, εύκολα μπορεί κανείς να καταλάβει τι θα γίνει αν οργανωθούν σε τακτικό στρατό…».
Αναφερόμενος στον Βαλέστ ο Παναγής Κουμάντος μίλησε για έναν έντιμο, άδολο επαναστάτη, που αγνοήθηκε παντελώς από την ιστορία. «Κατάφερε να συγκροτήσει και να εκπαιδεύσει έναν πρώτο τακτικό στρατό, ο οποίος δεν διέθετε ούτε στρατώνες, ούτε επιμελητείο. Όλα είχαν πέσει στις πλάτες των ντόπιων κατοίκων που βοηθούσαν».
Και όταν ο τουρκικός στόλος απείλησε την Καλαμάτα, ο Βαλέστ παρέταξε με τέτοιο τρόπο τους άνδρες του, τους έδωσε εντολή να κινούνται οργανωμένα, να κουνούν σημαίες και φλάμπουρα, να χτυπούν ταμπούρλα, ώστε οι Τούρκοι βλέποντας από μακριά τη φασαρία νόμισαν ότι είχαν απέναντί τους κάποιον τεράστιο στρατό. Κι έτσι αποχώρησαν χωρίς να επιχειρήσουν απόβαση. Βοήθησε σε αυτό και η συνεννόηση του Βαλέστ με τα δύο ελληνικά πλοία που είχαν έρθει στον όρμο των Κιτριών και άρχισαν τους συνεχείς κανονιοβολισμούς, αφήνοντας να εννοηθεί ότι υπήρχαν κι άλλα κρυμμένα μικρότερα καράβια.
«Έτσι απετράπη η απόβαση και η ανακατάληψη της Καλαμάτας. Γιατί οι Τούρκοι δεν ήρθαν τυχαία. Η Καλαμάτα ήταν η πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε. Συντόνισε τον αγώνα. Ήξεραν ότι αν την καταλάβουν, καταρρέει η επανάσταση. Γιατί εδώ ήταν η Μεσσηνιακή Γερουσία, ο τακτικός στρατός, το τυπογραφείο, εδώ ήταν τα πάντα, ήταν η έδρα της πολιτείας» παρατήρησε ο κ. Κουμάντος.
Στην έρευνά του για τον Ιωσήφ Βαλέστ δεν κατάφερε να βρει όσα αρχεία θα ήθελε. Και επειδή, όπως σχολίασε, «οι αλήθειες πρέπει να λέγονται», πρόσθεσε: «Δυστυχώς το ελληνικό κράτος κάποτε έλαβε μια περίεργη απόφαση, υστερόβουλη κατά την κρίση μου, και εκποίησε το σύνολο των αρχείων σε διαγωνισμό ως άχρηστο χαρτί! Αντιλαμβάνεστε περί ποίου εγκλήματος συζητάμε. Δηλαδή με αυτόν τον πραγματικά εγκληματικό τρόπο, ορισμένα πρόσωπα στην πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας, πήγαν να εξασφαλίσουν τα νώτα τους. Τραγικά πράγματα. Και ο Βαλέστ παρέμεινε άγνωστος και παραμένει».
Περισσότερα για τον Βαλέστ, το τραγικό του τέλος, αλλά και την επαναστατημένη Καλαμάτα, μπορείτε να διαβάσετε στο βιβλίο του Παναγή Χ. Κουμάντου «Στα βήματα του Ιωσήφ Βαλέστ».
Την εκδήλωση της περασμένης Δευτέρας, μέρος του αφιερώματος στο 1821 των Μαθημάτων Τοπικής Ιστορίας, διοργάνωσαν ο Πολιτιστικός Αντίλογος, η ομάδα Πάμε Βόλτα, η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Καλαμάτας και το Ματαρόα.
*Ακολουθεί φωτογραφία
