Συνέντευξη στον Σταύρο Μαρτίνο
-Πως βρεθήκατε στο τιμόνι του αστικού λεωφορείου;
Μου άρεσαν τα λεωφορεία από όταν ήμουν παιδί, πιο πολύ αυτά με το αστέρι (Mercedes), έβγαλα δίπλωμα αμέσως μόλις έκλεισα τα 21, έπιασα το τιμόνι όμως από ανάγκη, για να στηρίξω το σπίτι μου, την οικογένειά μου.
-Ήταν στα λεωφορεία κάποιος από την οικογένειά σας;
Όχι, οι δικοί μου ήταν αγρότες στην Αθήνα όπου μεγάλωσα. Σε ηλικία 14 χρονών κατέβηκα στο χωριό, στην Αρχαία Μεσσήνη, μια βδομάδα μετά ήρθα στην Καλαμάτα και γνώρισα τον μετέπειτα άντρα μου. Τον γνώρισα στο ταξί, είχε και το λεωφορείο. Όταν βγαίναμε έξω έμαθα να οδηγώ το ταξί, είχε τις ταχύτητες στο τιμόνι, όχι κάτω. Παντρεύτηκα και περίμενα να γίνω 21 για να βγάλω δίπλωμα και έβγαλα κατευθείαν επαγγελματικό. Έφερα το δίπλωμα στην κατηγορία του λεωφορείου και κάποια στιγμή ήρθε η στραβή οπότε ανέβηκα πάνω.
-Πότε έγινε αυτό;
Το δίπλωμα το έβγαλα το ‘81.
-Ήταν πολλές οι κυρίες τότε που είχαν επαγγελματικό δίπλωμα;
Τότε ήξερα μόνο τη Μαρία την Πουλάκη, που δούλευε το ταξί. Δεν ξέρω αν υπήρχαν άλλες γυναίκες, δεν είχα δει, παρά μόνο την Πόπη που ήταν σε φορτηγό εδώ στην Καλαμάτα, χωρίς να γνωρίζω άλλα για εκείνη.
-Είπατε έγινε η στραβή. Δηλαδή;
Ο άντρας μου το ’91 είχε ένα θανατηφόρο ατύχημα στον Άγιο Δημήτριο. Σταμάτησε να δουλεύει και κάναμε μετάταξη στην Αθήνα το ’92-’93, στα λεωφορεία των ΣΕΠ. Επιστρέψαμε στην Καλαμάτα, ανέβηκε να δουλέψει στο λεωφορείο ώσπου μια μέρα χτυπάει το τηλέφωνο στο ΚΤΕΛ και λένε ειδοποιείστε τον κ. Μουστρούχο να έρθει στον εισαγγελέα. Πήγαμε μαζί. Ο εισαγγελέας είπε του άντρα μου να σταματήσει να δουλεύει, γιατί δεν μπορούσαν να τον βλέπουν οι αντίδικοι του δυστυχήματος. Λέω τότε εγώ «κύριε εισαγγελέα υπάρχουν τρία παιδιά, το ένα είναι με ειδικές ανάγκες» και η απάντησή του ήταν «κυρία μου το πρόβλημα δικό σας». Μόλις τον ακούω τσαντίζομαι, λέω στον άντρα μου «Νίκο το πρόβλημα δικό μας, πάμε», χτύπησα και την πόρτα πίσω μου και σείστηκαν τα δικαστήρια. Όταν βγήκαμε έξω είπα του άντρα μου «Νίκο θα ανέβω εγώ στο τιμόνι, θα κάτσεις δίπλα μου μια βδομάδα και ας τολμήσει αυτός να με πάρει τηλέφωνο».
-Έτσι λοιπόν γίνατε οδηγός στο αστικό;
Ναι.
-Σας πήρε και εσάς ο εισαγγελέας;
Πήγανε και του μίλησαν και για μένανε αλλά δεν τόλμησε να μου πει κάτι.
-Ήταν δύσκολα στο τιμόνι;
Ήταν ο Νίκος μια βδομάδα δίπλα μου, νόμιζα ότι θα τον χρειαστώ να με καθοδηγεί για τον όγκο του λεωφορείου και για τις στροφές, αλλά δεν χρειάστηκε. Με είχε εκπαιδεύσει καλά από το ταξί, δεν με φόβισε ποτέ, αντίθετα με ενθάρρυνε. Δεν τον είχα ακούσει ποτέ να μου λέει πρόσεχε μη χτυπήσεις το αυτοκίνητο. Στην αρχή, στο γεφυράκι στο Messinian Bay ερχόταν από το αντίθετο ρεύμα ένα φορτηγό και εγώ πήγα να σταματήσω, «κεντράρισέ το και προχώρα» μου λέει και από τότε κάνω το ίδιο.
-Ποια χρονιά ξεκινήσατε;
Το 1994.
-Σε ποιες γραμμές δουλεύατε;
Και στην Παραλία, και στο «2» και στο «4».
-Η γραμμή της Παραλίας τότε σταμάταγε στην Αύρας;
Ναι στην Αύρας και κάθε μία ώρα πηγαίναμε και «Φιλοξένια». Στην Αύρας έμπαινα στο στενό με όπισθεν!
-Σας άρεσε λοιπόν το λεωφορείο αλλά στο τιμόνι σας ανέβασε η ανάγκη.
Ναι, κινδύνευσε να γκρεμιστεί το σπίτι μας. Έπρεπε να κρατήσω το σπίτι. Στη δυσκολία τι κάνουμε; Δεν τα παρατάμε.
-Πόσα χρόνια καθίσατε στο τιμόνι;
Μέχρι το 2012.
-Τι σας άρεσε όταν ήσασταν στο τιμόνι;
Η επαφή με το κόσμο. Αυτό ήταν το ωραίο. Κάθε μέρα έβλεπες καινούργιους ανθρώπους, τους ξένους, τους τουρίστες, τους ομογενείς. Θυμάμαι είχε έρθει ένας από τη Βοστόνη και με τράβηξε φωτογραφίες. Μου λέει «θα σε βάλω στην εφημερίδα των Ελλήνων στη Βοστόνη».
-Το ότι ήσασταν γυναίκα;
Εντάξει, υπήρξανε και αντιδράσεις. Τότε το μαλλί το είχα μακρύ και ερχόντουσαν να δουν αν πράγματι είμαι γυναίκα, «ρε παιδιά η κυρά Σούλα είμαι» τους έλεγα. Άλλοι που δεν με ξέρανε κοιτούσαν να δουν αν εξέχει το στήθος για να σιγουρευτούν ότι είμαι γυναίκα. Αποκλείεται, λέγανε με έκπληξη!
-Οι συνάδελφοί σας στο Αστικό ΚΤΕΛ πως σας δέχτηκαν;
Ήταν και άτομα που με πολεμήσανε. Μου σφύριξαν ότι παλιοί συνάδελφοι βάλαν στοίχημα ότι θα κατέβω. Τους είπα ότι δεν ξέρουν με ποια τα βάζουν. Πέρασε μια βδομάδα, πέρασε ένας μήνας και όταν είδαν ότι δεν κατεβαίνω άρχισαν τα «κλεισίματα» πάνω στις στροφές.
-Αλήθεια;
Ναι αλλά εγώ δεν έχανα την ψυχραιμία μου. Μια φορά έστριψα από την Τσαμαδού προς το Jumbo και ο οδηγός που ερχόταν από το άλλο ρεύμα ερχόταν καρφί πάνω μου. Λέω «έτσι το θέλετε, θα δείτε» και καθήλωσα το λεωφορείο χωρίς να έχω βγει από τη λωρίδα μου, οπότε αναγκάστηκε να μαζευτεί. Έγινε και άλλες φορές το ίδιο. Μια φορά ερχόταν κατά πάνω μου ένας συνάδελφος στη στροφή στο ζυγιστήριο, εκεί που ήταν το κλειδί της γραμμής. Δεν έδωσα σημασία αλλά αυτός το ξανάκανε. Το είπα στον άντρα μου για να του κάνει μια κουβέντα αλλά λέει «ανέβα στο λεωφορείο», έκατσε εκείνος στο τιμόνι, εγώ δίπλα και πάλι στο ίδιο σημείο, κοντά στο ζυγιστήριο, έρχεται ο άλλος καρφί πάνω μας, νομίζοντας ότι οδηγούσα εγώ. Όταν συνειδητοποίησε ότι στο τιμόνι ήταν ο άντρας μου, σταμάτησε και είπε «Νίκο συγνώμη, μου έφυγε». «Τι σου έφυγε, να ξέρεις ότι όσο ζω θα την προστατεύω» του απάντησε.
-Γιατί το έκαναν αυτό; Θεωρούσαν ότι οι γυναίκες δεν μπορούν;
Ναι μπράβο. Υπήρχαν όμως και γυναίκες που μου έλεγαν «τι είναι αυτό που κάνεις;» και εγώ τους απαντούσα «δεν μου λέτε βρε, ισότητα δεν θέλουμε; Εγώ αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζω μια δυσκολία και στηρίζω το σπίτι μου».
-Τα λεωφορεία τότε πόσο μεγάλες διαφορές είχαν από τα σημερινά;
Πολύ μεγάλες. Εγώ το λεωφορείο μας το έλεγα «τανκς». Το τιμόνι ήταν μηχανικό αλλά κάθε εβδομάδα το μαλακώναμε με τον γρασαδόρο. Δούλευα μια μέρα Παραλία και στο «Φιλοξένια» ήταν κάποια τουριστικά λεωφορεία. Μπήκα εγώ μέσα και λένε «όπα, γυναίκα!». Ήρθαν οι οδηγοί μέσα να χαιρετήσουν και να δουν. «Ρε κοπελιά», μου λένε, «πως το πας αυτό το λεωφορείο, εδώ δεν μπορούμε να το πάμε εμείς, έχεις κάνει πατέντα;» Όχι τους λέω, είναι το λεωφορείο όπως ήταν από τη μάνα του, αλλά αυτοί κοίταζαν να δουν τα μπράτσα μου γιατί δυσκολεύονταν να πιστέψουν πως το κουμάνταρα.
-Τι αυτοκίνητο ήταν;
Mercedes, μοντέλο του ’63. Αυτόματο αυτοκίνητο δούλεψα μόνο δύο χρόνια, όλα τα άλλα ήταν με συμπλέκτη και λεβιέ.
-Πολλοί σήμερα οδηγούν με εκνευρισμό. Τότε πως ήταν;
Η νοοτροπία δεν αλλάζει, δεν έχουν περάσει και πολλά χρόνια. Ενώ είχα προτεραιότητα χωνόντουσαν. Ε και εγώ έριχνα τότε κάτι κοσμητικά…
-Μήπως το έκαναν και επειδή έβλεπαν ότι είναι γυναίκα στο τιμόνι;
Αυτό δεν το ξέρω. Έχω να πω όμως για κάποιους άντρες ότι η συμπεριφορά τους ήταν άσχημη όταν είχαν δίπλα τους γυναίκα. Θυμάμαι μια φορά ανέβαινα να πάω στο 16ο Δημοτικό, στην Αγία Τριάδα που κάναμε τέρμα. Εκεί ένας άντρας, ενώ με βλέπει ότι ανεβαίνω και έπρεπε να σταματήσει γιατί δεν χωρούσε να περάσει, συνεχίζει, σταματάει και αρχίσει να με βρίζει. Του λέω «μη με βρίζεις για να δείξεις στην κυρία που συνοδεύεις ότι είσαι σκληρός, γιατί εγώ δεν σε λογαριάζω». Πήγε να βγάλει το χέρι για να ανοίξει την πόρτα απ’ έξω, γιατί φαίνεται είχε χαλάσει από μέσα και μου λέει «θα κατέβω κάτω». «Κατέβα του λέω, εγώ δεν έχω πρόβλημα».
Μια άλλη φορά, στην Λακωνικής και Παλαιολόγου, ένας είχε αφήσει το αμάξι με μια γυναίκα στη στροφή, στο μανάβικο που ήταν τότε εκεί. Αυτός ψώνιζε και εγώ κόρναρα. Βγαίνει και μου λέει «τι κορνάρεις, θα @,.!..@..». «Αυτό που είπες για μένα να πας εσύ!» του απάντησα, γιατί έπρεπε να του το ανταποδώσω, έστω με αυτόν τον τρόπο, γιατί ήταν κόσμος στο λεωφορείο.
Μια φορά με έβρισε μια γυναίκα, είχε ένα κάμπριο και νόμιζε ότι κάποια ήταν. Δεν χωρούσε να περάσει και ζητούσε να κάνω πίσω. Της είπα ότι το λεωφορείο δεν μπορεί να κάνει όπισθεν και άρχισε να λέει και να λέει πράγματα που δεν είχα ακούσει ούτε από άντρα… Είπα σε έναν εργαζόμενο σε ένα μαγαζί απέναντι να πάρει την τροχαία και τότε ήρθε η κυρία και μου είπε ψιθυριστά για να μην την ακούσουν ότι δεν ξέρει να κάνει όπισθεν. Της απάντησα «πρόβλημά σου! Γιατί με βρίζεις με τα αισχότερα λόγια; Εγώ έχω ένα θηρίο, ένα όχημα 12-13 μέτρα και κουβαλάω δεκάδες ανθρώπους.
-Πόσους επιβάτες έπαιρνε το λεωφορείο;
Είχα φτάσει τα 120 άτομα.
-Μεγάλη ευθύνη να μεταφέρεις τόσο κόσμο…
Ναι, πρέπει να είσαι πολύ υπεύθυνο άτομο.
-Σας φόβιζε αυτό καθόλου;
Όχι γιατί ήμουν σίγουρη για τον εαυτό μου. Το έκανα με αγάπη και όταν κάνεις κάτι με αγάπη το κάνεις με υπευθυνότητα και σωστά.
-Σας λείπει καθόλου το τιμόνι του λεωφορείου;
Όταν μου λείπει πάω καμία βόλτα
-Σήμερα τα λεωφορεία είναι πιο εύκολα αλλά η κίνηση στους δρόμους είναι περισσότερη…
Ναι, πολύ περισσότερη. Τότε στρίβαμε από τη Βασιλέως Κωνσταντίνου και βγαίναμε στη Φαρών και μερικές φορές πηγαίναμε με νεκρά, ήταν άδειος ο δρόμος. Μετά την Κυψέλη αν δεν είχαμε στάση στο ΙΚΑ δίναμε μια ώθηση και πηγαίναμε με τη νεκρά.
-Στους νεότερους συναδέλφους τι θα τους λέγατε σαν συμβουλή, σαν ευχή;
Η ευχή μου είναι να έχουν καλούς δρόμους και να είναι πάντα γεμάτα τα λεωφορεία. Να είναι προσεκτικοί και ευγενικοί, αν και αυτό εξυπακούεται.
Θυμάμαι οι γιαγιάδες δεν μπορούσαν να ανέβουν εύκολα, γιατί τότε τα λεωφορεία ήταν ψηλά. Μια μέρα λέω «έλα γιαγιά, κοριτσάκι πράγμα είσαι, μπορείς» Μόλις είπα έτσι, ανέβηκε αέρας. Περίμενα όμως τους μεγάλους ανθρώπους, δεν βιαζόμουν.
-Ο κοινωνικός ρόλος του αστικού λεωφορείου πόσο σημαντικός είναι;
Είναι πολύ σημαντικός, γιατί μπαίνει όλος ο κόσμος, αυτό είναι το καλό. Είναι καλό να μετακινιέται ο κόσμος με το λεωφορείο.
-Τι πρέπει να γίνει για να το επιλέγει ακόμη περισσότερος κόσμος και να μην παίρνει το αυτοκίνητο για να πάει στο κέντρο της πόλης;
Είναι η συνήθεια του Έλληνα, που και στον φούρνο της γειτονιάς του παίρνει το αυτοκίνητό του. Είναι η νοοτροπία, η οποία για να αλλάξει πρέπει να δοθούν κίνητρα. Χρειάζεται να υπάρξει πυκνή συγκοινωνία σε όλη την πόλη. Όσο για τα λεωφορεία που έχει σήμερα το Αστικό ΚΤΕΛ, μπορούν να εξυπηρετήσουν κάθε επιβάτη, είναι χαμηλοδάπεδα, έχουν κλιματισμό, έχουν τα πάντα.
-Σας είχε τύχει ποτέ κάποια σοβαρή παρεξήγηση με επιβάτη;
Μια φορά μια επιβάτιδα παρεξηγήθηκε γιατί δεν την κατέβασα παράνομα! Σταμάτησε να μου μιλάει. Πού ήθελε να την κατεβάσω; Στο φανάρι της Φαρών, στη Βασιλίσσης Όλγας και Φαρών, γιατί ήθελε να πάει προς την Ακρίτα. Μου κοπάναγε την πόρτα. «Εδώ δεν κατεβαίνεις της λέω, η στάση είναι στην εκκλησία».
-Ατύχημα σας έτυχε ποτέ;
Μια φορά έκανα τη στάση μου κανονικά και ήρθε ένας και χώθηκε από πίσω. Έγινε χαμός! Δεν με άφηνε να φωνάξω την Αστυνομία, αλλά ήταν ο Γιάννης μου δίπλα, ο γιος μου, και πήγε εκείνος και τους ειδοποίησε.
Μια άλλη φορά ερχόμουν από το «Φιλοξένια» και βγήκε ένας από τη Φαρών, άκοπος, και με χτύπησε μπροστά. Εκείνος δεν παραδεχόταν ότι παραβίασε το Στοπ και οι ταξιτζήδες με τους καταστηματάρχες του έβαλαν τις φωνές. Κάποια στιγμή έκανε όπισθεν και πάρκαρε μπροστά στου Μπουζάκλα. Έτυχε εκείνη τη στιγμή να βγει από τη Τσαμαδού ένα περιπολικό, έκανα σινιάλο και επιλήφθηκαν. Αυτός ήταν ανασφάλιστος και μάλιστα μόλις είχε γυρίσει από δρομολόγιο από την Αθήνα!
-Τι νιώθετε για το Αστικό ΚΤΕΛ Καλαμάτας;
Είναι το δεύτερο σπίτι μου, όταν έρχομαι εδώ, έστω για έναν καφέ, για μια κουβέντα με οποιονδήποτε συνάδελφο, είμαι ευχαριστημένη, με γεμίζει! Είμαι στην οικογένεια αυτή από 16 χρονών. Εδώ μεγάλωσα. Και η παράδοση συνεχίζεται σήμερα με τον γιο μου, τον Χρήστο. Το Μουστρούχος είναι ένα όνομα που έχει μια ιστορία στο αυτοκίνητο, από τον πεθερό μου, τον άντρα μου, εμένα και σήμερα τον γιο μου.
