Θα σας αναφέρω παραδείγματα από το δικό μου χώρο. Εργάζομαι σε μια ιδιωτική εκπαιδευτική δομή, όπου κάθε μας ανάγκη σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό καλύπτεται άμεσα, χωρίς αναφορά της ανάγκης σε κάποια αρμόδια υπηρεσία, προκήρυξης διαγωνισμού, ανάθεσης έργου και άλλες πολλές διαδικασίες που χρειάζονται σε μια δημόσια δομή.
Είναι αυτές «άχρηστες» διαδικασίες; Όχι για μένα, γιατί ως πολίτης κατανοώ πως στόχος του νομοθέτη είναι οι φόροι μου να πιάνουν τόπο και να δαπανούνται δικαίως σε ό,τι καλύτερο. Όπως και ο νομοθέτης έτσι κι εγώ δεν διανοούμαι πως σε ένα δημόσιο θώκο μπορεί να κάθεται κάποιος και να διαχειρίζεται ανάγκες και δαπάνες κατά το δοκούν, χωρίς αντικειμενικές, δίκαιες, θεσμοθετημένες και φυσικά διαφανείς διαδικασίες. Νομίζω είναι, το λιγότερο, τεράστια ντροπή, την οποία όλοι απευχόμαστε.
Το αποτέλεσμα, όμως, παραμένει. Μια δημόσια δομή δεν έχει άμεση χρηματοδότηση για κάτι περιστασιακό που χρειάζεται. Η δική μας δομή δε θα χρειαζόταν καμία περιστασιακή χορηγία · η δημόσια εκπαιδευτική δομή, όμως, μέσα από μια χορηγία θα αποκτούσε κάτι περιστασιακό, άμεσα. Αφενός δε θα έμπαινε στις πολυδαίδαλες, αλλά αναγκαίες, διαδικασίες (που, όμως, προσπαθούν να δώσουν στους φόρους του πολίτη το σωστό αντίκρισμα), αφετέρου δε θα επηρεαζόταν από την πιθανή και ρεαλιστική άρνηση των διαχειριστών του δημόσιου χρήματος να πληρώσουν αυτό το «περιστασιακό».
Μπορεί να είναι κάτι μικρό, ένα δέντρο, ένα παγκάκι, μια συσκευή τεχνολογίας κ.λπ. που η δημόσια χρηματοδότηση αυτή τη στιγμή δεν καλύπτει. Έτσι, η δημόσια αυτή δομή δέχεται τη χορηγία, ακόμη κι αν οι προδιαγραφές της δεν πληρούν επακριβώς τις ανάγκες της, καθώς όπως λέει και ο λαός, όταν σου δίνουν «γάιδαρο», δεν τον κοιτάς στα «δόντια».
Μέχρι εδώ θα ήταν όλα καλά, αν δεν είχαμε δύο σημαντικές, μάλλον, πιθανές παρανοήσεις.
Αφενός δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οποιαδήποτε χορηγία σε μια δομή – ιδιαίτερα μια εκπαιδευτική δομή - δε σημαίνει πως αυτή είναι μια φτωχή δομή, όπως συχνά υπονοείται. Η πολιτεία μας έχει ανεκτίμητο πλούτο σε κτήρια, εγκαταστάσεις, προσωπικό και υπηρεσίες να τα φροντίζουν με το χαρακτήρα του Δημοσίου που είναι φύσει μη κερδοσκοπικός. Να υποβαθμίζουμε στη συνείδησή μας μια ολόκληρη δημόσια δομή επειδή δέχτηκε μια – ας την πούμε – ιδιωτική χορηγία, αν δεν είναι αφέλεια, αγγίζει το όριο της ιδιοτελούς σκοπιμότητας, δε νομίζετε;
Αφετέρου θα πρέπει να παρατηρήσουμε πως, στις μέρες μας, μια χορηγία δεν είναι μια απλή παραχώρηση αγαθών αλλά μια μελετημένη συναλλαγή, με τα γνωστά, πολλαπλά και φανερά σε όλους οφέλη για τον χορηγό. Στην εποχή μας είναι, μάλλον, κανόνας η αντιστροφή του λόγου «μη γνώτω η αριστερά τι ποιεί η δεξιά», ακόμη και στους χώρους όπου αυτός αποτελεί δεδομένο ρηθέν. Πόσο μάλλον στο χώρο του μάρκετινγκ όπου η αντιστροφή αυτή επιβάλλεται.
Έτσι, βλέπουμε π.χ. παρουσιάσεις στον τύπο, εκδηλώσεις, ανακοινώσεις, δημόσιες και ανοιχτές ευχαριστίες, δημιουργία ενός συγκεκριμένου «προφίλ» του χορηγού, μόνιμες επιγραφές, εγχαράξεις και μνημονεύσεις ες αεί, ακόμη και συγκεκριμένες δεσμεύσεις του χορηγούμενου που εκτείνονται σε βάθος χρόνου, όλα αυτά, δηλαδή, που στοιχειωδώς, φαντάζομαι, μαθαίνει ένας σπουδαστής μάρκετινγκ στο κεφάλαιο «χορηγία».
Και πάλι, ας αναρωτηθούμε πως το να υποστηρίξουμε πως όλα αυτά «κοστίζουν» όσο η χορηγία και όχι πολλές πολλές φορές περισσότερο, με τα τόσα ανταποδοτικά οφέλη μάρκετινγκ, αν δεν είναι αφέλεια, μήπως δεν είναι ειλικρινές.
* * *
Αν ανατρέξουμε στην αρχαιοελληνική «χορηγία», θα δούμε ότι ήταν θεσμοθετημένη να «άγει» τον «χορό», στα έργα που ανεβάζονταν στην Αρχαία Αθήνα, τα οποία ωφελούσαν τους πολίτες και γι’ αυτό η σχέση χορηγίας και πολιτισμού ήταν πολύ σημαντική. Σε πιο βαθμό είναι σήμερα θεσμοθετημένη η χορηγία;
Στο χώρο της εκπαίδευσης γνωρίζουμε τα ατέλειωτα εκπαιδευτικά προγράμματα ποικίλων φορέων, στα οποία έχω αναφερθεί σε προηγούμενη επιστολή. Σε όλες αυτές τις επιτρεπόμενες από την πολιτεία συνεργασίες με τη Δημόσια Εκπαίδευση, οι πάροχοι των προγραμμάτων, ακριβώς επειδή η πράξη τους έχει μια έννοια χορηγίας, τηρούν και αυτοί (και οι δημόσιες εκπαιδευτικές δομές που συνεργάζονται), κάποιους κανόνες ώστε να μην παρακωλύεται το εκπαιδευτικό έργο, να μην υπάρχει διαφήμιση ή, όπως μπορεί να αναφέρεται, προώθηση προϊόντων. Έχουμε, λοιπόν, τουλάχιστον στην Εκπαίδευση, απτά παραδείγματα μιας θεμιτής παραλλαγής της μακραίωνης παράδοσης χορηγιών θεσμικού χαρακτήρα.
* * *
Όμως, αγαπητέ αρχισυντάκτη, πέρα από την εγρήγορση του πολίτη να αντιλαμβάνεται σε κάθε χορηγία την πραγματική της διάσταση σε όρους οικονομικούς, κοινωνικούς αλλά και ηθικούς, δεοντολογικούς, ας μου επιτραπεί να επισημάνω πως χρειάζεται και εγρήγορση από αυτόν που λαμβάνει τη χορηγία. Το αναφέρω αυτό με το βαθύ αίσθημα του κόπου και του μόχθου που χρειάζεται να παραχθεί το εκπαιδευτικό ή όποιο άλλο πολιτιστικό έργο. Μια χορηγία μπορεί να είναι μια ανάσα σε αυτό, όμως τελικά να υποβιβάζει το σύνολο του έργου, όντας μικρή και σχεδόν συμβολική σε σύγκριση με αυτό. Έχουμε τότε μια παρανόηση δεοντολογικά ατυχή. Πόσο μάλλον αν η χορηγία καταλήγει μια ευκαιρία δημιουργίας εντυπώσεων και, εν τέλει, παραπλανητικών επικοινωνιακών κατασκευών.
Δε θα πρέπει να αδικήσουμε ούτε το χορηγό, που εντάσσεται κι αυτός σε μια μακραίωνη παράδοση της σχέσης πολίτη – πολιτείας, ούτε τον χορηγούμενο, που δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει τις – ας τις πούμε – «κακοτοπιές» του μάρκετινγκ και της επικοινωνιακής διαχείρισης καταστάσεων.
Μπορεί να χρησιμοποίησα την έκφραση «ποιός χορηγεί ποιόν», προκειμένου να συνοψίσω τον προβληματισμό της επιστολής, όμως θεωρήστε παρακαλώ, πως ο τόνος της επιστολής είναι αμβλύτερος, και στοχεύει σε ένα και μόνο ζήτημα:
Στην προτροπή και την ευχή στα ζητήματα χορηγιών να στεκόμαστε πάντα στο ύψος των περιστάσεων. Γιατί και το κοινό – οι πολίτες, οι μαθητές κ.λπ. – καταλαβαίνει και δεν «τρέφεται» με παρανοήσεις, αλλά και όσο πιο ειλικρινά υλοποιούμε τέτοιας χορηγικής μορφής συναλλαγές, τόσο καλύτερα πιάνουν τόπο και τονώνουν την κοινωνία, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο κάποια στιγμή κατανοεί την πραγματικότητα.
Με εκτίμηση
Η παραπαιδαγωγός
Επιστολή μιας “παραπαιδαγωγού”: Τρεις βίδες όλες κι όλες…
Επιστολή μιας “παραπαιδαγωγού”: Χριστουγεννολούλουδα
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Ακρωτηριασμένη πόλη…
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Άσχετη από Μουσική»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Νεκροταφείο Τραίνων»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Στοπ» για τους ποδηλάτες
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Το «σχολείο του μέλλοντος»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Σάντα Μπίλης έρχεται»!
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Μέλλον χωρίς Παρελθόν
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Στο διαδίκτυο είμαστε όλοι ενήλικες»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Δημόσια, Δωρεάν (τηλε)Εκπαίδευση»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Καταναλώνοντας προϊόντα βιασμού
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Αξιολογώντας το σχολείο «Κοινωνία»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: H εφηβική «επανάσταση της υποταγής»
Επιστολές μιας Παραπαιδαγωγού: Μέχρι η υγιής Κοινωνία να γίνει μόδα…
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Το κόλπο της παραγραφής
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «όλοι σε φωνάζαν αρχηγό»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: “Έτσι κάνουν όλοι”
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Δεκαπέντε μαθητές: «Θα το αντέχαμε;»
20 επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Απολογισμός: «κολαστήριο τρένων», «λάικ» και άλλα
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Αγωγή των Μέσων» vs «Σοσιαλμιντιοκρατία»;
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Η κατσίκα του γείτονα» και «του χωριού»