Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Αγωγή των Μέσων» vs «Σοσιαλμιντιοκρατία»;

Κυριακή, 04 Απριλίου 2021 16:35

Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Αγωγή των Μέσων» vs «Σοσιαλμιντιοκρατία»;

Αγαπητέ αρχισυντάκτη,
ίσως έχουμε όλοι παραδώσει τον έλεγχο της ελευθερίας έκφρασής μας στα σόσιαλ μίντια, που διασπείρουν ή «μπλοκάρουν» ό,τι αναρτούμε κατά το δοκούν, με τεχνητή – πλην κατευθυνόμενη – νοημοσύνη. Αν όχι όλοι, πάντως από τους λεγόμενους «πλανητάρχες», έως εσάς, εμένα, τους αναγνώστες μας, τα παιδιά μας, η επικοινωνίας μας εξαρτάται από αυτό το «κράτος» των νέων ΜΜΕ, όταν τα χρησιμοποιούμε. Κάποτε οι μαθητές, γνώριζαν αυτήν την «τέταρτη εξουσία» αποκτώντας κριτικές δεξιότητες για τα ΜΜΕ στην πάλαι ποτέ «Αγωγή των Μέσων Επικοινωνίας». Σήμερα, με την εξάπλωση των σόσιαλ μίντια, τί αντίστοιχο μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας;

Η «Αγωγή στα Μέσα» δεν ήταν ποτέ μάθημα στο σχολείο, οι παλιότεροι όμως θα θυμούνται πως, αρκετά χρόνια πριν, γίνονταν πολλές δραστηριότητες για να γνωρίσουν κριτικά οι μαθητές την Τηλεόραση – «χαζοκούτι» τη λέγαμε τότε – το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες, τα ΜΜΕ της εποχής δηλαδή.

Επίσης, οι μαθητές έφτιαχναν (και φτιάχνουν) σχολικές εφημερίδες και εκπομπές για να κατανοήσουν το έργο του δημοσιογράφου αλλά και την υποκειμενική σκοπιμότητα που κατευθύνει την είδηση και τον τρόπο που φτιάχνεται.

Αργότερα, όταν εμφανίστηκε το «ίντερνετ», αρχικά ασχοληθήκαμε με την ικανότητα των μαθητών να διακρίνουν τις έγκυρες πηγές και να αντλούν γνώσεις με «σωστό» τρόπο από αυτό.

Σύντομα, όμως, όταν το διαδίκτυο έγινε μια πιο ολοκληρωμένη μεταφορά της κοινωνίας μας στον ψηφιακό κόσμο, εστιάσαμε στους ατέλειωτους κινδύνους που κρύβονται στο διαδίκτυο για τα παιδιά. Εστιάσαμε δηλαδή σε ένα «ασφαλές διαδίκτυο» για το παιδί.

Σήμερα, όπως έχουμε αναφέρει σε σχετική επιστολή, στις πλείστες των περιπτώσεων τα παιδιά έχουν πρόσβαση σε ό,τι έχει και ένας ενήλικας, με όποιες συνέπειες έχει αυτό.

* * *

Τον τελευταίο καιρό, όμως, νέες παράμετροι φαίνεται να αναδεικνύονται σχετικά με το ρόλο των σόσιαλ μίντια στη ζωή μας.

Βλέπουμε από ηγέτες κρατών, ολόκληρες ιστοσελίδες, ανθρώπους «διαμορφωτές της κοινής γνώμης» – «opinion leaders» στην αγγλική – έως «απλούς» χρήστες σαν εσάς κι εμένα, να «μπλοκάρονται», ως επίπτωση για τις «μη αποδεκτές (ψηφιακές) πράξεις και σκέψεις τους», σύμφωνα με προγραμματισμένα από ανθρώπους λογισμικά. Πού βρίσκονται τα όρια του ανάρμοστου – για κάθε πλευρά – σε όλα αυτά;

Χωρίς να είμαι καθόλου ειδική σε τεχνικά θέματα θεωρώ, επίσης, πως ισχύουν αυτά που κυκλοφορούν καθημερινά για «αναφορές κακής χρήσης» - ανώνυμες, μεμονωμένες ή συντονισμένες, μέσα από τις οποίες «απλοί χρήστες» οδηγούν σε μπλοκάρισμα ή διαγραφή άλλων «απλών χρηστών», χωρίς, μάλλον, καμία εξέταση αν η «αναφορά» είναι αληθής. Έχω ακούσει πως τα παιδιά επιδίδονται κι αυτά σε αυτές τις πρακτικές. Πού βρίσκονται τα όρια του ανάρμοστου – για κάθε πλευρά – σε όλα αυτά;

Ακούμε, βέβαια και τα μύρια όσα για τεραστίων μεγεθών παρεμβάσεις, αλλοιώσεις κ.λπ, στις ζωές ανθρώπων, ομάδων, και κοινωνιών, απλά και μόνο μέσα από την κατάλληλη χειραγώγηση των σόσιαλ μίντια και των χρηστών τους. Ακούμε για «φέικ νιούς», κείμενα, εικόνες και βίντεο που διασύρουν, τεχνητά φτιαγμένα αλλά τόσο ρεαλιστικά ώστε ξεγελούν τον αδαή.

Όχι άδικα, όλα αυτά μαζί με φαινόμενα όπως «ψεύτικα προφίλ», παραπλανητικά στοιχεία, κατασκευασμένες ποσότητες από «λάικ» και άλλες «αντιδράσεις», «τρολαρίσματα», επικοινωνιακές τακτικές, «επαγγελματίες των σόσιαλ μίντια» (καλώς ή κακώς εννοούμενοι) και άλλα πολλά, ωθούν αρκετές φορές στην άποψη ότι η ζωή μας είναι δυνατόν να «σοσιαλμιντιοκρατείται».

Ιδιαίτερα με τις συνθήκες που δημιούργησε ο κορωνοϊός, όπου κυριολεκτικά, όντας μέσα στο σπίτι, τα πάντα στη ζωή και την επαφή μας με τον υπόλοιπο κόσμο περνούν μέσα από κάποια σόσιαλ μίντια, όλο και περισσότερο πληθαίνουν οι φωνές που επισημαίνουν το εύρος και την ισχύ του «κράτους» αυτού.

* * *

Εμείς οι μεγαλύτεροι έχουμε τη δυνατότητα να συγκρίνουμε τον «νέο» αυτό κόσμο, με τον κόσμο ακόμη και προ ίντερνετ, ώστε να δούμε με κριτική ματιά τα σόσιαλ μίντια. Έχουμε, όμως απέναντι στα παιδιά μας μια μεγάλη αδυναμία: Δεν γνωρίζουμε εγκαίρως τί βιώνουν. Δεν «μπαίνουμε με τις ώρες» στα σόσιαλ μίντια που «μπαίνουν» τα παιδιά μας. Δεν γνωρίζουμε τί βλέπουν, τί επιδράσεις έχει αυτό στο μυαλό, την ψυχή, το σώμα τους. Δεν γνωρίζουμε πώς τα χρησιμοποιούν και τί αντιδράσεις, τι συμβιβασμοί και προσδοκίες τους δημιουργούνται.

Ο κόσμος μας, αγαπητέ αρχισυντάκτη, φαίνεται να είναι ίσως αδιάφορος, ίσως παραδομένος στο νέο αυτό κράτος μιας δικτύωσης, που αποκαλούμε «κοινωνική δικτύωση», χωρίς, μάλλον, ποτέ να συζητάμε τί σημαίνει «κοινωνικό» στην περίπτωση αυτή.

Ελπίζω να συμφωνήσετε, όμως, πως με τίποτα δεν πρέπει να αφήσουμε το ίδιο αδιάφορα, το ίδιο παραδομένα τα παιδιά μας σε αυτή την κατάσταση που τα περιμένει στη ζωή τους.

Πιστεύει κανείς, μετά από όλα αυτά, πως η Εκπαίδευση πρέπει να αντιμετωπίζει τούτα τα νέα ΜΜΕ μόνο ως εργαλεία που ο μαθητής ως αυριανός πολίτης απλά πρέπει να μάθει να χρησιμοποιεί και – ενδεχομένως – να γίνει με αυτά πιο… παραγωγικός;

Όσο μπορώ, από την θέση της παραπαιδαγωγού, γνωρίζω πως τα παιδιά έτσι κι αλλιώς μαθαίνουν και γνωρίζουν να χρησιμοποιούν απίστευτα πολλά πράγματα και απίστευτα γρήγορα στο διαδίκτυο.

Μαθητές όλων των τάξεων, ακόμη και με κρίσιμες ελλείψεις γραφής και ανάγνωσης, αλλά και αναλφάβητοι ενήλικες, όπως καταλαβαίνω, έχουν πρόσβαση στα σόσιαλ μίντια, τα διαχειρίζονται με ευχέρεια μέσα από ένα προφίλ με κουμπάκια και εικόνες, χωρίς να τους χρειάζονται καθόλου τα… γράμματα.

Πρόκειται για «χρήστες» οι οποίοι φαίνεται να αδιαφορούν που είναι αγράμματοι, «αναλφάβητοι», χωρίς να φαντάζονται πως η πραγματική «αλφαβήτα» είναι να γνωρίζουν πώς όλη αυτή η πραγματικότητα επιδρά καταλυτικά στη ζωή και το ριζικό τους.

Αυτό που ίσως χρειάζονται τα παιδιά μας για να ευημερούν ως αυριανοί πολίτες του διαδικτύου και των σόσιαλ μίντια είναι η βαθιά κριτική επίγνωση της λειτουργίας των μέσων αυτών, των σκοπιμοτήτων τους, των επιπτώσεών τους στα άτομα και τις ομάδες.

Μέχρι τώρα πιστεύαμε ότι το πρόβλημα είναι η αγραμματοσύνη των παιδιών, τα οποία – από την εμπειρία μου – έχουν πλέον όλο και πιο μικρή επαφή με τη γραφή και την ανάγνωση, ενώ τα παντελώς αγράμματα παιδιά είναι πάντα υπαρκτά.

Νά, όμως, που μάλλον υπάρχει και μια άλλη μόρφωση, μια αγωγή, που η έλλειψή της θα καταστήσει τον άνθρωπο έρμαιο των καταστάσεων.

Αν θα πρέπει να ονομαστεί κάπως αυτή η μορφή αγωγής που θα πάρει τη θέση της «αγωγής των μέσων», μάλλον δεν είμαι σε θέση να το γνωρίζω. Υπάρχουν πάντα οι ειδικοί, οι επιστήμονες, οι αρμόδιοι, οι οραματιστές της Εκπαίδευσης, με τους οποίους ευχής έργο είναι να συνεργαστούμε στη βάση των υψηλών αξιών της Εκπαίδευσης.

Αναρωτιέμαι, όμως, αγαπητέ αρχισυντάκτη, και για μένα και για την κοινωνία μας: Πόσο εμείς οι ίδιοι, την έχουμε κατανοήσει, την έχουμε κατακτήσει αυτήν την νέα αγωγή για τους ίδιους τους εαυτούς μας;

Καλό Μήνα

Η Παραπαιδαγωγός