Κυριακή, 09 Μαϊος 2021 11:20

Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Ο πιο σκληρός θάνατός μας...

Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Ο πιο σκληρός θάνατός μας...

Αγαπητέ αρχισυντάκτη,  
                                                δεν πέθαναν μια φορά οι έντεκα χιλιάδες και πλέον νεκροί μας από τον κορωνοϊό. Μπρος στην τούρλα των διακοπών, θυσία στην ψευδαίσθηση «μια πανδημία είναι θα περάσει», αμνημόνευτοι και αγνοημένοι πέθαναν κιόλας δυο φορές. Γιατί σε αυτή τη ζωή, οι νεκροί μας ζουν στη μνήμη μας. Ζουν με το θρήνο μας, το πένθος μας, την μνημόνευσή τους. Όταν κι αυτή η μνήμη χαθεί, έρχεται ο δεύτερος, οριστικός θάνατος των ανθρώπων, που είναι και ο πιο σκληρός. Τούτες τις μέρες που η Ανθρωπότητα διαπαιδαγωγήθηκε στην νίκη επί του Θανάτου, αξίζει να αναφερθούμε, σε αυτό το μοναδικό και διδακτό αντίδοτο του Θανάτου: Την μνήμη.

Δεν σκοπεύω, φυσικά, με μια επιστολή ούτε να αναλύσω, ούτε να «ταρακουνήσω» το παράδοξα αδρανοποιημένο συλλογικό μνημονικό μας. Κι ας είναι το τίμημα σκληρό. Θα πάθουμε ό,τι αφήσαμε να πάθει ο διπλανός, ακόμη κι αν πρόκειται για ζήτημα… θανάτου. 

Άλλωστε, το ζήτημα της συλλογικής μνήμης, και της «ελαφρότητας» του θανάτου σε αυτή, έχει αναπτυχθεί πολλάκις ακόμη και στα πιο λαϊκά και ψυχαγωγικά έργα. Στην «αθάνατη» ταινία «Μια ζωή την έχουμε» του 1958 ο αείμνηστος Περικλής Χριστοφορίδης  λέει στον μοναδικό Δημήτρη Χορν «Τη θεωρία του Μανταρίνου»: «Εάν σου πουν τώρα εδώ στην Αθήνα ‘θα πατήσεις ένα Κουμπί · την ίδια στιγμή στα βάθη της Κίνας θα πεθάνουν τρεις χιλιάδες μανδαρίνοι, αλλά εσύ θα γίνεις πάμπλουτος’, το πατάς το κουμπί;». 

Ο πρωταγωνιστής του 1958 διστάζει να απαντήσει θετικά. Όμως εξήντα χρόνια μετά, όπου το ότι «οι αφηγήσεις των ΜΜΕ διαμορφώνουν το μυαλό μας», αποτελεί διαδεδομένο και παραδεκτό ζήτημα («stories shape our minds» αν θέλετε να κάνετε αναζήτηση), αξίζει να παρατηρήσουμε πώς τα ΜΜΕ δίνουν σχήμα στο μυαλό μας και στην ιδέα μας για τον θάνατο.  

«Η μνήμη μας διαρκεί όσο το δελτίο ειδήσεων των οκτώ», έλεγε ένας πρωταγωνιστής δημοφιλούς κωμικής «αυτοαναφορικής» τηλεοπτικής σειράς, υπάλληλος καναλιού τη δεκαετία του ’90, όταν η χώρα μας ζούσε τα πρώτα της χρόνια «ελεύθερης τηλεόρασης». Και σε άλλο επεισόδιο της ίδιας σειράς, ο διευθυντής του καναλιού και αφεντικό του πρωταγωνιστή μας τον συμβουλεύει: «Θα μάθεις, όταν κάποτε έρθεις στη θέση μου, πως τα ΜΜΕ δεν προσαρμόζονται στην πραγματικότητα, αλλά η πραγματικότητα προσαρμόζεται στις ανάγκες…» των ΜΜΕ, θα συμπληρώσω εύλογα. 

 *  * *

Αξίζει να δούμε, για παράδειγμα πώς τα ΜΜΕ μπορούν με την ίδια ευκολία που κάνουν τον πλανήτη να θρηνεί για έναν θάνατο, π.χ. ενός διάσημου θανόντος αθλητή, καταφέρνουν να απαλείψουν απ’ την μνήμη μας ακόμη και εκατομμύρια θανάτους. 

Αξίζει να δούμε ότι ένας θάνατος ή ένδεκα χιλιάδες θάνατοι δεν μετρούν από μόνοι τους. Είναι οι στατιστικές, οι συγκρίσεις των αριθμών, κάποια αναγκαιότητα να φανούν ως «αναγκαίο κακό», η συσχέτισή τους με «υποκείμενα νοσήματα» και άλλες επικοινωνιακές επινοήσεις, που τους δίνουν συγκεκριμένη υπόσταση, ρυθμίζοντας τη μνήμη ή την αμνησία μας, το ενδιαφέρον ή την αδιαφορία μας για τον θάνατο. 

Κατά βάθος, κάθε μας αίσθημα κατευθύνεται και διοργανώνεται από τα ΜΜΕ, ακόμη κι αν πρόκειται για το θάνατο ενός… ζώου (το οποίο, αξίζει να θυμηθούμε πως στη γλώσσα μας δεν «πεθαίνει», αλλά «ψοφάει»). Θα δούμε, λοιπόν, εκατομμύρια τηλεθεατών να συνταράσσονται από τον θανάσιμο βασανισμό ενός ζώου, που έγινε «βάιραλ», την ώρα που γιορτάζουν σουβλίζοντας εκατομμύρια νοστιμότατα σφάγια. 

Ο θάνατος, λοιπόν, δεν είναι ποτέ από μόνος του… «θάνατος». Είναι ο «σκοπός» που τον «αγιάζει», μεταφορικά αλλά – για τους ανθρώπους – και κυριολεκτικά. Κυριολεκτικά όταν καλούμαστε να πεθάνουμε ως «ήρωες», για ένα «σκοπό», μια «τιμή». Οποτεδήποτε είμαστε πεπεισμένοι πως «ο θάνατος του [άλλου είναι] η ζωή μας». 

* * *

Στην παιδαγωγική, αγαπητέ αρχισυντάκτη, υπάρχει ένα τεράστιο κεφάλαιο αποδόμησης της απαξιωτικής αντίληψης για τον θάνατο. Μιας αντίληψης που καθιστά δυνατό δισεκατομμύρια άνθρωποι να κινδυνεύουν να πεθάνουν από την ασιτία, ιάσιμους λοιμούς και ακατανόητους πολέμους, την ίδια ώρα που άλλα δισεκατομμύρια ανθρώπων κοιμούνται κάθε βράδυ ήσυχα.

Ανέκαθεν οι μαθητές στο σχολείο μάθαιναν για την αξία της Ειρήνης, της Αγάπης και της Ισότητας, για το πάθος μιας μερίδας της ανθρωπότητας να εξαλείψει την πείνα, την φτώχεια, την αρρώστια και τον πόλεμο.  Μαθαίνουν ότι κάθε θάνατος ενός αγνώστου ανθρώπου βουτηγμένου στην φτώχεια και την αδικία είναι πάντα ένας… θάνατος.

Σήμερα, ακόμη και τα λαϊκά θεάματα, οι ταινίες και τα σήριαλ, πλέον δείχνουν πως η επανάσταση των επικοινωνιών, δεν ήρθε να ανατρέψει «τη θεωρία του Μανδαρίνου», όπως  η επανάσταση της παραγωγής τροφίμων και αγαθών δεν εξάλειψαν την πείνα και την φτώχεια, αλλά κατά κάποιους, τις επιδείνωσαν. 

* * *

Νά, λοιπόν, που αυτή η «εκπαίδευση στο θάνατο» από τη μαζική επικοινωνία ήρθε και τώρα να παίξει το ρόλο της. Να μας χαρίσει τις ανέμελες πασχαλινές, ανοιξιάτικες και καλοκαιρινές στιγμές, χωρίς καμία σκοτούρα, όχι για τους χιλιάδες αμνημόνευτους νεκρούς αλλά για το αν έπαψαν να συντρέχουν οι λόγοι που γεννούν τις σύγχρονες πανδημίες στον πλανήτη, που είναι μια υπόθεση των... ζωντανών.

Νά, λοιπόν, πόσο εύκολα έντεκα χιλιάδες μνήματα εξαφανίζονται όχι μόνο από την οθόνη μας αλλά και από τη μνήμη μας. Κι ας διαφέρει η «μνήμη» από το «μνήμα» ένα μόνο φωνήεν. 

Να, πόσο εύκολα έντεκα και πλέον χιλιάδες θάνατοι γίνονται έντεκα και πλέον χιλιάδες σκληροί θάνατοι. Εχθές για όσους δεν πρόλαβαν να γιορτάσουν μαζί μας το Πάσχα, αύριο ποιος ξέρεις για ποιους… 

 

Επιτρέψτε μου ταπεινά να αφήσω μιας γραμμή σιγή για τους νεκρούς μας

 

. . . . . . . . . . . 

 

Με εκτίμηση

 

Η παραπαιδαγωγός

 

 

Επιστολή μιας “παραπαιδαγωγού”: Τρεις βίδες όλες κι όλες…
Επιστολή μιας “παραπαιδαγωγού”: Χριστουγεννολούλουδα
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Ακρωτηριασμένη πόλη…
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Άσχετη από Μουσική»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Νεκροταφείο Τραίνων»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Στοπ» για τους ποδηλάτες
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Το «σχολείο του μέλλοντος»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Σάντα Μπίλης έρχεται»!
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Μέλλον χωρίς Παρελθόν
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Στο διαδίκτυο είμαστε όλοι ενήλικες»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Δημόσια, Δωρεάν (τηλε)Εκπαίδευση»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Καταναλώνοντας προϊόντα βιασμού
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Αξιολογώντας το σχολείο «Κοινωνία»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: H εφηβική «επανάσταση της υποταγής»
Επιστολές μιας Παραπαιδαγωγού: Μέχρι η υγιής Κοινωνία να γίνει μόδα…
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Το κόλπο της παραγραφής
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «όλοι σε φωνάζαν αρχηγό»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: “Έτσι κάνουν όλοι”
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Δεκαπέντε μαθητές: «Θα το αντέχαμε;»
20 επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: Απολογισμός: «κολαστήριο τρένων», «λάικ» και άλλα
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Αγωγή των Μέσων» vs «Σοσιαλμιντιοκρατία»;
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Η κατσίκα του γείτονα» και «του χωριού»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Ποιός χορηγεί ποιόν;»
Επιστολές μιας παραπαιδαγωγού: «Του Θεού τα πράγματα»
Επιστολές μας παραπαιδαγωγού: Για να λέμε την «Αλήθεια»…