Όπως κάθε παιδαγωγός που έχει ασχοληθεί, κατανοώ ότι οι νέοι άνθρωποι έχουν βαθιές εικαστικές ανησυχίες, σχεδόν υπαρξιακές, όπως περίτρανα αποδεικνύει η μεγάλη σύγχρονη παράδοση των γκράφιτι, που σε όλο τον πλανήτη δίνει καθημερινά έργα υψηλής αισθητικής, φτιαγμένα από το χέρι τυπικά ασπούδαχτων στην Τέχνη ανθρώπων, με αμόλυντο και αλάνθαστο, όμως, αισθητήριο, με υλικά από το χαρτζιλίκι τους, έργα που έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε αναλώσιμα και… ανεπίσημα.
Επίσημα, όμως, η πόλη μας, που με χαρά είδαμε να αξιώνει να είναι πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης του 2021, θα μπορούσε άραγε να διαφημίσει - αν όχι παγκόσμια - πανευρωπαϊκά τα γκράφιτι που την κοσμούν το έτος 2021; Μπορούμε στ’ αλήθεια να δημοσιεύσουμε διεθνώς με περηφάνεια τις δημόσιες ζωγραφιές που, έτσι κι αλλιώς, θα δουν οι διεθνείς επισκέπτες του 2021 στην πόλης μας; Τα γλυπτά μας; Τα πάρκα μας; Τα δημοσίου ενδιαφέροντος κτήριά μας;
* * *
Ακούω συχνά να μιλάμε για το «εικαστικό αφήγημα» της πόλης μας, το οποίο έχει πραγματικά σπάνια υλικά. Από τα θαμμένα αρχαία, το κάστρο, τους ναούς, τα μνημεία της βιομηχανίας και της βιοτεχνίας μας, τα διατηρητέα οικήματα, τις χαρακτηριστικές πετρόκτιστες κατασκευές και τα ιστορικά δημόσια έργα, ως τα ποτάμια και τη θάλασσα, τα τεράστια ηρωικά και μακρόβια δέντρα στις γειτονιές, τα πλίνθινα χαλάσματα που λιώνουν εδώ κι εκεί αποτελώντας σπάνια «μνημεία του απλού ανθρώπου», για εμάς τους περιπατητές του «γνωρίζω την πόλη μου», που σας έχω αναφέρει πως έχουμε για τους μαθητές μας.
Αυτό το εικαστικό αφήγημα είναι πολύ ξεκάθαρο, πολύ καλά καταγεγραμμένο και θα το βρει εύκολα κανείς σε πολλές μαθητικές εργασίες στα σχολειά μας, γιατί ως τέτοιο σημαντικό και ενιαίο αφήγημα το διδάσκουμε οι παιδαγωγοί στα προγράμματά μας και τις δραστηριότητές μας. Κάθε δρόμος, κάθε τοίχος, κάθε πέτρα έχει τη δική της ιστορία και με αυτήν χτίζεται ένα στέρεο αύριο. Είναι δυνατόν να μην το υιοθετεί έτσι η πόλη μας;
* * *
Κάθε φορά, που έρχεται η απογοήτευση – κάποιες φορές και η ντροπή – της παιδαγωγού που πασχίζει να εμπνεύσει αξίες, ιδέες και πρωτίστως αγάπη για τον τόπο τους στους μαθητές, ενώ ο τόπος αναδύει το μπερδεμένο, το ασπούδαχτο, ακόμη και το βίαιο της ψυχής, αναρωτιέμαι τί μας λείπει και στερούμε το μεγαλείο της Τέχνης από τα παιδιά μας.
Αναρωτιέμαι τί κάνει την Τέχνη μια ευκαιριακή ατομική, υποκειμενική απόθεση ενός γλυπτού που προσπερνούμε αδιάφορα και όχι ένα έργο που θα λαχταράμε να περιδιαβούμε, να φωτογραφηθούμε δίπλα του παίρνοντας κάτι από την έμπνευσή του.
Αναρωτιέμαι γιατί πανανθρώπινες, συλλογικές αξίες και στοιχεία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μεμονωμένες βίαιες κραυγές στείρας αισθητικής αλληλο-επιβολής, που ανώνυμα και ευκαιριακά εξανεμίζουν κάθε ανθρώπινο μεγαλείο, τη στιγμή που χρειαζόμαστε περισσότερο ίσως από ποτέ η τέχνη, η δημόσια θέα του τόπου, να μας ενώνει και να μας εμπνέει οδηγώντας μας στο κοινό μας μέλλον, έχοντας ένα αναμφίβολα σπουδαίο παρελθόν.
* * *
Εν τέλει, αγαπητέ αρχισυντάκτη, είναι απορίας άξιο, πώς στις μέρες μας, η «αγράμματη» γιαγιά της γειτονιάς, με ένα κουβά ασβέστη και μια μπατανόβουρτσα φωτίζει και λαμπρύνει αθόρυβα τη γειτονιά, παραμονές του Πάσχα, κι εμείς με τον ίδιο «κουβά» μετατρέπουμε μια πόλη σε τόπο αισθητικής καταπίεσης, που αναπόφευκτα μας οδηγεί σε εικαστική αδιαφορία, χωρίς καμία επίγνωση της, ενδεχομένως θανάσιμης για το ανθρώπινο πνεύμα, σιωπής μας αυτής.
Είναι απορίας άξιο ότι τα έργα μας δείχνουν να μην έχουμε μάθει ακόμα πως ό,τι αισθητικά και καλλιτεχνικά αξιόλογο έχει συμβεί στον άνθρωπο ήταν αποτέλεσμα βαθιάς σπουδής – εξ ου και σπουδαίο – ψυχικής ευγένειας, σεβασμού και στα πιο μικρά πράγματα, αυτογνωσίας και γνώσης του άλλου, αποτέλεσμα πρώτα απ’ όλα μεγάλου αναστοχασμού, όχι μόνο «να βουτάει η γλώσσα στο μυαλό», που έλεγαν οι παλιότεροι, αλλά και «το χέρι», πριν βγει μια μικρούλα σφυριά, μιας πινελιά στον αέρα…
Με εκτίμηση
Η παραπαιδαγωγός
