Μιάμιση δεκαετία μετά – Τραπεζικές καταρρεύσεις (14ο κείμενο)

Κυριακή, 29 Οκτωβρίου 2023 01:19

Μιάμιση δεκαετία μετά – Τραπεζικές καταρρεύσεις (14ο κείμενο)

ΚΑΘΕ ΚΥΡΙΑΚΗ ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ

Του Σωτήρη Βλάχου

Ένδειξη βαθιάς κρίσης του παγκόσμιου συστήματος

Παρά τις διαβεβαιώσεις από αμέτρητους ιθύνοντες και «ειδικούς» ότι η κατάρρευση των Silicon Valley και Signature Bank στις ΗΠΑ ήταν τοπικά φαινόμενα και αφορούσαν κακή διαχείριση των συγκεκριμένων τραπεζών, λίγες μόνο μέρες μετά ακολούθησε η κατάρρευση της τεράστιας, δεύτερης σε μέγεθος στην Ελβετία, Credit Suisse, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Έγινε ξανά προσπάθεια να αποδοθούν οι λόγοι αυτής της κατάρρευσης σε κακοδιαχείριση. Μια κακοδιαχείριση το μέγεθος της οποίας είναι όντως δύσκολο να γίνει πιστευτό από τον μέσο άνθρωπο. Και σε τι δεν ήταν αναμεμιγμένη η Credit Suisse; Από χρηματοδότηση δικτατορικών κυβερνήσεων, διεφθαρμένων πολιτικών με μυστικούς λογαριασμούς, συμμοριών, μέχρι διακίνηση ναρκωτικών και ξέπλυμα μαύρου χρήματος.

Σε πολύ πρόσφατη παγκόσμια έρευνα στην οποία ηγούνται η Γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung και το OCCRP (Organized Crime and Corruption Reporting Project – Έργο Αναφοράς Οργανωμένου Εγκλήματος και Διαφθοράς – ένα παγκόσμιο δίκτυο διερευνητικής δημοσιογραφίας με προσωπικό σε όλο τον κόσμο) εντόπισαν περισσότερους από 18.000 λογαριασμούς που ανήκαν σε ξένους πελάτες που έκρυβαν τα χρήματά τους στην Credit Suisse. Μεταξύ αυτών αναγνωρίστηκαν και κατονομάστηκαν δικτάτορες, διεθνείς εγκληματίες και απατεώνες.

Τα αρχεία δεν είναι με κανένα τρόπο συμπληρωμένα αλλά, παρόλα αυτά, αναδεικνύουν ότι πίσω από την νόμιμη αδιαφάνεια του Ελβετικού τραπεζικού συστήματος κρύβεται τεράστια διαφθορά, ή, όπως πιο εξευγενισμένα την ονόμασαν οι επίσημοι, κακοδιαχείριση. Έτσι η προσπάθεια είναι να αποδοθεί η κατάρρευση σε «κακοδιαχείριση», ενώ η πραγματικότητα είναι ακριβώς το αντίθετο: η τράπεζα επιβίωνε ακριβώς λόγω της «κακοδιαχείρισης», δηλ. των συναλλαγών δισ. με όλους όσους αναφέραμε πιο πάνω.

Η Ελβετία είναι παγκόσμια γνωστή για το τραπεζικό της σύστημα, το οποίο αποτελεί ασφαλή προορισμό για καταθέσεις απόλυτα εξασφαλισμένες από κάθε έλεγχο.

Η Credit Suisse ήταν στην κορυφή. Με σχεδόν 50.000 υπαλλήλους και 1,5 τρισ. Ελβετικά φράγκα περιουσιακά στοιχεία ήταν η δεύτερη σε μέγεθος τράπεζα μιας χώρας, που το τραπεζικό της σύστημα είναι η κύρια «βιομηχανία», της οποίας η επικερδής λειτουργία είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ανάπτυξής της.

Το Ελβετικό τραπεζικό σύστημα και η Credit Suisse φυσικά και δεν αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα. Πολλές μεγάλες τράπεζες και χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί σε πολλές χώρες έχουν βρεθεί να εμπλέκονται σε παρόμοια σκάνδαλα. Και παρά τις δημόσιες υποσχέσεις για μεταρρύθμιση τίποτε δεν έχει γίνει για αλλαγή του διεθνούς πλαισίου.

Το ότι τίποτε δεν έχει γίνει οφείλεται από τη μια στο ότι οι τράπεζες μπορούν και εξαγοράζουν πολιτικούς και ό,τι άλλο χρειαστεί και από την άλλη στο ότι όλες αυτές οι παράνομες δραστηριότητες κρατούν τις τράπεζες σε λειτουργία σε εποχές που οι νόμιμες δραστηριότητες αδυνατούν να τις κρατήσουν σε λειτουργία.

Και αυτό ακριβώς είναι το ζήτημα της εποχής: πόσες δυνατότητες έχει να επιβιώσει το τραπεζικό σύστημα χωρίς «κακοδιαχείριση» και χωρίς συνεχή κρατική ενίσχυση, ενίσχυση από τα λεφτά των φορολογουμένων;

Όσο και αν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί το κύριο οχηρό του καπιταλισμού, είναι στο τέλος θύμα της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος. Είναι θύμα της τάσης του ποσοστού του κέρδους να μειώνεται, μαρξιστικό αξίωμα στο οποίο έχουμε ήδη αναφερθεί.

Η εκμηδένιση ποσοστών και κερδών στην παραγωγή, οδηγεί και στην εκμηδένιση της δυνατότητας των τραπεζών να λειτουργούν κερδοφόρα, μια και το κέρδος τους δεν είναι παρά κομμάτι του κέρδους της βιομηχανίας – με το επιτόκιο που χρεώνει η τράπεζα για να δανείσει, απλά ιδιοποιείται μέρος του κέρδους της παραγωγής.

Αυτό το γεγονός υπογράμμισε η τελευταία περίοδος των μηδενικών περίπου επιτοκίων δανεισμού: Δεν υπήρχε δυνατότητα πραγματικού κέρδους από την βιομηχανία και έτσι το επιτόκιο δανεισμού μηδενίστηκε για να ζητούνται δάνεια από τις επιχειρήσεις, μηδενίζοντας έτσι και τις δυνατότητες των τραπεζών να έχουν κέρδος και άρα να επιβιώσουν «νόμιμα». Αυτή η πραγματικότητα κρύβεται πίσω από την «κακοδιαχείριση» της Credit Suisse και όλων των άλλων. Αυτή η πραγματικότητα είναι που κάνει κούφια λόγια τις υποσχέσεις για «εξυγίανση» των τραπεζών μέσα στο σημερινό παγκόσμιο σύστημα.

Οι περισσότερες κρίσεις ξεκινούν από χρεωκοπία τραπεζών, λένε οικονομικά εγχειρίδια. Τι μπορεί να αναμένει κάποιος όταν βαθιά κρίση είναι παρούσα και συνδυαστεί με καταρρεύσεις τραπεζών; Στη θεωρία οι τράπεζες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη. Και όμως, έχουν σχεδόν εξ ολοκλήρου εγκαταλείψει τον δανεισμό για πραγματικές επενδύσεις.

Σε μια παγκόσμια οικονομία που η κρίση τρώει πολλά από τα παιδιά της, μικρομεσαίες αλλά και μεγάλες επιχειρήσεις, οι επενδύσεις εξανεμίζονται και μαζί με αυτές και ο δανεισμός. Οι τράπεζες χάνουν τη δυνατότητα επιβίωσης και μαζί με αυτό χάνουν και το σκοπό τους. Οι τράπεζες που λειτουργούσαν για να υπάρχει οικονομική δραστηριότητα, τώρα λειτουργούν για να υπάρχουν οι ίδιες. Να ζουν και να βασιλεύουν ανεξάρτητα με αυτό που συμβαίνει στην υπόλοιπη οικονομία.

Τα χρηματοπιστωτικά παράγωγα είναι τώρα το αντικείμενο. Που έχουν εξελιχθεί σε ό,τι πιο παρασιτικό, ό,τι πιο μακριά από παραγωγικές επενδύσεις, μακριά από τις ζωές των ανθρώπων. Αναφερθήκαμε ήδη εκτεταμένα σε αυτά.

Οι καταρρεύσεις των τραπεζών της τελευταίας περιόδου δεν ήταν τυχαίες και ούτε άσχετες μεταξύ τους. Και σίγουρα δεν είναι οι τελευταίες. Αυτή την εξέλιξη προδικάζουν τα οριακά σημεία στα οποία κάθε τόσο βρίσκονται μια σειρά τράπεζες αυτή την περίοδο, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση της Deutsche Bank, της πιο εμβληματικής τράπεζας του γερμανικού καπιταλισμού.